دیدنیهای چابهار
دیدنیهای چابهار هر فرد را ترغیب به سفر به این شهر زیبا و پرجاذبه جنوب ایران می‌کند. چابهار یکی از شهرهای جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان و تنها بندر اقیانوسی ایران است که در کرانه دریای مکران و اقیانوس هند قرار دارد.
این بندر یکی از مهم‌‌رین چهارراه‌های کریدور شمال-جنوب بازرگانی جهانی است. از همین رو، از لحاظ کشتیرانی و اقتصادی، چابهار از اهمیت بالایی برخوردار است. چابهار علاوه بر موقعیت بازرگانی، دارای جاذبه‌های فراوان تاریخی و طبیعی است.
در چابهار، امکانات رفاهی زیادی برای گردشگران وجود ندارد و نباید انتظار خدمات لوکس شهری را داشته باشید؛ اما آنقدر دیدنیهای چابهار بسیار است که شما حسابی سرگرم می‌شوید.
وجه تسمیه چابهار
چابهار به علت نزدیکی به مدار راس‌السرطان و منطقه استوایی، تغییرات دمایی کمی دارد. گمان غالب این است که نام چابهار تغییریافته چهاربهار است، چراکه آب‌وهوای این شهر و پیرامون آن همیشه بهاری و معتدل است و به همین دلیل چابهار (چهاربهار) نامیده میشود.
گمان دیگر این است که چون در قدیم مردم چابهار به این بندر چه بار می‌گفتند (به معنای اینکه از مسافران می‌پرسیدند که چه باری دارند) پس چابهار تغییریافته «چه بار» است.
چابهار در گویش محلی مردم این منطقه به کسانی گفته میشود که در اطراف چاه آب سکنی گزیده‌اند. در شهر چابهار جهت تأمین آب مورد نیاز مردم در زمان قدیم از چاه‌هایی که مردم حفر می‌کردند، استفاده می‌شد و چه به معنای چاه آب و بار به معنای پیرامون. این اصطلاح به مرور زمان با ورود غیربومیان به شهر و توسعه شهر آن به چابهار و چهار بهار تغییر یافته است.
قابلیت‌های چابهار در صنعت توریسم
بی‌تردید صنعت توریسم مسالمت‌آمیزترین جنبش بشر است که در رشد و توسعه دانش، فرهنگ و اقتصاد جوامع اثر مستقیم گذاشته است. چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران و بزرگترین خلیج خاورمیانه در کناره دریای عمان با دارا بودن جلوه‌های بکر و بی‌نظیر، جایگاه استثنایی در میان بندرهای ایران دارد.
حدود ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی در دریای عمان و قرار گرفتن در جوار تنگه استراتژیک هرمز و دهانه اقیانوس هند آن را از اهمیت سوق‌الجیشی خاصی برخوردار ساخته است. چابهار امروز چه از نظر، سیاسی، تجاری و اقتصادی و چه از لحاظ فرهنگی و گردشگری، یکی از مهم‌ترین بندرهای جنوبی ایران به شمار می‌رود.
این شهر ساحلی دارای مناظر زیبا، سواحل آرام و آب‌های آبی و صاف است که جذابیت زیادی برای گردشگران دارد. فرهنگ و تاریخ، فعالیت‌های ورزشی در آب و روی زمین، فروشگاه‌های محلی و غیره نیز از جمله قابلیت‌های چابهار در صنعت توریسم هستند.
جاذبه‌ها و پتانسیل‌های گردشگری در چابهار
کرانه دریای عمان و خلیج چابهار با آن سخاوت بی‌نظیرش در زیبایی و دل‌فریبی ناشناخته‌ای که در خود دارند، محال است عاشقان طبیعت را مجذوب خود نکنند. هوای مطبوع و ملایم و آفتابی گرم و دریایی پاک، هر صاحب ذوقی را آرامش خاطر می‌بخشد.
تنوع و زیبایی‌های چندجانبه چابهار موجب شده تا این بندر منحصربهفرد در انواع مختلف گردشگری که امروز در جهان مطرح است، حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد. صخره‌های مرجانی چابهار یکی از دیدنی‌ترین مکان‌های سواحل جنوبی ایران است که خصوصا در زمان غروب آفتاب مناظر شگفت‌انگیزی را به نمایش می‌گذارند.
ساحل صخره‌ای، ساحل بریس، خلیج گواتر، جنگل حرا، فواره چابهار، ساحل درک، دریاچه صورتی لیپار، درخت انجیر معابد روستای رمین، روستای شیرگواز، کوههای مریخی، گل‌فشان‌های چابهار، قلعه پرتغالی‌ها، غارهای سه‌گانه بان‌مسیتی، گورستان تیس، امامزاده سید غلام‌رسول و قدمگاه خضر نبی از دیدنیهای چابهار هستند.
تاریخچه
هرودت می‌گوید که «در ناحیه مکران در سواحل خلیج فارس قوم موکی‌ها یا ماکاها زندگی می‌کنند و یکی از ۱۴ ولایات را در زمان داریوش هخامنشی تشکیل میدهند». در حقیقت مکران منطقه‌ای در جنوب و شرق بلوچستان است که بعدها بلوچ‌ها در آن ساکن شدند.
هنری فیلد نیز که در سال ۱۹۳۵ به ایران مسافرت کرده در مورد چابهار می‌نویسد:
«چابهار در مغرب «گواتر» مهم‌ترین شهر ساحلی است. زبان اهالی مکران است که یک لهجه بلوچی است. زبان هندوستانی معمولا فهمیده میشود، ولی زبان فارسی به ندرت بکار می‌رود. جمعیت آن در حدود سه هزار نفر است که اغلب بلوچ و عده کمی سیاه‌پوست هستند. در سال‌های اخیر در حدود ۳۰۰ نفر حیدرآبادی و ۲۰۰ نفر خوجه که تاجر و دکان‌دار هستند و تجارت شهر در دست آنهاست، در این شهر دیده میشود.»
از چابهار تاریخی‌تر، روستای تیس است که در این محدوده واقع شده است. بندر تیس یک بندر قدیمی و باستانی است که در متون تاریخی قدمت آن را بیش از دو هزار و پانصد سال دانسته‌اند؛ در گذشته به «تیز» نیز مشهور بوده و از ایستگاه‌های تجاری و امن برای کشتیرانی محسوب می‌شده است.
