قله جوپار

قله جوپار یا به عبارت بهتر قله سه شاخ بزرگ جوپار مرتفع‌ترین قله در کوهستان زیبا و سرکش جوپار است. کوهستان جوپار به همراه علم کوه، تخت سلیمان در البرز و کول جنو اشترانکوه در زاگرس، سه‌گانه‌های سخت صعود ۴۰۰۰ متری‌های ایران و فنی‌ترین کوه‌های ایران به شمار می‌آیند.

کوهستان جوپار در استان کرمان و در فاصله ۴۳ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان و شهر جوپار و جنوب غربی شهر ماهان واقع شده است. طول این رشته‌کوه حدود ۲۲ کیلومتر و عرض آن در حدود ۱۰ کیلومتر است.

حداکثر ارتفاع در این کوهستان متعلق به قله سه شاخ بزرگ با ارتفاع ۴۱۳۵ متر است. از همین سو قله سه شاخ بزرگ را قله جوپار نیز خطاب می‌کنند.

ویژگی قله جوپار

دیواره‌های بلند، تیغه‌های سوزنی شکل، برفچال‌های عظیم، دهلیزها، پرتگاه‌ها و دره‌های عمیق، صعود به جوپار را به ویژه در فصل زمستان، در زمره مشکل‌ترین صعودها قرار داده است.

اگر چه تغییرات آب و هوایی و عدم بارش مناسب زمستانی باعث شده که ماندگاری برف بر قامت بلند این کوه کمتر از سالیان پیش شود، اما هنوز هم اغلب حتی در تابستان، برف بر بلندای این قله باقی می‌ماند.

رشته کوه جوپار از غرب تا شرق قلل زیر را در بر گرفته است: صفه، کیل جلال، سه شاخ بزرگ، کیش، سه شاخ کوچک، برج، مادربچه، تلخون، بلوچی، آقایی و سیدی. بلندترین قلل جوپار قله سه شاخ بزرگ به ارتفاع ۴۱۳۵ متر و بلوچی به ارتفاع ۴۱۳۰ متر می‌باشد.

جبهه شمالی کوه جوپار که نمود زیبایی از قلل مرتفع و جذاب است، بیشترین برف را در خود نگاه داشته که به کاسه سه شاخ معروف است. این کاسه محل صعود اکثر قلل منطقه است.

صعود خط الراس جوپار را باید مشکل‌ترین صعود خط الراسی در ایران نامید، زیرا تمامی قله‌ها به صورت ستیغ‌های بلند، با گسستگی‌های عمیق از یکدیگر واقع شده‌اند. در رشته کوه جوپار به استثناء تافک سفید و کیل جلال، آن هم از یک جبهه، مابقی قلل با روش سنگنوردی طبیعی و گاه با حمایت صعود می‌شوند.

وجه تسمیه جوپار

نام جوپار برگرفته از عبارت “جوی پارسالی” است. در گذشته این منطقه به دلیل داشتن آب و هوای بسیار خوب، محل مناسبی برای تفریح و تفرج پادشاهان کرمان بوده است. آنان سالی یک بار به این محل برای شکار و تفریح مراجعه می‌کردند و هربار این معنا را تکرار می‌داشتند که به “محل جوی پارسالی برویم”.

البته در روایتی دیگر اشاره شده است به قنات گوهرریز که چند قسمت شده است. “شش مقسم” یعنی جوی آب پاره شده که کم‌ کم تبدیل به جوپار شده است.

قله جوپار به لک غار و سه شاخ بزرگ نیز معروف است. در لهجه کرمانی لک به معنای بلندی است و چون در جنوب این قله، غار یخ نیا واقع گردیده است جنوبی‌ها به آن لک غار می‌گویند.

اما در شمال کوه، قله‌ای با سه ستیغ بلند نمایان است که از دوردست و به ویژه در غروب به طرز بسیار زیبایی خودنمایی می‌کند. این سه ستیغ را سه‌شاخ بزرگ می‌نامند.

پوشش گیاهی جوپار

گون، الوک یا بادام کوهی، آویشن، آلاله، مرزنجوش، نسترن وحشی، درمنه، آنغوزه، زیره سیاه و بسیاری دیگر از گیاهان کوهستانی ایران در این ناحیه مشاهده شده‌اند. زیره معروف کرمان که شهره آفاق است از کوه جوپار به دست می‌آید.

