قله پراو بام استان کرمانشاه
قله پراو با ارتفاع ۳۴۰۵ متر از سطح دریا بلندترین قله رشته کوه پراو و بلندترین قله استان کرمانشاه است. از این روی قله پراو یکی از قلل طرح سیمرغ کوههای ایران به حساب می‌آید.
همچنین قله پراو یا پرآو یکی از ۱۵۱۵ قله بسیار برجسته جهان به‌شمار می‌رود. این قله که به نام شیخ علیخان نیز مشهور است در شمال شرقی شهر کرمانشاه واقع شده است.
موقعیت جغرافیایی کوهستان پراو
پراو رشته‌کوهی امتداد یافته از شمال غرب تا شمال شرق شهر کرمانشاه، با طول تقریبی ۸۰ کیلومتر و وسعت تقریبی حدود ۹۸۰ کیلومتر مربع و بخشی از رشته‌کوه زاگرس در غرب ایران می‌باشد.
رشته کوه پراو از سمت شمال غربی به رشته کوه شاهو متصل است و از سمت جنوب شرقی، رودخانه معروف گاماسیاب آن را از رشته‌کوه گرین جدا می‌کند. دهستان پایروند و میان دربند در جنوب غربی و دهستان‌های دینور و بیلوار در شمال شرقی این کوهستان واقع شده‌اند.
وجه تسمیه قله پراو
“پر” در بعضی گویش‌های کردی به معنی زیاد است و “آو” به معنی آب و پرآو به معنی منطقه پُر آب می‌باشد.
ویژگی‌های زمین‌شناسی کوهستان پراو
رشته کوه پرآو یکی از عمیق‌ترین لایه‌های لایم استون کره زمین است و به سبب فشارهای ناشی از کوه‌زایی آلپی شکاف‌های بسیاری پیدا کرده‌است. به همین علت عمیق‌ترین غارهای ایران مانند غار پراو، جوجار، قیژلان و چاه غار قلا در این رشته کوه قرار دارند.
تاریخ و تمدن پراو
کوربین نویسنده کتاب هفت کوه تا آراتا، کوه پراو را با کوه ماشو در حماسه گیلگمش یکی دانسته است. او می‌نویسند در حماسه گیلگمش (لوح نهم) از کوه ماشو یا کوه دو قله یاد شده است. تقریباً در ۳۵ تا ۴۰ مایلی غرب گودین تپه، کوه پارائو (پراو) قرار دارد که دارای دو قله است.
این قله در نزدیکی آراتا بوده و برای پیشینیان مقدس و دارای کتیبه و مجسمه بیستون است. در نسخۀ بابلی حماسه گیلگمش، او موفق می‌شود به کوههای ماشو صعود کند.
ارتفاعات پراو
خط الرأس اصلی و مرتفع کوهستان پراو دارای قلل متعددی با ارتفاع بیش از ۳۰۰۰ متر است. جهت خط الرأس اصلی از غرب به شرق امتداد یافته است و به ترتیب شامل قلل خرامان، قته چرمی، پراو، نمازگاه، شاودالان، سه کل، زنهان، بیستون، بان برزه و … می‌باشد.
عبور از خط‌الرأس‌های پراو عمدتاً در بسیاری از مکان‌ها حالت فنی دارند و عبور از بعضی قسمت‌های آن احتیاج به طناب کوهنوردی و ابزارگذاری دارد. به خصوص در قلل خرامان، قته چرمی، سه کل و بیستون.
در بخش غربی این رشته‌کوه قله‌هایی با ارتفاع نزدیک به ۳۰۰۰ متر مانند میرزایی، رویین، یافته، نرامان، هزاره، عالیور، بلوچ، آژوان و … قرار دارند. از قلل زیر ۳۰۰۰ متر در کوهستان پراو قله‌های فرخشاد (به ارتفاع ۲۴۴۵متر)، زرده بلین و دوشاخ (دوکل) به دلیل واقع شدن در شمال شهر کرمانشاه مورد استقبال علاقه‌مندان به کوهنوردی می‌باشد.
قله فرخشاد
دیواره بیستون عظیم‌ترین صخرهٔ آهکی جهان است که در کوهستان پراو (کوه بیستون) واقع گردیده است و با ارتفاع ۱۲۰۰ متر و وسعت بیش از ۵۰۰۰ متر مربع، در میان فنی‌ترین دیواره‌های سنگنوردی جهان جای داشته و به اورست صخره‌های جهان مشهور است.
دیواره بیستون مرتفع‌ترین دیواره ایران و پنجمین دیواره مرتفع دنیاست. از سال ۲۰۱۰ میلادی فستیوال جهانی سنگنوردی بیستون در این کوه برگزار می‌گردد.