زبان و فرهنگ مردم چابهار
سرزمین سیستان و بلوچستان خصوصا شهر چابهار با فرهنگی غنی و آداب و رسوم خاص شناخته میشود. گستردگی قوم بلوچ و پراکندگی این اقوام، به گونه‌ای است که می‌توان آن را در ایران، پاکستان، هند، عمان و حتی بخشهایی از افغانستان هم دید.
زمینه فرهنگی مردم بلوچ در این ناحیه قدمت بسیاری داشته و به گذشته‌های دور برمی‌گردد. تاریخچه بی‌نظیر، شیوه زندگی مردم این خطه، معماری، سنت‌ها در چابهار منحصربهفرد است.
روش زندگی اقوام بلوچ برای تمام گردشگران ایرانی و خارجی جذابیت خاصی دارد. دنیایی که با لباس‌های سوزن‌دوزی شده رنگارنگ، گاهی چشمانی روشن و سبز، صورت‌هایی کشیده و گونه‌هایی برجسته، قدبلند و رشید و اخلاقی بسیار مهربان، مهمان‌نواز و صمیمی پرشده است.
موسیقی بلوچ نوع بی‌نظیری از نواها و آواها را در خود جای می‌دهد. آوازهای مردمان بلوچ با زندگی روزمره آنها پیوند تنگاتنگی دارد و حاصل عمیق‌ترین و کهن‌ترین احساسات و جهان‌بینی آنها است.
به طور کلی هنر در سیستان و بلوچستان چه موسیقی و چه صنایع‌دستی بسیار حائز اهمیت است و می‌تواند برای هنرمندان و جامعه شناسان سراسر جهان حاوی نکته‌هایی ناب و زیبایی‌هایی بی‌نظیر باشد.
بهترین زمان سفر به چابهار
منطقه آزاد چابهار در همه ایام سال دیدنی است. اما در ایام خاصی از سال جشن‌های مناسبتی برگزار می‌کند که شرکت در آن، یکی از بهترین راه‌های آشنا شدن با فرهنگ بلوچی است.
جشنواره‌هایی مانند مونسون یکی از بهترین راه‌ها برای گردشگران فرهنگی و علاقه‌مندان به آشنایی با آداب و رسوم این خطه از ایران است. با افزایش این نوع جشنواره‌ها و بین‌المللی کردن و رسانه‌ای کردن آن می‌توان کمک شایانی به شناخته شدن این منطقه کرد.
بناهای تاریخی چابهار
چابهار یکی از شهرهای زیبا و تاریخی استان سیستان و بلوچستان است. این شهر با دارا بودن بناهای تاریخی زیاد، بسیاری از افراد را به خود جلب کرده است. در ادامه، به معرفی برخی از دیدنیهای چابهار در حوزه تاریخی می‌پردازیم.
آرامگاه سید غلام رسول
آرامگاه سید غلام رسول یکی از بناهای تاریخی شهر زیبای چابهار است. در منابع تاریخی گفته شده‌است که قدمت این مقبره به سال ۴۵۶ هجری قمری برمی‌گردد.
در خصوص شخصیت صاحب آن نظرات گوناگونی مطرح شده است. در برخی منابع آمده است که غلام رسول یک مطرب دوره گرد بوده است که با حضورش موجب شادی اهالی شهر شده است و به همین جهت هر ساله در زمان سالروز مرگ وی مراسم جشن و پایکوبی در کنار مقبره او برگزار میشود.
در برخی منابع دیگر نیز چنین گفته شده است که او یکی از عرفای بزرگ و از شخصیت‌های وارسته در زمان خودش بوده است. صرف نظر از دیدگاهی که درباره صاحب آرامگاه وجود دارد، معماری ظاهری این مقبره بسیار جالب و چشمگیر است.
بنای آرامگاه که تماما به رنگ سفید است شامل یک گنبد و دو مناره نسبتا کوچک است که در فضای حیاط قرار دارند و ظاهر آن از شیوه معماری بکار رفته در آرامگاه‌ها و زیارتگاه‌های هندی تاثیر پذیرفته است.
طراحی داخلی آرامگاه نیز جذابیت بسیاری دارد، مقرنس‌کاری‌های دلفریب، گچ بری‌های ظریف و نقوش رنگارنگی که به عنوان تزئینات نمای گنبدها از داخل بکار رفته است از جمله تزئیناتی زیبایی است که در فضای داخلی این آرامگاه به چشم می‌خورند.
مسجد جامع دزک
این مسجد در روستای دزک در سه کیلومتری شرق سراوان واقع شده است. زمان ساخت مسجد مشخص نیست. احتمال داده میشود که این مسجد به زمان دوران صفویه تعلق داشته باشد. مصالح به کار رفته در دیوارها و ستون‌ها از خشت و چینه و پوشش سقف از فرآورده‌های نخل و خرما و گز و کنار است.
این مسجد همانند بسیاری از عمارت‌های قدیمی جنوب ایران، دارای ۲ شبستان زمستانی و تابستانی است. این شبستان‌ها بر روی ستون‌های ضخیم و مستحکمی قرار دارند. مسجد جامع دزک در شرایط مناسبی برای گردشگری قرار دارد.
موزه محلی چابهار
ساختمان موزه متعلق به دوران قاجار است. در گذشته از آن به عنوان محل فرمانداری سابق شهر استفاده می‌شد. مجموعه آثار تاریخی در این موزه شامل آثار مکشوفه باستانی در سه دوره مختلف پیش از تاریخ، دوره‌های تاریخی معین و دوره تاریخ معاصر است.
یکی از جالب‌ترین بخش‌های این موزه بخش مردم شناسی آن است در این بخش با قرار دادن ماکت‌های عروسکی سبک و سیاق پوشش محلی قوم بلوچ نمایش داده شده است. صنایع دستی چابهار نیز در همین بخش قرار گرفته است.