گوناگونی جانوری جوپار

گرگ، روباه، شغال، کفتار، آهو، بز کوهی، قوچ و میش، کل و بز، عقاب، تیهو، باقرقره، زاغ نوک قرمز، کبک و … از گونه‌های جانوری موجود در این منطقه می‌باشند.

دانلود ترک مسیر صعود به قله سه شاخ بزرگ جوپار

صعود به قله سه شاخ بزرگ جوپار

مسیر قنات غستان (قناغستان)

قنات غستان روستایی از بخش ماهان شهرستان کرمان است که در دامنه‌های کوهستان جوپار واقع شده است.

برای صعود به قله سه شاخ بزرگ جوپار ابتدا باید به شهر جوپار برویم. مسافت کرمان تا شهر جوپار حدود ۲۵ کیلومتر است. برای رسیدن به محل آغاز پیمایش و صعود به قله سه شاخ بزرگ باید از شهر جوپار مسیر محی آباد به قنات غستان که تقریبا ۱۳ کیلومتر است را طی نمود.

این بخش از مسیر که اغلب با خودروهای آفرود موجود در منطقه طی می‌شود شامل ۱۱ کیلومتر جاده خاکی و حدود ۲ کیلومتر هم در کف رودخانه است. کل مسافت رودخانه ۵ کیلومتر است. کوهپیمایی از دهانه قنات غستان در ارتفاع ۲۲۷۷ متری آغاز می‌شود.

راهرو رجب

این مسیر سنگلاخی و اندکی خسته‌کننده پس از حدود یک ساعت پیمایش به محلی با نام راهرو رجب یا تنگه رجب می‌رسد. راهروی رجب با طول تقریبا ۱۰۰ متر برخلاف نامش صخره‌ای عمودی به ارتفاع حدود ۵۰ متر است.

البته اگر قصد ندارید در راهرو رجب دست به سنگ شوید خوب است بدانید پیش از راهرو رجب یک مسیر پاکوب وجود دارد که به بالای راهرو رجب منتهی می‌گردد و در حدود یک ساعت به زمان برنامه اضافه می‌کند.

تنگه در اینجا دو شاخه می‌شود و شاخه فرعی آن در سمت راست راهروی رجب قرار دارد. بعد از راهروی رجب، مسیر به شکل مارپیچ با شیب تندی به سمت یال بالا می‌رود تا به گردنه در ارتفاع ۲۷۴۷ متر می‌رسد.

دره خرپران

ادامه مسیر ما را به روی یال مشرف به دره خرپران می‌رساند. خرپران شکافی عمیق است که در مسیر پاکوب پس از راهرو رجب و پیش از پناهگاه واقع شده است. صعود و فرود از آن به صورت دست به سنگ می‌باشد.

علت نامگذاری دره خرپران به این دلیل است که در گذشته از این مکان برای شهر کرمان با الاغ برف می‌بردند تا در تابستان برای اغنیا بستنی درست کنند و ظاهرا بسیاری از الاغ‌ها در اثر سنگینی بار و پرتگاهی بودن مسیر پرت می‌شده‌اند.

از بالای این تنگه و در جهت غرب راه مالرویی وجود دارد که چوپانان گوسفندانشان را از آن بخش عبور می‌دهند. در ادامه بخشی از مسیر برای عبور راحت کوهنوردان با سیم‌های بکسل ایمن‌سازی شده است.

پس از گذر از خندق و حدود نیم ساعت پیمایش مسیر، در ادامه پیش از رسیدن به جانپناه و کمی به سمت چپ و در امتداد دره کوچکی آب زلالی جاری است که منشا آن کمی در بالاست و چشمه‌ای به نام بیدستان است. در صورت نیاز به آب باید این قسمت را منحرف شد و سپس به مسیر جانپناه بازگشت.

جانپناه اول جوپار

جانپناه اول جوپار جانپناهی فلزی در ارتفاع ۲۹۵۰ متری است که روی تپه‌ای مسطح قرار گرفته است. این جانپناه کاملا مشرف به خط الراس جوپار می‌باشد.

در ادامه بعد از حدود یک ساعت پیمایش به دره‌ای سنگی خواهیم رسید. مسیر با شیبی تند از میان سنگ‌های ریزشی و خاکی می‌گذرد پس باید با احتیاط مسیر را طی کرد.

قیف مصیبت

در ادامه به ابتدای قیف مصیبت می‌رسیم. قیف مصیبت نام معبری است با شیب بالای ۴۵ درجه و به طول تقریبی ۱۰۰۰ متر که اختلاف ارتفاع از ابتدا تا انتهای آن ۴۰۰ متر است. ارتفاع این محل در حدود ۳۴۴۰ متر است.

