خرید و استفاده باتوم کوهنوردی
باتوم کوهنوردی (باتون – عصای کوهنوردی – Trekking Poles) یکی از ابتدایی‌ترین و اساسی‌ترین تجهیزات کوهنوردی و کمپینگ است. اگر بردن کوله پشتی را فراموش کردید، همراه داشتن این وسیله را فراموش نکنید. امروزه بسیاری از کوهنوردان از باتوم (باتون) در پیمایش‌های طولانی و صعودهای زمستانه خود استفاده می‌کنند و به دلیل استفاده آسان از آن روز به روز به تعداد استفاده‌کنندگان اضافه میشود: ثبات و ایستادگی شما را افزایش می‌دهند و تکیه گاه شما بر روی انواع زمین‌ها نیز هستند بسیار مهم است که باتوم‌ها بصورت یک جفت (۲ عدد) و صحیح بکار رود تا صدمه‌ای به کوهنورد وارد نشود.
برای استفاده بهتر و درست از باتوم‌ها، این مراحل را دنبال کنید:
۱- تکی یا به صورت جفت؟ کار خود را با انتخاب یک جفت باتوم برای برنامه‌های کوهپیمایی یا پیاده‌روی آغاز کنید.
۲- ارتفاع مناسب را پیدا کنید: شما در هنگام لمس نوک تیرها به زمین آرنج خود را باید ۹۰ درجه خم کنید.
۳- ویژگی‌های مورد نظر را انتخاب کنید: قابلیت تنظیم، قابلیت انعطاف‌پذیری، جذب شوک، وزن و مکانیزم‌های قفل (برای میله‌های قابل تنظیم) تنها برخی از ویژگی‌ها و گزینه‌هایی است که در هنگام خرید شما را راهنمایی می‌کند.
۴- نکاتی در مورد استفاده از باتوم‌ها بیاموزید: دانستن چند نکته مفید مانند نحوه استفاده از باتوم‌ها برای دور زدن موانع موجود در مسیر، شما را در مسیر مناسب خود قرار می‌دهد.
بطور کلی در دو دسته از برنامه‌ها، استفاده از باتوم سودمند و ضروری است:
کوهپیمایی طولانی
در این دسته از برنامه‌ها، عواملی همچون مسافت بلند، زمان طولانی و بار سنگین، استفاده از باتوم کوهنوردی را ایجاب می‌کنند. کاربرد باتوم در این گونه کوهپیمایی‌ها (عبور از خط‌الرأس ها، صعودهای زنجیره‌ای و…)، میتواند بخشی از نیروی وزن کوهنورد را به دستها و بالاتنه انتقال داده و خطر آسیب‌های زانو را کاهش دهد.
صعودهای زمستانه
در این گونه صعودها کاربرد باتوم کوهنوردی ضروری است و همراه نداشتن آن میتواند مشکلات جدی پدید آورد. بررسی عمق برف، افزایش تعادل و کاهش فشار روی زانو و جلوگیری از لیز خوردن و …. (داشتن کلنگ یا تبر یخ در مسیرهای پرشیب و یخی الزامی است و باتوم نمی‌تواند جایگزین آن گردد)
توجه: در صورتی که کوله پشتی سنگین حمل می‌کنید، برای حفظ تعادل حتما از باتوم به صورت جفت استفاده کنید.
فواید استفاده درست از باتوم
باتوم‌ها در ازای هر ساعت فعالیت کوهنوردی چندین تن وزن را از روی اندام تحتانی به دستها منتقل می‌کنند و در ازای یک روز فعالیت سنگین کوهنوردی حدود ۳۰ تن وزن و فشار را از روی زانوهای شما منتقل می‌کند. باتوم‌های مورد استفاده در کوهنوردی به صورت تلسکوپی دوتکه یا سه تکه بوده و دارای گل باتوم قابل تعویض هستند. گل باتوم نوع بزرگ، برای استفاده در برف و گل باتوم کوچک برای استفاده در سنگ و خاک به کار می‌رود. حال با دانستن فواید این وسیله متوجه می‌شوید که چرا نباید بردن آن را فراموش کنید.