قلعه پیروز گت
قلعه پیروز گت نیز در شمار دیدنیهای چابهار است که با فاصله پنج کیلومتری از چابهار در روستای تیس قرار گرفته است. این قلعه که در میانه دره‌ای به نام دره تیس قرار گرفته است متعلق به دو دوره تاریخی اشکانیان و ساسانیان است.
دیوارهای قلعه عمدتا از ساروچ و تخته سنگ‌های آهکی درست شده‌اند و قطر آنها حدود ۴ متر است و تا ارتفاع ۱۲ متری خود بالا رفته‌اند. متاسفانه بیشتر قسمت‌های قلعه به حالت مخروبه است با این حال دو اتاق نسبتا کوچک که احتمالا به منظور دیدبانی از آنها استفاده می‌شده است به همراه بخشهایی از دیوارهای قلعه و سکوهای سنگی همچنان پا برجا هستند.
دکه بازار چابهار (بازار فجر)
دکه بازار یا بازار فجر معروف‌ترین بازار سنتی و محلی در شهر چابهار است که در میان اهالی بومی شهر به بی بی بازار نیز شهرت دارد. این بازار سنتی پر است از دکه‌های ریز و درشت که در سرتاسر فضای بازار قرار گرفته‌اند و انواع صنایع دستی و هنری شهر در آنها به فروش می‌رسد.
این بازار محل اصلی فروش لباس‌های محلی بلوچ‌ها است. علاوه بر لباس‌های بلوچی، انواع لوازم برقی و آشپزخانه نیز در دکان‌های این بازار موجود است. یکی از جالب‌ترین بخش‌های این بازار محلی قسمت حناکاری است که در آن زنان محلی با حنا بر روی دست‌های بانوان نقش و نگارهای زیبایی می‌کشند.
تلگرافخانه انگلیسی ها (تلگرافخانه چابهار)
تلگرافخانه انگلیسی‌ها در لیست آثار ملی ایران قرار دارد. قدمت ساختمان این تلگرافخانه به دوره قاجار باز می‌گردد. این تلگرافخانه در ابتدا با هدف گسترش روابط تجاری منطقه و به‌منظور رونق دریانوردی، تجارت و برقراری ارتباط میان هند، گواتر، جاسک و بندرعباس با ویژگی‌های منحصربهفرد معماری احداث شد.
بعدها از این بنا که به عنوان قدیمی‌ترین تلگرافخانه در کل ایران شناخته میشود به عنوان ساختمان اداره پست استفاده شد. در حال حاضر به عنوان بنایی تاریخی جهت بازدید گردشگران در نظر گرفته شده‌است.
آجر، سنگ، سفال و الوار چوبی از جمله مصالح بکار رفته در ساخت این بنا هستند. سایبان‌ها و رواق‌های سرتاسری بنا نیز از جمله زیبایی‌های ظاهری آن بشمار می‌روند.
روستای تیس
روستای تیس از جمله روستاهای باستانی از توابع شهرستان چابهار است که در فاصله پنج کیلومتری از آن قرار گرفته‌است. قدمت تاریخی این روستا به دوران هخامنشیان می‌رسد. در آن دوران به این روستا تیز می‌گفتند و یکی از اصلی‌ترین بنادر تجاری کشور بشمار می‌رفت بطوری که روزانه تعداد بسیاری از کالاهای کشورهای همسایه از طریق این بندر وارد کشور می‌شد و بسیاری از آنها نیز به مناطق دیگر در خاورمیانه صادر می‌شد.
کوچه باغ‌های زیبای روستا پر است از دیدنیهای طبیعی و کوههای مرتفع مانند حصاری روستا را در برگرفته‌اند و از همه زیباتر رودخانه دلربایی است که از میانه روستا عبور کرده است.
بعلاوه اسکله‌های زیادی در این روستا وجود دارد که اغلب در تعطیلات مکان تجمع گردشگران و اهالی منطقه است. گذشته از چشم اندازهای طبیعی دل‌انگیز، ابنیه‌های تاریخی فراوانی در این روستا وجود دارد که برای دوستداران تاریخ و فرهنگ بسیار دیدنی خواهد بود.
مسجد جامع تیس
تعداد زیادی از دیدنیهای چابهار در روستای باستانی تیس قرار دارند. مسجد جامع تیس از لحاظ معماری مانند مساجد کشورهای پاکستان و هندوستان است و مانند اکثر مساجد اهل تسنن یک مناره دارد. بکارگیری رنگ‌های قرمز و سبز در تزئینات مناره و گنبد مسجد نیز به آن ظاهر متفاوت و البته چشم‌گیری بخشیده‌است.
قلعه پرتغالی‌ها چابهار (قلعه تیس)
قلعه پرتغالی‌ها که به آن قلعه تیس هم گفته میشود و در فاصله پنج کیلومتری از شمال غرب چابهار قرار دارد. این قلعه در واقع یک دژ باستانی با قدمت دو هزار ساله است که بر روی تپه‌های روستا قرار گرفته‌است.
برای ساخت این دژ از مصالح آجر، سنگ و گچ استفاده شده‌است. قلعه یک در ورودی دارد که به فضاهای هشتی شکل متصل میشود که مانند اتاقک‌های کوچکی هستند و احتمالا در زمان‌های قدیم حکم محل اسکان نگهبانان را داشته‌اند.
دو منار آجری بر بالای قلعه قرار دارد که شکل و شمایل آنها بصورت کامل نمایان نیست. این مناره‌ها به احتمال زیاد متعلق به دوران سلجوقی است. در واقع بخش اعظم این قلعه تاریخی تخریب شده‌است و در حال حاضر به شدت نیاز به مرمت و بازسازی دارد.
گورستان جن‌ها
گورستان جن این جاذبه در دامنه کوه پیل‌بند در جنوب قلعه پرتغالی‌ها قرار دارد. اقوام بومی و بلوچ به این گورستان جن سنط می‌گویند و بسیاری از آنها معتقد هستند که این گورستان محلی است که موجودات غیر انسانی یا جن‌ها آن را درست کرده‌اند. برخی از اهالی روستا نیز اظهار می‌کنند که همیشه شب‌ها از سمت قبرستان صدای شیون و گریه میآید.
