قله زرین کوه

قله زرین کوه یکی از قلل منفرد البرز در بخش کوههای فیروزکوه است. این قله با ارتفاع ۳۸۵۲ متر در شمال روستاهای خسروان و آینه ورزان از توابع شهرستان دماوند قرار دارد. قله زرین کوه بر روی خط الراسی شرقی – غربی و در جنوب خط الراس دوبرار و دریاچه تار و هویر در دهستان ابرشیوه شهرستان دماوند جای گرفته است.

گستردگی کوهستان زرین کوه از شهر دماوند تا پل دلیچای است. بستر رودخانه‌های تار و دلیچای در راستای این رشته‌کوه گسترده شده‌اند. جبهه شمالی قله زرین کوه پرتگاه با سنگ‌هایی خردشده است. این پرتگاه پی‌آمد آب‌شدن یخچال‌ها و سرازیر شدن آنها به سوی کوهپایه است.

خط الراس غربی (سرکسیل) از بالادست قله پشت آبشور تا روبروی کوه بلند اشندر پیچ می‌خورد و تا ارتفاع ۳۳۹۷ متری فرود می‌آید. پایین‌دست این خط الراس کمانی چشمه‌هایی می‌جوشند. نام قله غربی این کمان، کوه خاکی است. در غرب قله کوه خاکی بر روی خط الراس قله کوه جنگلی قرار دارد. فراخ دره در شمال این قله و در جنوب آن گردنه این کوه با کوه اشندر است.

قله پشت آبشور با ارتفاع ۳۵۱۳ متر بر روی یال میانی روستاهای خسروان و آینه ورزان قرار دارد. ارتفاع قله شرقی در آن سوی دره جابان ۳۶۱۸ متر و قله سُل بر روی یال جنوبی آغاز شیبی ملایم است.

روستاهای پیرامون زرین کوه

در کوهپایه‌های جنوبی رشته‌کوه زرین کوه روستاهای آرو، سیدآباد، سربندان، جابان، خسروان، آینه‌ورزان، اشندر و چنار و در کوهپایه‌های شمالی روستاهای یهر، مومج، دهنار و هویر به ترتیب از شرق به غرب قرار دارند. پیرامون سرچشمه رود دلیچای، چمنداب یا چمندان نام دارد که شکارگاه شاهی بوده است. بالادست سربندان در انتهای دره، کوه خرپران چمنداب ۳۳۰۰ متری جای گرفته است.

رود سربندان در کناره این کوه به‌سوی این روستا جاری است. بین سربندان و سیدآباد گُرده‌ای است دراز و سرخ‌رنگ به نام کمرگنجی و بالای آن کوه اصل چاه است. بالای اصل چاه طاق کوه است و پشت آن دره کُردان سرا بین روستاهای دهنار و مومج.

روستای تار

کوهپایه شمالی زرین کوه پیرامون سرچشمه تار رود بهمن‌گیر است. آنجا پیش‌تر دهی آباد و ییلاقی با دو آسیاب، به نام ده تار بوده است.

وجه تسمیه قله زرین کوه

در مسیر صعود به قله زرین کوه سنگ‌هایی وجود داشته که در نور خورشید می‌درخشیدند و گفته می‌شود که وجه تسمیه قله زرین کوه به خاطر این سنگ‌ها بوده است.

عبدالله مستوفی از زرین کوه با نام کوه ابره شیوه یاد کرده و چهار روستای پیرامون دلیچای را چهار محله مومج خوانده است. همچنین ناصرالدین‌شاه این منطقه را برای شکار و اتراق می‌پسندید. او در پاسخ به عریضه‌ای به امین‌الدوله می‌نویسد: «… بنا دارم یک روز بعد از عید قربان به دریای تار و مومج که در سه فرسنگی اینجا است بروم آنجا خیلی خوش‌هوا و باتماشاست …»

امان‌الله اردلان از پرندگانی چون کبک دری و قره‌قوش برفراز قله زرین کوه یاد کرده است. او سوار بر قاطر همراه با ناصرقلی خان و عباس‌قلی خان اردلان برای شکار از روستای جابان به بالای قله رسیده بود.

زرین کوه بر روی گسل مشاء-فشم و در راستای آن گسترده شده است. این گسل با رانش بیش از ۳ میلیون متر مکعب سنگ و خاک از دامنه شمالی این کوه، سدی با بلندایی بیش از ۵۰ متر در برابر آب‌های روان ساخته و با انباشت آب در پشت آن پدیدآور دریاچه تار شده است.

آب‌های زیرزمینی پایین‌دست زرین کوه در دشت هومند–آبسرد دارای ویژگی خورندگی با ته‌نشست ناچیز هستند و رود ایوانکی از این کوه سرچشمه می‌گیرد.

دانلود جی پی اس مسیرهای صعود به قله زرین کوه

مسیرهای صعود به قله زرین کوه

مسیر شمالی: از کنار دریاچه تار به طول تقریبی ۳ کیلومتر، کوتاهترین مسیر و دارای شیب یکنواخت و تند تا قله می‌باشد که در فصل زمستان و بارش‌ها بسیار مشکل بوده و خطر بهمن وجود دارد و توصیه نمی‌شود. این مسیر برای فرود در تابستان بسیار مناسب است.