۱- کاهش فشار ناشی از وزن بدن بر روی پاها و زانوها و کاهش خستگی، انتقال قسمتی از وزن بدن روی دستها که عموما در کوهپیمایی در استراحت به سر می‌برند.
۲- درسربالایی‌ها تا هشت کیلوگرم و در سرپایینی‌ها تا سیزده کیلوگرم از نیروی وارد شده به مفاصل را کاهش می‌دهد. بنابراین با یک محاسبه ساده در می‌یابید که استفاده از این وسیله در یک صعود چهارساعته و فرود سه ساعته، موجب کاهش فشار وارد شده به اندام تحتانی در حدود دویست تن میشود.
۳- افزایش حس تعادل، جلوگیری از سرخوردن یا زمین خوردن بویژه در خستگی‌های مفرط در برنامه‌های کوهنوردی طولانی مدت
۴- در هنگام حمل کوله پشتی‌های سنگین در برنامه‌های طولانی مدت یا زمستانی
۵- کمک به کمتر خسته شدن افراد دارای وزن بالای (کوهنورد سنگین وزن)
۶- بهبود ناراحتی قبلی مفاصل و ستون فقرات
۷- با کمک مکانیسم تنفس، باعث انجام بهتر تنفس می‌شوند. با تصور کردن شیوه حرکت با باتوم، در می‌یابید که این نوع حرکت چه شباهتی با حالت دویدن دارد. و همان طور که در دویدن حرکت دستها کمک زیادی به تنفس می‌کند.
۸- در هنگام کوهنوردی بر روی برف و مکان‌های خیس، سبزه زار، نرم، هنگام عبور از رودخانه، کوهنوردی در شرایط مه یا دید کم (در شرایط فوق حفظ تعادل نقش حیاتی برای سلامتی فرد دارد)
۹- کاربردهای ابتکاری از باتوم کوهنوردی مانند: ساخت برانکارد در مواقع ضروری، دفع خطر حیوانات، ثابت نگهداشتن عضو مجروح یا شکسته شده (آتل)، برپا کردن چادر و …
۱۰- استفاده از باتوم کوهنوردی از افزایش بی رویه ضربان قلب در ابتدای فعالیت و شروع کوهنوردی کمک کننده است (ولی بعد از مدتی این کاهش ضربان بدلیل فعالیت ماهیچه های دست و پا ادامه پیدا نمی‌کند)
۱۱- به دلیل جلوگیری از وارد آمدن فشار زیاد به مفاصل، تا حد زیادی از بروز آسیب‌های مفصلی مانند دیسک کمر و آرتروز و… پیشگیری می‌کنند. البته گفتنی است که استفاده از باتوم، اثر درمانی برای آنها ندارند.
۱۲- بعضی از انواع باتوم‌ها با داشتن فنر، به صورت آنتی شوک عمل می‌کنند. در انواع پیشرفته‌تر، میتوان باتوم را در حالت قفل یا در حالت آنتی شوک فنری قرار داد. از حالت آنتی شوک برای پیمودن سرپایینی‌ها استفاده میشود. زیرا در سرپایینی فشار و شوک زیادی به بدن و به مفاصل وارد میشود که حالت آنتی شوک باتوم، مقدار زیادی از این نیروها را تعدیل می‌کند. از حالت قفل هم برای پیمودن سربالایی ها استفاده میشود.
معایب استفاده از باتوم در کوهنوردی
۱- استفاده نادرست از باتوم
اگر فاصله بین بدن و باتوم زیاد باشد نه تنها کشیدگی در اندام‌ها زیاد میشود بلکه هنگام چرخش درد زیادی نیز احساس خواهد شد.
۲- استفاده از باتوم‌ها احساس تعادل را کاهش می‌دهد
استفاده مداوم از باتوم توانایی هماهنگی کوهنورد را کاهش می‌دهد. در مورد استفاده مکرر از باتوم، کوهنورد احساس امنیت بیشتری می کند. این اثر مخرب بوده و باعث میشود در مناطقی که صعب العبور است، خصوصا جایی که فرد نمی‌تواند از باتوم استفاده کند فرد دچار مشکل شود، مانند: تیغه‌های باریک کوه و مسیرهای پرتگاهی) (متداولترین حادثه کوهنوردی: سقوط بدلیل لغزش در هنگام فرود است.)