آنطور که به نظر می‌رسد این باورها بیشتر ریشه در شکل و شمایل عجیب قبرها در این مکان دارد. این قبرستان به هیچ یک از آرامگاه‌های امروزی و حتی قبرستان‌های باستانی شباهت ندارد. گورها به‌‌جای اینکه در خاک کنده شده باشند، در دل صخرهها کنده شده‌اند. هیچ سنگ قبر یا کتیبه‌ای بر روی آن قرار ندارد و اندازه آنها با در نظر گرفتن ابعاد اجساد انسان تناسبی ندارد.
در میان این قبرستان، قبری کاملا سالم و قدیمی نیز دیده میشود که ۲۲۵ سانتی‌متر طول و ۱۱۰ سانتی‌متر عرض دارد. آثار چنین قبوری در دامنه کوههای شهباز استان مرکزی نیز وجود دارد.
برخی بر این باور هستند که این حفره‌ها، محل جمع‌آوری آب بوده است. اثری که نمونه آن را می‌توان در سیراف مشاهده کرد.
قدمگاه خضر نبی چابهار
یکی از اماکن زیارتی و دیدنیهای چابهار قدمگاه خضر نبی است که در محله سپوزه قرار دارد و یکی از زیارتگاه‌های مطرح در میان اقوام بلوچ بشمار می‌رود. این زیارتگاه که متعلق به شخصیتی به نام خواجه خضر است که از راهنمایان محلی لنج‌های صیادی بوده است.
جالب است بدانید هیچ مقبره‌ای از او در این مکان وجود ندارد. این مساله از این باور اهالی نشات گرفته‌است که این شخصیت بزرگوار فوت نشده است و همچنان در نظر آنان زنده است و از دریاها و لنج‌ها مراقبت می‌کند.
دریانوردان پس از به‌سلامت‌رسیدن، به زیارت این قدمگاه می‌روند و سلامتشان را مدیون خضر نبی می‌دانند. یکی از رسم‌های همیشگی که هر آخر هفته در قدمگاه انجام میشود روشن کردن شمع‌های حاجتی توسط مردم منطقه در این مکان است.
غارهای سه گانه بان مسیتی
غارهای بان مسیتی از جمله دیدنیهای چابهار هستند که در ارتفاعات شهبازبند و در نزدیکی روستای تیس قرار گرفته‌اند. سه غار در کنار یکدیگر واقع شده است. دو غار مصنوعی و یک غار طبیعی که این سه غار توسط بومیان منطقه به بان مسیتی نامگذاری شد.
این نامگذاری بیشتر بخاطر غار میانی است، در زبان سیستانی (بلوچی) بان به مرد صالح، خداپرست و تارک دنیا گفته میشود و مسیتی یعنی پرستشگاه و معبد مرد صالح و خداپرست. به باور مردم تیس، زمانی در این غارها بانویی صالح و مورد احترام اهالی زندگی می‌کرده است.
در غار میانی، یک مقبره کوچک از گچ در عمق یک متری از سطح غار قرار دارد. این مقبره کوچک شکل مکعب و صندوقچه‌ای داشته و گنبدی به ارتفاع ۴۰ سانتی متر بر روی آن ساخته شده است.
در ورودی مقبره رو به دره تیس و به موازات دهانه ورودی غار واقع است. در گذشته مردم محلی قرآن و اوراق متبرکه را در این محل می‌آوردند تا در آنجا محفوظ بمانند اما امروزه این باور و سنت به فراموشی سپرده شده است.
بر روی دیوارهای معبد، با جوهر قرمز و بنفش خطوط و علاماتی نقش گردیده که مانند خط گجراتی و هندی هستند. در سمت راست این غار، غار دیگری وجود دارد که از سکویی از گچ و سنگ ساخته شده است.
دهانه ی ورودی غار ۸۰ سانتی متر بوده و سقفی کوتاه دارد. در اطراف این غار کنده‌کاری‌هایی مشاهده میشود. این غار در انتها مسدود شده است. احتمال می رود این غار به غار سمت چپ راه داشته باشد و یا از طریق چاه‌های زیرزمینی مکانی برای دفن مردگان بوده باشد.
باغ گیاه شناسی چابهار (باغ گیاه شناسی تیس)
باغ گیاه‌شناسی چابهار در دهه ۱۳۴۰ و در زمینی با مساحت ۹ هکتار احداث شده‌است. در این مجموعه، فضایی مشابه با باغ گل‌ها در شهرهای دیگر نظیر اصفهان، تهران و شیراز ایجاد شده‌است تا برای دوستداران طبیعت این فرصت را فراهم کند تا در محیط مسرت بخشی پر از درختان و گل‌های زیبا به گشت و گذار مشغول شوند و در حین لذت بردن از تماشای گونه‌های مختلف گیاهان اطلاعات مختصری درباره هر یک از آنها بدست بیاورند.
این مجموعه روی هم رفته دارای ۴۰۰۰ نوع گیاه مختلف است که برخی از آنها در زمره گونه‌های در حال انقراض قرار دارند و با همت مسئولان این مجموعه در حال تکثیر هستند. برخی حیوانات کوچک و جالب نیز در میان درختان این باغ به چشم می‌خورند که از میان آنها می‌توان به سنجاب، مرغ مینا و طوطی اشاره کرد.
آثار طبیعی و دیدنیهای چابهار
همان‌قدر که تاریخ چابهار شما را شگفت‌زده می‌کند، جاذبه‌های طبیعی آن هم می‌تواند برای علاقه‌مندان بسیار جذاب باشد. در ادامه به معرفی برخی از شگفتی و دیدنیهای چابهار می‌پردازیم.
اسکله رمین
اسکله رمین از دیدنیهای چابهار و یکی از سه اسکله معروف صیادی این شهر است که در روستای رمین قرار دارد. در این اسکله فرصت گشت‌وگذار در ساحل و خرید ماهی تازه از ماهی‌فروشان را خواهید داشت.
منظره حرکت و پهلوگیری انواع لنج‌های صیادی و تخلیه ماهیان صید شده نیز از جاذبه‌های تماشایی برای گردشگران هستند. ساحل روستای رمین نیز مقصدی ایده آل برای موج‌سواری به شمار می‌رود و در سال‌های اخیر، چند رویداد موج‌سواری مهم در این منطقه برگزار شده است.