همچنین «کتیبه بیستون» که از آثار ثبت شده میراث جهانی یونسکو است، به عنوان بزرگترین سنگ‌نبشته جهان و نخستین متن شناخته شده ایرانی در دامنه‌های جنوبی این کوهستان قرار دارد. دیواره بیستون عظیم‌ترین صخره لایم استون جهان است.
غار پراو
غار پراو یکی از غارهای عمودی برتر جهان بوده و یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد آن وجود دهانه غار در ارتفاع ۳۰۵۰ متری از سطح دریا است که این بالاترین سطح در بین تمام غارهای عمودی دنیا می‌باشد. از این رو به اورست غارهای عمودی (عمیق) جهان مشهور است.
غار جوجار دومین غار عمیق آسیا (پس از غار boy-bulok ازبکستان) به‌شمار رفته که در کوهستان پراو در ضلع شرقی قله پراو و ضلع شمالی قله شاودالان قرار دارد که در شهریور ۹۴ به عنوان عمیق‌ترین غار ایران شناخته شده است. به این ترتیب رکورد عمیق‌ترین غار ایران که در اختیار غار پراو بود پس از حدود نیم قرن شکسته شد.
پناهگاه‌های کوهستان پراو
در کوهستان پراو تاکنون دو جانپناه و یک پناهگاه ساخته شده است. پناهگاه پراو در میدان پراو و در سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۰ شمسی توسط کمیته پناهگاه‌های هیات کوهنوردی استان کرمانشاه با همکاری هوانیروز ساخته و توسعه داده شده است.
این پناهگاه در حال حاضر با مساحتی حدود ۱۴۰ متر مربع و ظرفیت خواب حدود ۳۰ تا حداکثر ۴۰ نفر در ارتفاع حدود ۳۱۰۰ متری و در ضلع شمال شرقی و در فاصله ۴۵۰ متری دهانه ورودی غار عمیق پراو است.
جانپناه غار یک شبه، جانپناه دیگری در جبهه جنوبی قله پرآو است که در سال ۱۳۵۹ در مسیر صعود قله پراو و در ارتفاع ۲۷۲۰ متری ساخته شده است. مساحت آن حدود ۹ متر مربع و ظرفیتش حدود ۸ نفر برای خواب است.
جانپناه فلزی گردنه شنل هم در سال ۱۳۶۲ توسط فدراسیون کوهنوردی در مسیر صعود به قله شاودالان و بر روی گردنه ۲۷۰۰ متری شنل به مساحت حدود ۸ متر و ظرفیت ۷ نفر ساخته شده است.
چشمه‌های کوهستان پراو
سراب بیستون: ۳۰ کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه و در دامنه کوه بیستون
سراب برناج: دامنه کوه بیستون در دامنه رشته کوههای پرآو و منطقه حفاظت شده بیستون
سراب نجوبران: از جنوب به کوه پرآو و دره گل دره و از جنوب غربی به دره سیراوله محدود است.
سراب طاقبستان: یک چشمه و دریاچۀ کوچک طبیعی است که در دامنۀ کوه طاقبستان و در شمال شرقی شهر کرمانشاه واقع شده‌است. سرآب طاقبستان از دیرباز محل تأمین آب آشامیدنی ساکنان روستای وَسان (طاقبستان) بوده‌است که اکنون در محدودۀ شهری کرمانشاه قرار گرفته‌است. آب چشمۀ سرآب طاقبستان دقیقاً از کنار آثار باستانی طاقبستان میجوشد. سرآب طاقبستان علاوه بر این سرچشمهٔ رودخانه چم بشیر است.
سراب سرابله: این سراب در روستای سرآبله در دهستان میان‌دربند قرار دارد و علاوه بر تامین آب آشامیدنی مردم، آبیاری زمین‌های زراعی سه روستا را نیز دربرمی‌گیرد.
چشمه دوزه ری: در میان دره‌ای معروف به دوزه ری و در مسیر صعود به قله پراو
چشمه گردل: در مسیر صعود به قله شودالان
چشمه پونه (کینی پونله): در مسیر صعود به قله شودالان
چشمه کانی کره: در مسیر تنگه بزازخانه و تنگ ریواسه و صعود به گردنه شنل و قله شاودالان
چشمه سیروله: در مسیر سنقرآباد و دره سیروله به سمت قله میلکان
کانی خور خور: در دامنه کوه شاودالان
سراب کِنِشت: در تنگه‌ای به همین نام حد فاصل قله واسی و قله چرمی
سراب خضر زنده: در دهستان میان دربند واقع در ۲۴ کیلومتری شمال غرب کرمانشاه
توپوگرافی و کروکی مسیر صعود به قله پراو
دانلود ترک مسیر قله پراو از روستای چالابه
به انضمام ترک مسیر خط الرأس پراو از قله قته چرمی تا شاودالان کاری از آقای ایرج محمدی
مسیر صعود به قله پراو
در حال حاضر راه معمول و رایج صعود به قله پراو مسیر جنوبی می‌باشد. این مسیر از کارخانه سیمان در ۲۰ کیلومتری شرق شهر کرمانشاه (جاده کرمانشاه -بیستون) و روستای چالابه آغاز می‌گردد. با توجه به گویش محلی، نام اصلی روستا باید برگرفته از “چال آوه” یعنی محل جمع شدن آب باشد.