۳- مکانیزم‌های محافظتی فیزیولوژیکی را کاهش می‌دهد
استفاده مداوم از باتوم تحریک کشیدگی فیزیولوژیکی را که برای تغذیه غضروف مفصلی و ورزیده کردن و حفظ حالت کشسانی مفصل لازم است کاهش می دهد.
۴- افزایش ضربان قلب
به دلیل فعالیت ماهیچه‌های بزرگتر در اندام فوقانی و دستها.
۵- راحت نبودن هنگام عکاسی یا فیلمبرداری در برنامه‌های کوهنوردی
دلیل پزشکی نیست ولی میتواند خطراتی برای کوهنورد داشته باشد.
انواع باتوم که مورد استفاده کوهنوردان قرار میگیرد
الف: ثابت (چوب اسکی)
امروزه برای کوهنوردی کاربرد ندارد.
ب: قابل تنظیم (تلسکوپی)
باتوم‌های تلسکوپی از نظر کارایی در کوهنوردی بهتر و ایمن‌تر می‌باشند. زیرا قابلیت مهم تنظیم ارتفاع باتوم وجود دارد. در پیمایش الزاما از باتون‌های قابل تنظیم (تلسکوپی) استفاده می‌کنیم تا برای شرایط مختلف و حمل آن را تنظیم کنیم، ضرورت دارد در کوهپیمایی از یک جفت باتوم (۲ عدد باتوم) استفاده شود.
باتوم عادی
این نوع باتون‌ها بدلیل ساختشان دیرتر آسیب می‌بیند و البته ضربه‌ها متوالی از زمین به دستتان منتقل می‌کنند و باعث کمی خستگی میشود، اگر توانایی بدنی شما اجازه می‌دهد، بهتر است از این نوع باتون‌ها استفاده کنید. مخصوصا در کوهنوردهای بسیار سنگین و آلپی (سبک بار) زیرا امکان خرابی باتوم به حداقل می‌رسد.
باتوم ضربه گیر (آنتی شُک)
بدلیل وجود فنر به کار رفته در این باتون‌ها، از نظر کاهش ضربه و فشار روی دستها و ایجاد خستگی در ضربه‌های متوالی به دستها کارایی بیشتری دارند.
اجزای باتون
همانطور که در شکل زیر هم نشان داده شده اجزای باتون عبارتند از:
دسته باتون
جهت استفاده باتون آن را در دست می‌گیرند و از جنس عایق پلاستیک و لاستیک تهیه شده است.
بند حمایت
در قسمت بالای دسته باتون تسمه ای قابل تنظیم وجود دارد، دست از داخل بند حمایت باید عبور کند و دسته را بگیرد، تا نیروی وزن را روی مچ دست تقسیم کند. نحو گرفتن دسته باتوم به شکل زیر است.
بدنه اصلی
بدنه اغلب باتون‌ها از سه قسمت تشکیل شده است و از جنس آلیاژهای فولاد (سنگین و بسیار مقاوم) یا آلیاژ آلومینیوم (سبک و با مقاومت کم) یا تیتانیوم (سبک و بسیار مقاوم) و به تازگی الیاف کربن (بسیار سبک و بسیارمقاوم) تهیه می شود. ۲ یا ۳ قسمتی که به صورت کشویی و دو بدو داخل هم فرو می‌روند و حالت تلسکوپی را بوجود می‌آورند.
سیستم قفل
این قسمت از باتوم وظیفه تنظیم اندازه باتوم را دارد. با چرخانیدن به طرف چپ باز و به طرف راست بسته می شود.
گل باتوم
قطعه‌ای پلاستیکی برای جلوگیری از فرو رفتن باتون در برف، گل یا شن است.
سخمه
نوک سخمه از یک الماسه یا تنگستن تشکیل شده است که باعث فرو رفتن در برف و یا زمین میشود و از لغزش باتوم جلوگیری می‌کند.