عکاسی از سوله ماهی، موج‌سواری و تماشای لنج‌ها از تفریحات اسکله رﻣﻴﻦ است. مناظر کوههای مریخی مرتفع، سواحل کلات رود و مناطق درختان مکرزن همگی از زیبایی‌های طبیعی این روستای شگفت‌انگیز هستند.
کوههای مریخی چابهار
کوههای مریخی چابهار را نه طبیعت سرسبز و نه قله‌های برفی دیدنی کرده‌اند، بلکه تنها به‌سبب شکل ویژه‌‌شان متمایز شده‌اند. کوههای مریخی چابهار یکی از مواهب طبیعی منحصربهفرد ایران است و مشابه آن را در کمتر جایی از دنیا می‌توان پیدا کرد، مگر در سیاره‌ای دیگر همچون مریخ!
کوههای مریخی چابهار در استان سیستان و بلوچستان، ۵۰ کیلومتری چابهار، جاده چابهار – گواتر قرار دارد. به موازات ساحل از منطقه کچو تا نزدیکی خلیج گواتر کشیده شده و از پدیده‌های مورفولوژی این ناحیه محسوب میشود. کوههای مریخی چابهار با نام کوههای مینیاتوری نیز شهرت دارد. کوههای مینیاتوری ادامه رشته کوههای زاگرس هستند که تا پاکستان ادامه دارند.
ارتفاع این کوه‌ها متغییر است و از پنج متر تا بیش از صد متر در میان آنها پیدا میشود. کوههای مریخی نوعی میراث زمین‌‌شناسی مهم هستند. متاسفانه تاکنون اقدام مهمی برای ثبت این اثر طبیعی به‌عنوان یک ژئوپارک ملی در سطح جهان صورت نگرفته است.
گفته میشود قدمت کوههای مریخی دست‌کم به چهار میلیون سال پیش برمی‌گردد. این کوه‌ها به‌سبب وضعیت خود، در دسته مناطق بدبوم یا بدلند قرار می‌گیرند. ویژگی مشترک این مناطق عدم وجود پوشش گیاهی و نداشتن ارزش چراگاهی است. این کوه‌ها تا سالیان طولانی در زیر آب مدفون شده بودند و وجود فسیل‌های حیوانات آبزی در کوه، این موضوع را به‌راحتی اثبات می‌کند.
هرساله همایشی به‌عنوان مریخ نوردی در چابهار برگزار میشود که طی آن علاقه‌مندان می‌توانند به‌صورت پیاده مسیری مشخص از ساحل دریای عمان و کوههای مینیاتوری را طی کنند و از تماشای مناظر بی‌بدیل منطقه لذت ببرند.
تالاب لیپار (تالاب صورتی)
این جاذبه منحصربهفرد در کرانه دریای عمان، شرق چابهار، در جاده ساحلی چابهار به گواتر و کنار روستای لیپار قرار دارد. روستای لیپار از توابع بخش مرکزی شهرستان چابهار محسوب میشود. تالاب لیپار که در تنگه‌ای صخره‌ای و مشرف به دره‌ای زیبا شکل گرفته است.
در دنیا فقط ۴ تالاب هستند که به خاطر رنگشان از سایرین متمایز شده اند و تالاب لیپار یکی از آن هاست. رنگ صورتی این تالاب که به دلیل وجود پلانکتون های گیاهی در آب‌های حاشیه ای دریای عمان ایجاد شده برای هر بییننده‌ای تعجب‌آور است. علاوه بر آن پوشش گیاهی خاص منطقه و زیست برخی گونه‌های جانوری نظیر فلامینگو، تیهو و عقاب دشتی در جوار آن، جاذبه آن را دو چندان ساخته است.
تالاب لیپار از ایستا شدن آب اقیانوس عمان در میان دو کوه به وجود آمده و سبب تشکیل اکوسیستم منحصربه‌فردی شده است. این تالاب با ظاهر زیبا و فریبنده، یکی از شورترین آب‌های جهان را دارد. گستره و رنگ این تالاب به فراخور شرایط محیطی در زمان‌های مختلف تغییر می‌کند.
در فصول پرباران، وسعت تالاب به حدود ۱۰ هکتار می‌رسد و بیش از ۱۴ کیلومتر طول دارد. وجود آب‌های کرانه دریای مکران سبب ایجاد پوشش گیاهی متنوع و کم‌نظیر در این منطقه شده‌است و ۴۶ گونه جلبک دریایی خاص و درختان بلوط از جمله برجسته ترین بخش‌های این پوشش گیاهی متنوع هستند.
این تالاب زیستگاه جانوری کمیابی است که ۳۰ گونه مختلف از پلانکتون‌های جانوری و حدود ۸۵ نوع ماهی گوناگون در آن حیات دارند. بهترین زمان بازدید از دریاچه لیپار، از بهمن‌ماه تا ابتدای اردیبهشت و از شهریور تا ابتدای آبان است.
درخت مکرزن (انجیر معابد)
یکی از جذاب‌ترین دیدنیهای چابهار درخت مکرزن در شهرهای چابهار و نیک شهر است. درختی تنومند، قدیمی و شگفت‌انگیز که با نام‌های دیگری مانند انجیر معابد، لور و انجیر هندی نیز شناخته میشود.
اصل این گیاه مربوط به هند شرقی است و از شگفتی‌های آن داشتن برگ‌های بسیار پهن و شاخه‌هایی رو به پایین است که در میان شن‌ها ریشه می‌دواند.
این درخت بیشتر از یک سده عمر دارد. دانه‌های این درخت روی زمین میفتد و ریشه می‌دواند. در نتیجه شاخه‌های جدیدی دور این درخت را فرا می‌گیرد تا درخت مکرزن همچنان به عمر خود در این سرزمین گرم و خشک ادامه دهد و به نمادی از استقامت برای مردمان این سرزمین تبدیل شود. اگر در فصل بهار از این درخت دیدن کنید می‌توانید طعم بی‌نظیر میوه‌های خاص آن را هم بچشید.