بعضی نقاط قیف ریزشی بوده و نیاز به دست به سنگ شدن دارد. در صورتی که غروب به این محل رسیده باشید می‌توانید برای شب مانی و کمپینگ همین محل را انتخاب کنید.

برای گذر از این مسیر در مواقع برفی و یخ زده باید به کلنگ کوهنوردی، کرامپون و ابزار حمایتی همچون طناب انفرادی مجهز بود. قیف مصیبت در واقع مسیری است قیف شکل همراه با صعودی مصیبت گونه و دشوار که از همین روی بدان نامگذاری شده است.

در ادامه مسیر وارد دره‌ای با شیب تند، گاهی تا ۸۰ درجه و شن اسکی و گاهی هم دست به سنگ می‌شویم. در این محل به دلیل احتمال ریزش سنگ از بالادست بهتر است افراد گروه نزدیک به هم حرکت کنند. عبور از قیف نیاز به مهارت کافی در دست به سنگ شدن دارد.

جانپناه دوم جوپار

حالا در بالای قیف مصیبت به ارتفاع ۳۷۵۷ متر که می‌رسیم بر بلندای گردنه کم عرض آن میله‌ای فلزی نصب شده است. با ادامه صعود در مسیر رو به غرب و بر روی صخره‌ها، مجددا به قسمتی خاکی با پوشش گیاهی وارد می‌شویم که در گوشه‌ای از آن جانپناه دوم جوپار با مصالح ابتدایی ساخته شده است.

از کنار جانپناه در ارتفاع ۳۹۰۰ متری گذشته و به بالای گردنه پهنی به نام چارگردنه (چهار گردنه) می‌رسیم که در غرب آن دیواره‌ای صخره‌ای مانند سدی مقابل ما قرار دارد. جانپناه دوم جوپار را چانپناه چهارگردنه هم می‌خوانند.

پس از چارگردنه دره دیگری وجود دارد به نام شاخ شکسته جوپار یا برفچال شاخ شکسته که شیب حداقل ۷۵ درجه دارد اما طول آن کمتر از قیف مصیبت است.

در ادامه پس از تلاش فراوان بر فراز یالی خواهیم رسید که قله سه شاخ بزرگ جوپار از آنجا پیداست. این مسیر سنگی و صخره‌ای را ادامه داده تا بر بلندای قله جوپار بایستیم.

حال نوبتی هم که باشد نوبت دست به دوربین شدن است. در اینجا باید پس از کمی استراحت و عکاسی مناظر زیبای اطراف و نیز مصرف کمی خوراکی و تنقلات آماده فرود شد.

منطقه از فراز قله سه شاخ بزرگ جوپار بسیار دیدنی و با ابهت است. اینجا از دید کوهنوردانی که بدان صعود کرده‌اند بسان هیمالیا و آلپ است.

دید از قله

از فراز قله سه شاخ بزرگ جوپار می‌توان در جنوب، قله هزار، در شمال، قله کیل جلال، در شرق، قلل سه شاخ کوچک و بلوچی و در شمال شرقی و روبروی رشته اصلی جوپار، قله تاوه را مشاهده می‌شوند.

همچنین از فراز قله جوپار قلل پلوار، لاله زار، پرعشق، کوشاه، سیمک و بسیاری از قلل دیگر کرمان نیز قابل مشاهده هستند.

فرود از قله جوپار

پس از استراحت و عکاسی بلافاصله از همان مسیر صعود برمی‌گردیم تا روی گردنه. از دامنه شنی سمت راست پایین رفته و مجددا مقداری صعود داریم. از اینجا تا بالای قیف مصیبت را از مسیر شنی دامنه جنوبی ادامه داده و از قسمت‌های صخره‌ای فاصله می‌گیریم.

گرچه این مسیر از صخره‌ها ساده‌تر است و راه رسیدن به بالای قیف مصیبت را کوتاه‌تر می‌کند ولی مسیر خیلی راحتی هم نیست و به دلیل وجود پرتگاه در پایین دست احتیاط بسیاری را می‌طلبد.

با دور زدن کامل یال‌های صخره‌ای، از مسیرهای شنی واقع در دامنه جنوبی در کمال احتیاط، به بالای قیف مصیبت و کنار میله فلزی شاخص آن خواهیم رسید.