محافظ سخمه
زمانیکه از باتون استفاده نمی‌کنید آنرا جمع کنید و محافظ سخمه را نصب کنید تا به کسی یا جایی آسیب نرساند.
ارتفاع باتوم بر اساس “قد فرد” و “شیب مسیر” باید تنظیم شود، وقتی شما باتوم را بدست گرفته‌اید و سخمه آن روی زمین است، زاویه باز و و ساعد دست شما (آرنج) ۹۰ درجه باشد. با این حساب با توجه به شیب مسیر، روشن است که هنگام صعود اندازه باتون کمتر از اندازه آن در هنگام فرود بیشتر است.
در شروع حرکت وقتی می‌خواهیم از باتون استفاده کنید، نگاهی به شیب کلی مسیر کنید و ارتفاع باتون را بر اساس آن تنظیم کنید. در مسیرهای برفی، شنی یا گلی، ارتفاع باتون از محل گل‌باتون تا دسته محاسبه میشود. زیرا سخمه در برف فرو می‌رود و از ارتفاع باتون کاسته میشود.
در استفاه از باتوم دقت شود تا حد امکان نزدیک به خط عمود بدن باشد . هنگام راه رفتن بدون حمل بار و کوله پشتی تفاوتی نمی‌کند که از یک یا دو باتوم استفاده شود. اما در حمل بارهای سنگین برای حفظ تعادل حتما باید از دو باتوم استفاده شود.
ارتفاع هر دو باتون باید یکی باشد مگر در شرایط خاص. (مثلا هنگامی که مسیری را به صورت تراورس پیمایش می‌کنید باتونی که سمت پای کوه است کوتاهتر از باتونی است که سمت پای دره است.)
ترفند ویژه در تنظیم اندازه باتوم
در تنظیم ارتفاع باتون، ابتدا، قسمت سوم بدنه (قسمت نازکتر) را تا انتهای حد مجاز بیرون بیاورید و برای تنظیم نهایی ارتفاع باتون از قسمت دوم کمک بگیرید.
فایده این امر این است که در دفعات بعد برای تغییر ارتفاع باتون، میتوان فقط قسمت دوم را تغییر داد و این قضیه کار را راحت‌تر می‌کند. البته این اقدام برای باتون‌های مرغوب که از آلیاژهای قوی و سبک استفاده کرده‌اند توصیه میشود. جنس بدنه باتون ها از ۴ نوع آلومینیوم، فولاد، تیتانیوم و کربن ساخته می شود که به ترتیب به سمت سبکی و مقاومت بیشتر پیش می روند.
طریقه استفاده باتوم
از باتون به دو طریق استفاده می‌کنند
- حرکت باتون، باتون، پا، پا
- حرکت باتون، پای مخالف باتون، حرکت باتون، پای مخالف باتون
کوهنورد باید فاصله بین باتوم و بدن خود تا حد امکان کم کند و قدم برداشتن هنگام فرود باید کوتاه، کشش دار، و تا حد امکان آرام باشد (نه آنقدر آرام که موجب خستگی عضلات چهارسر ران و عضلات جلو ران گردد) تا جایی که میتواند جلوی کشیدگی اندام ها را بگیرد.
شیوه در دست گرفتن باتوم
برای به دست گرفتن باتوم، دست را باید زیر بند عبور داد، نه از روی آن. بدین ترتیب نیرو از روی انگشتان به مچ منتقل شده، خستگی انگشتان کمتر میشود و در هوای سرد(به دلیل آزاد بودن انگشتان) میتوان آنها را برای گرم شدن حرکت داد. در این حالت، نگه داشتن باتوم و انتقال نیرو، از طریق مچ صورت میگیرد.
چند نکته در استفاده از باتوم
- هیچگاه در دراز مدت از باتون به صورت تکی استفاده نکنید زیرا باعث ایجاد عارضه در بدن شما میشود.
- استفاده از باتوم در کوهنوردی نباید عادتی و همیشگی باشد. نباید از آن در تمامی مسیرها استفاده کرد بخصوص استفاده دائمی از باتوم در کودکان و نوجوانان جایز نیست.