کوه گِل افشان چابهار
تپه‌ای را در نظر بگیرید شبیه به یک کوه فعال آتشفشان که به جای مواد مذاب از دهانه آن، گِلی خاکستری رنگ و شفابخش می‌جوشد. مهم‌ترین آنها در نقطه‌ای نزدیک به کنارک به نام بندر تنگ قرار دارد. کوه گل‌افشان بندر تنگ با ارتفاع تقریبی ۱۰۰ متر و قطر قاعده کمی بیش از ۱۰۰ متر در فاصله حدود ۱۰۰ کیلومتری شهرستان چابهار قرار دارد.
بالا رفتن از کوه اگر فصل بارندگی نباشد، تقریبا راحت است. در فواصل زمانی حدود یک دقیقه، مقداری گل با صدای خاصی شبیه به ترکیدن یک حباب، از چاله خارج و به اطراف پراکنده میشود.
در کنار این کوه، دو کوه کم‌ارتفاع دیگر وجود دارد که به نظر می‌رسد زمانی آنها نیز گل‌افشان بوده‌اند. حتما این جاذبه را در لیست دیدنیهای چابهار در سفر به این منطقه فراموش نکنید.
منطقه محافظت شده گاندو (باهوکلات)
رودخانه باهوکلات یکی از پرآب‌ترین رودخانه‌های استان سیستان و بلوچستان و عامل اصلی حیات و زندگی در جنوب استان به حساب میآید. این رودخانه آب‌های مناطق وسیعی از صفحات جنوبی شهرستان ایرانشهر (بخش‌های سرباز، بمپور، راسک) و شهرستان چابهار (بخش‌های دشتیاری قصر قند) را جمع‌آوری کرده و به دریای عمان سرازیر می‌کند. این رودخانه به‌ویژه به‌دلیل زیستگاه تمساح ایرانی اهمیت توریستی فراوان دارد.
یکی از مناطق طبیعی و دیدنی جنوب شرق که زیستگاه طبیعی گونه‌های جانوری نادر و پر اهمیت است منطقه محافظت شده گاندو است که در گذشته به آن باهوکلات نیز می‌گفتند.
این منطقه که بخشهایی از شهرهای چابهار، سرباز و نیکشهر را در بر گرفته‌است از ارزش زیادی میان حامیان محیط زیست در سازمان‌های داخلی و حتی بین‌المللی برخوردار است.
گردشگران نیز می‌توانند با ورود به این منطقه، شاهد این تمساح پوزه‌کوتاه و حیوانات دیگری ازجمله قوچ، میش، گرگ، کرکس، قرقی، هما، راسوى خاکستری هندى، سنجاب، شغال‌های وحشی، روباه، سیاهگوش و خدنگ، عقاب شاهی، هوبره، مرغ سقای پاخاکستری و کاکایی و غزال شینکارا باشند.
علاوه بر این گونه جانوری خاص، پوشش گیاهی بی‌نظیر در جنگل‌هایی که زیر مجموعه این منطقه به حساب می‌آیند نیز از جمله دلایل ارزشمندی آن محسوب میشود.
بندر گواتر
در منتهی‌الیه جنوب شرقی ایران، در آخرین نقطه مرزی شهرستان چابهار و تماس با مرز پاکستان بندری کوچک و قدیمی اما زرخیز به نام «گواتر» قرار گرفته است. در این منطقه عبور و مرور ساکنان محلی به پاکستان و بالعکس وجود دارد و با قایق نیم ساعت تا پاکستان راه است.
لذا با توجه به موقعیت سیاسی-جغرافیایی خاص منطقه برای کمپینگ و رفت و آمد در محدوده ساحلی نیاز به هماهنگی حضوری با مأموران گارد ساحلی است.
جنگل‌های بکری در این خلیج قرار گرفته‌اند که بخشی از جنگل‌های بزرگ حرا هستند. تعداد ۴۰ نوع گونه مختلف از پرندگان در این منطقه زیست می‌کنند، از این رو یکی از مناطق شکار ممنوع ایران محسوب میشود و مورد توجه ویژه از سوی فعالان محیط زیست است.
جنگل حرا چابهار
جنگل‌های شناور روی آب به جنگل حرا شهرت دارد. جنگل‌های حرا در هشت منطقه حفاظت‌شده در سواحل جنوبی ایران در محدوده خیلج فارس و دریای عمان دیده می‌شوند که از جمله آنها می‌توان به کناره‌های شمالی و جنوبی جزیره قشم، جنگل نایبند استان بوشهر و بخشهایی از چابهار در استان سیستان و بلوچستان نیز اشاره کرد.
گونه حرا خود به‌تنهایی حیرت‌انگیز است و می‌تواند با آب شور به حیات خود ادامه دهد؛ اما جنگل‌های حرا شگفت‌انگیزتر هستند و در زمان مد و بالا آمدن آب دریا کاملا زیر آب می‌روند و در هنگام جزر، به‌صورت جزیره‌ای ظاهر میشود. این جنگل‌های از دیدنیهای چابهار محسوب می‌شوند.
اگر قصد دیدن جنگل حرا را دارید، حتماً قبل از غروب، خودتان را به آنجا برسانید تا بهترین و زیباترین حالت آن را ببینید. به‌غیر از درختان و طبیعت حرا، می‌توانید حیوانات دریایی مثل دلفین، فلامینگو و مرغ‌های ماهی‌خوار را ببینید.
ساحل صخره ای چابهار (ساحل دریا بزرگ)
چابهار در کرانه دریای مکران و همچنین اقیانوس هند قرار گرفته‌است. این ویژگی بیش از هر چیز دیگری آن را به یک شهر محبوب توریستی تبدیل کرده‌است.
در حقیقت یکی از تماشایی‌ترین مکان‌های طبیعی در طول سفر به این شهر بندری سواحل آن هستند که از بین آنها ساحل صخره ای چابهار که به آن ساحل دریای بزرگ هم می‌گویند در زمره چشم‌نوازترین آنها قرار می‌گیرد.
در فصل وزش بادهای موسمی، بر تعداد جز و مد آب‌های زلال این ساحل افزوده میشود و طول موج‌های آن حتی به ارتفاع ۱۵ متری خود هم می‌رسد. علاوه بر آن وجود مرغ‌های دریایی در حوالی این ساحل به آن منظره‌ای رویایی داده‌است.