مسیر جنوب شرقی: شایع‌ترین مسیر صعود به این قله روستای جابان است که توسط دو یال به یال زیر قله می‌رسد. یک یال در غرب روستا قرار دارد که شیب تندی دارد و یال دیگری در شرق روستا است که بهترین نشانه برای این یال وجود سه آرامگاه در ابتدای مسیر است. این مسیر طولانی‌ترین مسیر صعود به قله زرین کوه است. کل زمان مورد نیاز برای این مسیر در حدود ۱۳ ساعت (با احتساب زمان استراحت) و کل مسافت طی شده در حدود ۱۸.۵ کیلومتر است.

مسیر غربی: مسیری متوسط با طول تقریبی ۱۰ کیلومتر در ابتدا شیب ملایم و از کیلومتر ۳ به بعد با شیب نسبتا تند اما با مناظر طبیعی زیبا مثل آبشار و تنگه و … می‌باشد.

مسیر جنوبی: از روستای خسروان شروع می‌شود و از داخل دره خرسلک و کنار رودخانه خسروان با عبور از آبشارها و شیب‌های تند و سنگین می‌گذرد و صعود از این مسیر نیاز به آمادگی بدنی بالایی دارد.

مسیر جنوب غربی: روستای آینه ورزان، جاده خاکی آبشار، آبشار اصلی آینه ورزان، خط الرأس و قله زرین کوه (وجود ۱ تا ۳ چشمه در این مسیر، بسته به فصل). مسیر روستای آینه‌ورزان اغلب برای صعود زمستانی استفاده می‌شود که خطر ریزش بهمن در این مسیر بسیار کم است.

صعود به قله زرین کوه از روستای جابان

برای صعود به قله زرین کوه از مسیر شرقی ابتدا به سمت فیروزکوه و روستای جابان، حرکت می‌کنیم. پس از رسیدن به روستای جابان حرکت خود را در جنب حسینه از ارتفاع ۲۵۶۰ متری آغاز می‌نماییم. مسیر صعود از شمال روستای جابان و از کنار رودخانه، آغاز می‌گردد. تقریبا یک ساعت اول مسیر، شیب ملایمی دارد و از کنار رودخانه، ادامه می‌یابد.

در انتهای رودخانه و قبل از شروع شیب‌های تند، به ابتدای یال صعود در ارتفاع ۲۷۰۰ متری می‌رسیم که محلی مناسب برای توقف کوتاه و صرف صبحانه می‌باشد. قابل ذکر است که آخرین محل برداشت آب، این نقطه می‌باشد و در ادامه مسیر آب وجود ندارد.

از اینجا به بعد، از روی یال، مسیر را ادامه خواهیم داد که این بخش از مسیر تا خود قله، دارای شیب‌های تندی بوده و همچنین در بعضی قسمت‌ها بسته به فصل صعود نیاز به برف‌کوبی می‌باشد.

قبل از رسیدن به آخرین شیب قله که بسیار نفسگیر است چند استراحت کوتاه پنج دقیقه‌ای می‌تواند برای حفظ انرژی کافی جهت رسیدن به قله مفید باشد. در ادامه به قله فرعی جنوبی به ارتفاع ۳۷۴۳ متر می‌رسیم و پس از پیمودن شیب تند سرانجام به قله زرین کوه به ارتفاع ۳۸۵۲ متر خواهیم رسید.

از فراز قله زرین کوه نمای کامل و دیدنی از خط الراس دوبرار را نظاره‌گر خواهیم بود و در پس آن سالار قله‌های ایران یعنی قله دماوند سر بر افلاک دارد و رخ می‌نمایاند.

بعد از دقایقی استراحت بر روی قله فرود را از مسیر یال اصلی جنوبی آغاز کرده و پس از گذشتن از دو گردنه به سمت دره شرقی پایین می‌رویم. از این نقطه و از طریق دره شرقی فرود به محل اول یال صعود انجام می‌شود. قابل ذکر است که امکان ادامه مسیر از روی یال اصلی تا هر یک از روستاهای مبدا صعود امکان‌پذیر است.

پوشش گیاهی و جانوری منطقه زرین کوه

گیاه نادر و سمی کرفس مانند کزل در کوهپایه‌های شمالی و جنوبی زرین کوه می‌روید. در دامنه‌های زرین کوه انواع گیاهان کوهستانی خودرو، دارویی و گل‌های فراوان از جمله کنگر، گون، آلاله زرد، لاله سرخ، لاله زرد، شقایق، آویشن، پونه، والک، نعناع کوهی، تره کوهی (سیرک) و… را می‌توان یافت. این منطقه زیستگاه پرندگان و حیوانات بسیاری همچون آهو، قوچ و میش است.

نکات مهم درباره صعود به قله زرین کوه

• تقریبا در اغلب نقاط مسیر آنتن‌دهی موبایل وجود دارد.
• در ابتدای مسیر و در دره آب رودخانه جاری است.
• صعود این قله در زمستان به تجهیزات کامل زمستانه و آمادگی جسمانی کامل نیاز دارد.
• قله دید بسیار خوبی به قله دماوند و خط‌الراس دوبرار و همچنین دریاچه تار و هویر دارد.
• ناگفته پیدا است که عبور از طریق دره سُل در زمستان امکان‌پذیر نیست. صعود به زرین کوه در زمستان از طریق شاخک سُل توأم با طوفان و باد شدید غربی و کمی برف می‌باشد.

گردآوری: حامد اسپرهم