به دلیل شیب زیاد و ریزشی بودن مسیر و یخچال موجود در مسیر، برگشت به اندازه صعود دشوار و وقت‌گیر است و دقت و حوصله زیادی می‌طلبید. قابل ذکر است که کل گروه باید گوش به فرمان سرپرست و راهنما باشند و از مسیر خارج نشوند.

در ادامه مسیر را پیموده تا در انتهای قیف به محل کمپینگ برسیم. در صورت نبود زمان کافی باید در این محل شب را گذراند و ادامه فرود را در روز بعد پیگیری کرد.

در ادامه با عبور از کنار جانپناه اول مسیر را پایین رفته و پس از عبور از دره خرپران خود را به بالای دیواره راهروی رجب می‌رسانیم. فرود به نسبت صعود احتیاط، اعتماد به نفس و دقت بیشتری را می‌طلبد.

نیمه اول دیواره از بالا را ابتدا از قسمت‌های میانی و سپس غربی (گرده) و نیمه دوم پایینی را از گوشه شرقی و کنج دیواره پایین می‌رویم. حال دنباله مسیر را به سمت قنات غستان در پیش می‌گیریم و برنامه خود را به انتها می‌رسانیم.

چالش‌های اصلی در صعود به قله جوپار

• راهرو رجب (ارتفاع حدود ۲۵۰۰ متر)
• دره خرپران (ارتفاع حدود ۲۷۵۰ متر)
• جانپناه اول جوپار (ارتفاع ۲۹۵۰ متر)
• کاسه سه شاخ (ارتفاع ۳۰۵۰ متر)
• قیف مصیبت (ارتفاع ۳۴۰۰ تا ۳۸۰۰ متر)
• جانپناه دوم جوپار (ارتفاع ۳۸۵۰ متر)
• برفچال شاخ شکسته (ارتفاع ۴۰۰۰ متر)
• چهارگردنه (ارتفاع ۴۰۶۰ متر)
• نوک قله (ارتفاع ۴۱۳۵ متر)

برای عبور از هرکدام از این مسیرها نیاز به تجربه، تخصص و مهارت خاصی است.

مدت زمان مورد نیاز صعود به قله جوپار

مدت زمان صعود به قله جوپار در کل به شکل کوهپیمایی و صخره نوردی با احتساب استراحت مختصر بدون احتساب مدت زمان شبمانی‌ها با توجه به توان، تخصص، تجربه و روحیه گروه صعودکننده از یکطرف و شرایط آب و هوایی از طرف دیگر بین ۱۸ تا ۲۵ ساعت است.

بنابراین برنامه صعود باید ۲ یا سه روزه در نظر گرفته شود.

نکات مهم برای صعود به قله جوپار

• ارتفاع محل پارک خودرو و شروع پیمایش در حدود ۲۳۰۰ متر است.
• آشنایی با توانایی های فنی، روانی، جسمی و شناخت کار گروهی تمامی نفرات
• آمادگی از نظر سرعت عمل، جسارت و تبعیت از سرپرست در اعضای گروه
• آشنایی با چگونگی همطنابی و استفاده از تجهیزات فنی در گذر از دهلیزهای برفی و سنگی
• همراه داشتن تجهیزات مورد نیاز از قبیل طناب انفرادی، کارابین، کلاه سنگنوردی، هدلامپ، جی پی اس، چادر کوهنوردی و لباس گرم از واجبات این صعود می‌باشد.
• استفاده از راهنمای محلی کوهستان و جلودار ماهر و باتجربه
• آشنایی با سنگنوردی و مهارت دست به سنگ

• زمانبندی صعود، توقف و استراحت مناسب در هنگام فرود.
• حداقل ۲ تا ۳ لیتر آب مورد نیاز هر فرد است. تنها نهر آب کوچکی در قسمت پایین‌دست جانپناه اول و قسمت شمال شرقی آن وجود دارد.
• مناسبترین فصل صعود از خرداد تا آبان می‌باشد.
• صعود در فصل زمستان به این قله به علت وجود قلل پرشیب و پرتگاه های متعدد اصلا توصیه نمی‌شود.
• آنتن دهی موبایل فقط بر روی خط الراس امکان دارد.

منابع: کتاب “کوه‌های کرمان”، کتاب “سفرنامه ژنرال سرپرسی سایکس”، گزارشات خانم مهری خسروانی، آقای میثم رودکی و خداداد مزدائی
گردآوری: حامد اسپرهم