تفرجگاه ساحلی دریا کوچک
اگر آدرس سواحل زیبای چابهار را از اهالی این منطقه بپرسید، به شما آدرس ساحل دریا کوچک و دریا بزرگ را میدهند. محبوبیت این سواحل بی‌دلیل نیست. موج‌های دریا به‌آرامی صخرهها را در آغوش می‌گیرند و منظره‌ای تماشایی پیش روی گردشگران قرار میدهند.
در این بین انصافاً باید گفت تفرجگاه ساحلی دریا کوچک، توانسته با جاذبه‌های گردشگری بی‌شمار جای خود را در دل مسافران پیدا کند. ساحلی که از آن صحبت می‌کنیم مکان مناسبی برای گردشگرانی است که همراه خانواده راهی چابهار شده‌اند. کرانه این ساحل مناسب برای چادر زدن و استراحت می‌باشد.
از آنجایی که با تفرجگاهی ساحلی روبه‌رو هستیم، در این مکان امکانات رفاهی تعبیه شده است. به لحاظ سرگرمی‌های آبی نیز خاطرتان جمع که با یکی از بهترین سواحل چابهار طرف هستید.
پلاژ ساحلی تیس
از جمله تماشایی‌ترین ساحل‌های این شهر که با فراهم شدن امکانات رفاهی مطلوب در آن، به بهترین محل برای تجربه انجام فعالیت‌های آبی تبدیل شده‌است. پلاژ ساحلی تیس از دیدنیهای چابهار است و در محدوده ساحل تیس قرار دارد.
عمق دریا در محدوده این پلاژ به دلیل شیب کم و ملایم ساحل تا صدها متر پس از ساحل یکسان و کمتر از یک و نیم متر است. در این پلاژ امکانات رفاهی نظیر آلاچیق، دوش، اغذیه‌فروشی و رستوران و امکانات تفریحی مانند قایقهای تفریحی، جت‌اسکی، شاتل، استخر بادی و سرسره آبی فراهم شده است.
اسکله کنارک
اسکله کنارک در فاصله ۵۵ کیلومتری غرب چابهار قرار دارد و مکانی برای پهلوگیری لنج‌ها و قایقهای صید ماهی است. همچنین از این اسکله می‌توان سواحل بندر کنارک را به همراه پرندگان زیبای دریایی تماشا کرد.
چشم‌انداز صیادان و پهلوگیری قایق‌هایشان نیز از دیگر جاذبه‌های اسکله کنارک هستند که آن را به یکی دیدنیهای چابهار تبدیل کرده‌اند.
روستای درک
این روستا یکی از مشهورترین جاهای دیدنی چابهار است که زیبایی فوق‌العاده‌اش، چشمتان را خیره می‌کند. روستای دیدنی درک در زرآباد چابهار قرار گرفته که تصویری رویایی و باورنکردی را پیش رویتان به نمایش می‌گذارد.
در این روستا ساحل صخره‌ای، ساحل ماسه‌ای، ساحل شنی و ساحل مرجانی در فاصله‌های کوتاهی از هم قرار دارند که تماشای آنها بی‌نظیر است. در روستای دیدنی و بکر درک، می‌توانید مجموعه‌ای از درختان گرمسیری، نخل، ذرت و بوته‌های هندوانه، درختان موز را ببینید. یکی از شگفتی‌های روستای درک، وجود چاه‌هایی با آب شیرین و زلال، آن هم در مجاورت دریاست!
وجود تپه‌های ماسه‌ای، ساحل مرجانی، کوه، جنگل و دریا در کنار هم، منظره غروب طلایی خورشید و دیگر شگفتی‌های این روستا، آن را زیباتر کرده است. درک چابهار تنها جایی در ایران است که می‌توانید کویر، دریا و نخلستان را کنار هم تماشا کنید.
سواحل مکران
مکران یا مکوران سرزمینی ساحلی در جنوب شرقی ایران و جنوب غربی پاکستان است که در طول دریای عمان گسترده میشود. این ساحل علاوه بر زیبایی‌ها و جاذبه‌های گردشگری بسیار خود، از نظر جغرافیایی و موقعیت استراتژیکی نیز از موقعیت منحصربه‌فردی برخوردار است.
این منطقه با داشتن سواحل صخره‌ای، ماسه‌ای و مرجانی بی‌نظیر، همچنین موقعیت عالی برای بازی‌های آبی و ساحلی و از همه مهم‌تر آثار تاریخی و باستانی در کنار دریا، یکی از فرصت‌های مناسب برای توسعه گردشگری دریایی در استان است.
ساحل و اسکله بریس
ساحل و اسکله بریس یکی از پرطرفدارترین دیدنیهای چابهار است. اسکله و ساحل بریس در فاصله ۶۰ کیلومتری شرقی بندر چابهار قرار دارد. اسکله بریس را ساحل تراسی نیز می‌نامند.
این اسکله دو قسمت دارد که در یک سمت آن ماهیگیران با قایق‌ها و لنج‌های خود برای تخلیه بار پهلو می‌گیرند و در قسمت دیگر دماغه‌ای مرتفع و زیبا برای تماشای ساحل و لذت بردن از مناظر طبیعی آن وجود دارد.
ساحل بریس از صخره‌ای‌ترین سواحل دریای عمان یا مکران است. در امتداد این ساحل دیواره‌های بلند صخره‌ای قرار دارند که از یک سو در دریا پیش می‌روند و از سمت دیگر در ساحل و نزدیکی اسکله امتداد دارند.
یکی دیگر از زیبایی‌های ساحل بریس پدیده موج‌فشان در این منطقه است. موج‌فشان به پدیده‌ای گفته میشود که موج دریا با فشار از میان سوراخ‌های ایجاد شده در میان سنگ‌های ساحلی به بالا می‌پاشد.
روستای شیرگواز
روستای شیرگواز از توابع باهوکلات در شهر چابهار است. این روستا که به هندوستان کوچک شهرت دارد در منطقه کوهستانی قرار گرفته است.