دره مشرف بر کارخانه سیمان غرب و روستای چالابه، معروف است به تنگه چروبر (چرو در زبان محلی به معنی بوته‌های تازه روییده درخت به خصوص بلوط می‌باشد) و فرعی که به سمت این تنگه از جاده کرمانشاه به بیستون جدا می‌گردد، در کیلومتر ۱۰ این جاده می‌باشد. تنگ چروبر در ارتفاع ۱۵۰۰ متری واقع شده است.
در راه فوق باگذر از تنگه چروبر و عبور از چشمه دوزری و خرسنگ کنار آن مسیر پاکوب شده به سمت شمال را گرفته با رسیدن به قسمت شمالی جانپناه یک شبه به سمت راست متمایل شده سپس به تابلوی خسته نباشید که در کنار سنگی عظیم قرار گرفته می‌رسید.
با یک نگاه به شکل ظاهری کوه پراو می‌توان گفت که برای صعود به این قله باید دو پله را پشت سر گذاشت. که پله اول دشت دوزری و مانگ هلات است که چشمه دوزری در این دشت، زمستان و تابستان همواره با بخشندگی تمام آب گوارای خود را تقدیم به کوهنوردان می‌کند. پله دوم میدان وسیع پراو است که پناهگاه و نیز غار معروف پراو در آن قرار گرفته است.
به دلیل بهمن خیز بودن و یخ زدگی مسیر و نیز وجود دیواره ۲۰۰ متری در زیر مسیر تابستانه، در صعود زمستانی قله پراو باید از مسیر تنگه بیولوژی کوه پراو را صعود نمود.
مسیر جنوبی قله پراو
کارخانه سیمان – روستای چالابه – نگهبانی – دشت مانگلات – خرسنگ – چشمه دوزری – پناهگاه پراو – قله پراو
کوه پراو در اکثر نقاط صخره‌ای است و به ندرت قسمت‌های خاکی دارد. ارتفاعات پراو تقریبا کم آب و خشک بوده و به خصوص از محل چشمه دوزه ری (راه دزدها) تا قله هیچگونه آبی وجود ندارد.
نکات صعود به قله پراو
- ارتفاع پای کار ۱۵۷۰ متر است.
- مسافت پای کار تا قله در حدود ۸ کیلومتر است.
- دسترسی به آب در چشمه دوزری موجود است.
- آنتن دهی موبایل فقط در برخی مناطق مناسب است.
- کنار چشمه و یا جانپناه پراو محل مناسبی برای شب مانی می‌باشند.
- بهترین فصل صعود به قله پراو بهار و تابستان می‌باشد.
پوشش گیاهی
گیاهان کوهستانی منطقه بیستون و کوهستان پراو که عمدتاً بر روی ارتفاعات صخره‌ای و به صورت جوامع درختچه‌ای و بوته‌ای به چشم می‌خورند عبارتند از گونه‌هایی از افرا، نسترن، زالزالک، گون، رز، شیرسگ، باریجه، بداغ هفت کول و … .
گونه‌های گیاهی با مصارف دارویی و خوراکی مثل بلوط و بید، شیرین بیان، جو وحشی، یونجه وحشی، کتیرا و … نیز وجود دارد. نمونه‌های دیگر آن زالزالک، موسیر، تره کوهی، انجیر کوهی، کنگر، ون، زغال اخته و انواعی از قارچ می‌باشد.
چنور، بوژانه، هلاله برم، قه‌قڵه‌بازی، وه‌رکه‌مه‌ر، به‌رزه ڵنگ، از گیاهان خوراکی، آویشن کوهی، پیاز، تره، کنگر، پیچک، غاز، قارچ، شنگ، سووره‌بنه، گه‌وڵه، پیژۆکی، قاڵاوقن، هاله‌کوک، که دارای غده‌ای مانند سیب زمینی یا شلغم شیرازی بوده، نینۆر (گنۆر) که شباهت به ریواس داشته و … از جمله گیاهان کوهستانی این منطقه هستند.