- استفاده از باتون در مسیرهای با شیب کم لطفی ندارد. همچنین در مسیرهای فنی یا با شیب زیاد، بخصوص در مسیرهای برفی پرشیب، باید از کلنگ یا تبریخ استفاده شود.
- ضمنا از دویدن در سراشیبی‌ها و برداشتن قدم‌های بلند بپرهیزید و در راه های باریک و خطرناک از طناب بعنوان کمک و حمایت استفاده کنید.
- باتوم را طوری حمل و استفاده نمایید که در صورت نیاز به دستانتان و عدم نیاز به باتوم بتوانید آن را براحتی در کوله پشتی خود قرار داده و قسمت تیز باتوم بسمت پایین باشد تا خطر یا مزاحمتی برای کوهنورد پشتی شما نداشته باشد.
- برنامه‌های کوهنوردی را متناسب با توانایی بدنی خود انتخاب کنید.
- با رعایت موارد فوق میتوان ده‌ها سال به ورزش کوهنوردی بدون بروز عوارض ارتوپدی و مفصلی پرداخت.
معرفی برندهای معتبر باتوم و خرید باتوم
Black Diamond
بی شک بهترین باتوم کوهنوردی توسط شرکت Black Diamond تولید می شود، این باتوم‌ها از جنس کربن بسیار سبک (مدل‌های گران قمیت) یا آلیاژ فولاد (ارزان) هستند، همچنین سیستم قفل آنها بسیار راحتر است زیرا با بالا یا پایین بردن یک شاسی لوله تلسکوپی قفل یا باز میشود، و با خیال راحت در برنامه‌های خود بدون احتمال خرابی می توانید استفاده کنید.
مارک های REI, Exped, Leki نیز بسیار معتبر هستند.
هفت گوهر
شرکت هفت گوهر برای عموم کوهنوردان ایرانی در بخش باتوم کوهنوردی نامی معتبر است، قیمتی مناسبی دارند، گرچه باتوم‌های این شرکت کمی سنگین هستند ولی بی شک بسیار بادوام و قابل اطمینان می‌باشند.
arakan
arakan ارزانترین باتوم موجود در بازار ایران و صد البته چینی است! قیمت یک جفت arakan از ۴ دلار تا ۲۵ دلار است. بدیهی است، پس از چند برنامه، سیستم قفل باتوم خراب شده و باید باتوم دیگری بخرید، فقط مناسب افرادی است که سالی یکی، دو بار کوه می‌روند!
فیلم نحوه انتخاب و استفاده از باتوم کوهنوردی
بهترین باتوم های کوهنوردی از دید سایت Outdoor Gear Lab ببینید.
مراقبت و نگهداری باتوم ها
زمانیکه کار با باتوم کوهنوردی به اتمام رسید ابتدا با یک پارچه بدنه، سخمه و دیگر قطعات باتون را کاملا تمیز کنید و آنگاه آنرا جمع کنید و در زمان حمل توسط کوله پشتی سر باتون به طرف بالا قرار گیرد و لاستیک‌های محافظ را روی سخمه قرار دهید.
از روغن کاری مفاصل باتوم بپرهیزید. روغن کاری، مفاصل باتوم را نرم نمی‌کند. در صورت چرب شدن مفاصل باتون محکم نمی‌شوند.به جای روغن کاری، همیشه آنها را تمیز و خشک نگه دارید.
نکته مهم دیگر در مورد باتوم، استفاده از آن به صورت جفت است. در صورت جفت بودن، نیرو به صورت متعادل و متناسب در بدن تقسیم و تقارن ستون فقرات به خوبی حفظ میشود.
مارک‌های معتبر Black Diamond و Leki قطعات یدکی همچون سخمه، گل برف، مفاصل باتوم‌ها و … را به صورت جدا بفروش می‌رسانند، به احتمال زیاد شرکت هفت گوهر نیز قطعات یدکی باتوم‌هایش را ارائه می‌کند.
منبع: کوهنوردان زرتشتی ایران و انجمن پزشکی کوهستان ایران
سلام و ارادت
مطالب خیلی خوب بودن
فقط انواع باتوم ها معرفی نشده
کلیپسی و پیچی و….
انواع سخمه ها
متشکرم