از آنجا که حیوانات وحشی شیر و گراز در حوالی این کوه‌ها به چشم می‌خورند اسم روستا نیز اینگونه نامگذاری شده است. علاوه بر آن جانورانی مانند کفتار، تمساح و طاووس هم در حاشیه روستا به چشم می‌خورند.
حرفه اغلب اهالی روستا باغداری است. این باغ‌ها پر از درختانی با میوه‌های موز، انبه و پاپاپا هستند که طعم خوشمزه آنها تا سالها از یاد نمی‌رود. مردم خونگرم و مهربان روستا با لباس‌های زیبای محلی خود در کوچه باغ‌های روستا تردد می‌کنند که از تماشای آنها حس نوستالژیک و خاصی در ذهن تداعی میشود.
کلبه غواصی چابهار
چابهار شهری است مملو از سواحل چشم‌نواز با آب‌های شفاف و زلال که هر گردشگری را به انجام تفریحات آبی ترغیب می‌کنند. اگر در طول سفر به این شهر گردشگری هوس غواصی و شنا به سرتان زد بهترین جایی که می‌توانید بروید کلبه غواصی چابهار است.
این مجموعه اولین مجتمع آموزشی غواصی در ایران است که امکان انجام غواصی در دریای مکران با مجهزترین ابزارها را در اختیارتان قرار می‌دهد تا با اطمینان از حفظ ایمنی خود به شنا و غواصی مشغول شوید.
علاوه بر آن فراهم کردن امکانات برای انجام سرگرمی‌های مفرح آبی از جمله اسکی روی آب، موج سواری، قایق سواری و ماهیگیری نیز از جمله دیگر خدماتی هستند که این مجموعه ارائه می‌دهد. گذشته از انجام فعالیت‌های تفریحی، اگر تمایل داشته باشید می‌توانید در دوره‌های تخصصی این مجموعه نیز شرکت کنید.
خلیج چابهار
بزرگترین خلیج در کناره دریای عمان در کل کشور ایران، خلیج چابهار است که از شرق در چابهار آغاز میشود و در غرب به کنارک می‌رسد. این خلیج وسیع دارای دو اسکله است که از منظر تجاری و تزانزیتی از مناطق پراهمیت بشمار می‌روند.
سواحل تماشایی این خلیج نیز از جمله چشم‌گیرترین جاذبه‌های آن محسوب می‌شوند که کلونی‌های مرجانی آن شهرت خاصی دارند. به تازگی کارشناسان محیط زیست اعلام کرده‌اند که این مرجان‌های بی‌نظیر و کمیاب به دلیل از دست رفتن خزه‌هایی که منبع تغذیه آنها تلقی می‌شوند، در حال انقراص هستند. تنوع گونه‌های آبزیان این منطقه نیز از جمله موارد پر اهمیت در میان حامیان محیط زیست در این منطقه است.
ساحل و خلیج پزم (خلیج تیاب)
در نزدیکی خلیج وسیع چابهار، ساحل و خلیج پزم قرار گرفته‌اند. این خلیج بسیار شبیه به خلیج چابهار است با این تفاوت که از نظر اندازه، تقریبا نصف خلیج چابهار وسعت دارد.
ارتفاع دماغه‌ی ساحل پزم کمتر از ارتفاع دماغه بریس است و نمایی مشابه با آن دارد. ساحل بریس ساحلی بزرگ و زیباست که قسمتی از آن ماسه‌ای و قسمت دیگر خلیج صخره‌ای است. طاق صخره‌ای زیبای این خلیج به قدری زیبا و منحصربهفرد است که نمونه‌ی مشابه دیگری در هیچ یک از مناطق ایران پیدا نخواهید کرد.
فواره چابهار
یکی از جذاب‌ترین تصاویری که در چابهار می‌توانید با دوربینتان ثبت کنید، تصویری از فواره بزرگی است که رو‌به‌روی دریا از دل صخرهها بیرون می‌زند. این اثر طبیعی که به فواره چابهار معروف است، در اثر برخورد آب دریا با صخره‌های سنگی و سوراخ‌های آن اتفاق می‌افتد.
ارتفاع این فواره، گاهی تا ۱۰ متر یا بیشتر هم می‌رسد. شاید بتوانید کوه، جنگل و یا حتی دریا را در دیگر مکان‌ها بیابید، اما فواره بلوچستان را هرگز در هیچ‌کجا نخواهید دید.
در زمان وزش شدید باد، به‌دلیل قدرتمند بودن امواج، موج‌های بلندی از میان این سوراخ‌ها تا ارتفاع بلند فوران می‌کنند و فواره‌هایی طبیعی و زیبا ایجاد میشود. بهترین زمان برای تماشای پدیده موج فشان فصل تابستان و شهریور ماه است.
سوغات چابهار
انواع سوغات چابهار نظیر خوراکی‌های لذیذ ماهی و میگو تازه، شیرینی لندو، میوه‌های استوایی و صنایع دستی مانند پارچه‌های رنگی بلوچ، زیورآلات سنتی، چادربافی، سوزن‌دوزی، صنایع حصیربافی، صدف و معرق‌کاری، روسری‌های محلی، گلیم‌بافی، زری‌دوزی و گل‌دوزی و همچنین ادویه‌های خاص و کمیاب در این شهر دیده می‌شوند.
سخن پایانی
با وجود جاذبه‌های توریستی فراوان و تعدد مناظر بکر طبیعی متاسفانه هنوز در چابهار به طور جدی به گردشگری توجه نشده است، لازمه نگاه جدی از سوی هموطنان و گردشگران خارجی به گردشگری این منطقه، در وهله اول دانش صحیح مردم منطقه نسبت به موهبت‌های سرزمین آبا و اجدادی‌شان و درک کامل از مزیت‌های رونق گردشگری برای مردم منطقه است.
مردم خوب و نازنین سیستان و بلوچستان باید آموزش‌های لازم را برای توسعه همه‌جانبه ببینند و همسو با مسئولین منطقه برای برداشتن گام‌هایی موثر در جهت تحقق اهداف حرکت کنند.
منابع: سفر مارکت، منطقه آزاد چابهار گردآوری: پریسا رهبری
وااای عالیه جامع و با ریز جزییات بود. فکر نمیکردم چابهار این قدر جای دیدنی داشته باشه
سپاس و خداقوت