برخی از این گیاهان، علوفه‌ای، برخی خوراکی، برخی معطر و خوشبو و تعدادی سمی و تعدادی نیز دارای خواص درمانی هستند و پوشش گیاهی آن از لحاظ درختان (شرو، کیکف) و درختچه‌هایی به نام‌های بادام کوهی یا به‌زبان اورامی چغاله، ته‌نگه‌ز، گون از انواع متفاوت منیژه که از آن کتیرای با کیفیت عالی برداشت می‌شود.
زالزالک و برالوک یا آلبالوی وحشی که در اواسط تابستان میوه آن به رنگ‌های سیاه و قرمز و زرد و نارنجی بوده و از لحاظ درمانی هسته آن ضد انگل آسکاریس می‌باشد نیز در این منطقه وجود دارند.
گوناگونی جانوری پراو
گونه اصلی پستاندار بزرگ منطقه حیات وحش بیستون کل، بز و گوسفند وحشی (قوچ و میش) می‌باشد که در نواحی کوهستانی و صخره‌ای و تپه ماهورها پراکنده می‌باشند. بهترین پناهگاه برای گونه کل و بز ارتفاعات و نقاط صخره‌ای است که این ارتفاعات با داشتن پوشش علفی و بوته‌ای خوش خوراک و دره‌های پرآب، شکاف‌ها و پناهگاه‌های متعدد، استعداد پذیرش تعداد قابل توجهی کل و بز را دارد.
در حال حاضر در این پناهگاه مقررات منع چرای دام اجرا می‌شود. قوچ و میش دومین پستاندار بزرگ علفخوار منطقه است و چون این جانور از نظر زیستگاه بیشتر با دام اهلی در رقابت می‌باشد، جمعیت آن صدمه بیشتری دیده است.
از گونه‌های دیگر پستاندار منطقه، خرس قهوه‌ای است. این حیوان در سراسر منطقه در ارتفاعات و دره‌ها پراکنده بوده مخصوصاً در نقاطی که تردد انسان کمتر است، بیشتر دیده می‌شود.
از پستانداران دیگر می‌توان به پلنگ و گربه جنگلی اشاره کرد. زیستگاه پلنگ به خاطر نوع شکارش با کل و بز یکی می‌باشد. گرگ آسیایی، شغال و روباه سه گونه پستاندار از خانواده سگ‌سانان هستند که در منطقه دیده می‌شوند. گراز (خوک وحشی) از دیگر پستانداران بزرگ منطقه است. این جانور روزها به ارتفاعات رفته و شب‌ها به بیشه می‌رود.
گونه‌هایی از جمله خارپشت (جوجه تیغی) و همچنین انواع جوندگان بخصوص خرگوش نیز در منطقه مشاهده شده‌اند.
یکی از باارزش‌ترین پرندگان منطقه کبک است. این پرنده بومی منطقه در اکثر کوهستان‌های بلند ایران که در تابستان قلل آن برف داشته باشد، وجود دارد. از سایر پرندگان می‌توان کبوتر چاهی، کبوتر کوهی و فاخته را نام برد.
از پرندگان شکاری دلیجه بحری، شاهین، عقاب طلایی و چند گونه عقاب دیگر در منطقه وجود دارند. از لاشخورها دال و کرکس در منطقه مشاهده شده و از سایر پرندگان نیز سهره، گنجشک، کلاغ معمولی، کلاغ نوک سرخ و زاغی در منطقه فراوانند.
متأسفانه تاکنون در مورد خزندگان ایران به ویژه در ناحیه زاگرس بررسی‌های زیادی به عمل نیامده و معدود نمونه‌های جمع‌آوری شده نتیجه مطالعات زیست‌شناسان خارجی بوده است. در این منطقه حفاظت شده می‌توان از خانواده آگاما، آگامای صخره‌ای و آگامای پوست شنی را نام برد.
همچنین گونه‌هایی از انواع مارهای سمی ایران و مارهای آبی در منطقه وجود دارند. شترمار استپی (ماری نسبتاً طویل و غیرسمی به طول حدود یک و نیم متر) و مار دیم از جنس تیرمار صحرایی (ماری نسبتاً نازک و بسیار سریع که از درختان بالا می‌رود و پرندگان را شکار می‌کند) از دیگر مارهای این منطقه است.
از مارهای سمی منطقه، گونه‌ای افعی از خانواده افعی‌های حقیقی است که در نقاط ایران به گرزه مار معروف است. همچنین می‌توان در منطقه لاک‌پشت معمولی و لاک‌پشت آبی را مشاهده کرد.
خلاصه اینکه طبیعت زیبا و بکر، آثار تاریخی ثبت جهانی شده و جانداران کمیاب از ویژگی‌های بیستون جهانی است که شما می‌توانید با سفر به این دیار لحظات به یادماندنی را با خود به یادگار ببرید.
منابع: دانشنامه ویکی‌پدیا، ایسنا و ویکی‌لاک گردآوری: حامد اسپرهم