قله توچال بام تهران

قله توچال با ارتفاع ۳۹۶۲ متر در کوهستان توچال (Tochal mount) در شمال تهران و در بخشی از دامنه رشته کوه البرز قرار گرفته است. دامنه جنوبی توچال مجاور با شهر تهران و بلندترین نقطه شهر تهران محسوب می‌گردد که به بام تهران نیز شهرت دارد. قله توچال یکی از پر رفت آمدترین و پرخطرترین قلل ایران است.

مشهورترین پناهگاه‌ها و جانپناه‌های توچال به ترتیب از شرق به غرب جانپناه دارآباد، اردوگاه کلکچال، پناهگاه شروین، پناهگاه شیرپلا، جانپناه قله توچال، جانپناه امیری، هتل اوسون، ایستگاه پنجم تله کابین، جانپناه اسپیدکمر و پناهگاه پلنگچال هستند در مطلب پناهگاه و جانپناه‌های استان تهران گنجانده شده است که همگی آنها مشرف به شهر تهران هستند.

کوه توچال از جنوب، به شهر تهران و از شمال به آهار، شکراب و شهرستانک مشرف است.

وجه تسمیه توچال

معنی نام توچال چال آبگیر و دریاچه کوچک است. قله توچال در کنار دریاچه‌ای از یخ طبیعی قرار دارد به همین دلیل آن را بدین نام خوانده‌اند.

موقعیت جغرافیایی توچال

قله توچال در شمال شهر تهران و کوهستان پیرامون آن به صورت یک خط‌الرأس شرقی- غربی در جناح جنوبی رشته کوه‌های البرز مرکزی قراردارد. این کوه از شمال به دره رودخانه‌های جاجرود و شهرستانک و از غرب توسط خط‌الرأس کم ارتفاع‌تری به قلل شمالی کوه‌های استان البرز (کرج) متصل می‌باشد.

قله توچال بلندترین ارتفاع شمال تهران از طریق شانه غربی خود موسوم به هومند به ارتفاع ۳۹۰۰ متر به گردنه ۳۷۰۰ متری شهرستانک و سپس به قله شاهنشین بزرگ به ارتفاع ۳۸۵۰ متر متصل می‌شود و از سمت شرق توسط خط‌الرأس قوسی شکلی پس از تشکیل قله پیازچال و قله لزون از طریق گردنه لوپهنه به قله دارآباد ارتباط می‌یابد.

قله توچال از جناح شمالی هومند به قله قزقونچال و یال‌های فرعی منطقه آهار و شهرستانک منتهی می‌گردد. این خط‌الرأس شمال توچال را از طریق قله قلعه دختر و قله سی چال به گردنه دیزین و سپس به سایر بلندی‌های البرز مرکزی متصل می‌سازد.

ویژگی توچال

از جمله جاذبه‌های فرعی کوهستان توچال باید از امامزاده ابراهیم، دیواره ۱۵۰ متری مشهور بندیخچال، منطقه سنگنوردی بندیخچال، آبشار دوقلو، پناهگاه‌های بزرگ شیرپلا، کلکچال و پلنگچال و تأسیسات تله‌کابین و به خصوص پیست اسکی و هتل بین‌المللی توچال بر فراز این قله نام برد.

آب و هوای قله توچال

در بیشتر روزهای سال روی قله توچال باد شدیدی وجود دارد لذا برای صعودهای زمستانه و بهاره بدلیل ناپایداری هوا در قله آب و هوای آن را چک نمایید.

پیش‌بینی هواشناسی توچال در ارتفاع  ۱۷۷۱ متر | ۲۸۳۶ متر | ۳۹۰۱ متر

کروکی مسیرهای صعود به قله توچال

مسیرهای صعود به قله توچال

قله توچال، به دلیل نزدیکی به تهران، همواره دارای شمار زیادی صعودکننده است. صعود به توچال از مسیرهای مختلفی امکان‌پذیر است. همچنین بهترین ماه‌های صعود به قله توچال اردیبهشت، خرداد، مهر و آبان است.

مسیر شمالی توچال

• یال ایگل در دامنه شمالی دقیقا به زیر قله توچال ختم می‌شود. (کم تردد)
• همچنین یال آهار بعد از صعود به قله قزقونچال از گردنه هومند به توچال می‌رسد. (کم تردد)

مسیر شمال غربی توچال

شروع از روستای شهرستانک به سمت هتل توچال و بعد از آن قله توچال

دامنه‌های امامزاده داوود نیز از مسیرهای صعود به قله توچال هستند که کمتر صعود شده‌اند.

مسیرهای جنوبی توچال

• دربند، پناهگاه شیرپلا، جانپناه امیری (سیاه سنگ) (یال امیری)، قله توچال (رایج‌ترین مسیر)
• دربند، پناهگاه شیرپلا، مسیر چشمه نرگس و یال بسیار دشوار چهارپالون
• دربند، دوراهی اوسون، دره اوسون، جانپناه اسپیدکمر، ایستگاه هفتم تله کابین، قله توچال (قدیمی‌ترین مسیر)
• ولنجک، ایستگاه پنجم تله‌کابین، ایستگاه هفتم تله‌کابین، قله توچال (یکی از مسیرهای پر تردد)

مسیر جنوب غربی توچال

• یال کماچال (بسیار کم تردد)
• مسیر طولانی از جنگل کارا، قله کلاغ چین، قله دوشاخ، قله پلنگچال، قله شاهنشین و در نهایت قله توچال
• درکه، پناهگاه پلنگچال، ایستگاه پنجم تله‌کابین، ایستگاه هفتم تله‌کابین، قله توچال

مسیر جنوب شرقی توچال

بوستان جمشیدیه، پناهگاه کلکچال، دره پیازچال، قله پیازچال، قله توچال

مسیر شرقی صعود به قله توچال

• مسیر شرقی همان مسیر معروف، طولانی و دشوار تیغه‌های دارآباد است.

مسیر غربی توچال

یکی از مسیرهای صعود به قله توچال مسیری بسیار طولانی و دشوار است که شروع آن از قله منار جاده چالوس و سپس قله لوارک و بعد از آن قله شاهنشین و در آخر قله توچال می‌باشد.

مسیر شرقی توچال

دارآباد، قله دارآباد، قله پیازچال، قله توچال (مسیر معروف و دشوار تیغه‌های دارآباد)

مسیر کامل این خط‌الرأس که غربی – شرقی است و ستون فقرات منطقه می‌باشد بعد از قله توچال به قله دارآباد می‌رسد و نهایتاً به گردنه قوچک ختم می‌شود. طول این خط‌الرأس حدود ۷۰ کیلومتر می‌باشد.

مسیر یال امیری (رایج‌ترین مسیر)

این مسیر، مناسب‌ترین، عمومی‌ترین و نزدیکترین مسیر برای صعود به توچال می‌باشد. مسیر از میدان سربند و مجسمه معروف کوهنورد آغاز می‌شود. مسیر با شیب اولیه نسبتا تند رو به شمال در راه پاکوب ادامه یافته که پس از نیم ساعت پیمایش به روستای پس قلعه می‌رسد.

در ادامه مسیر اصلی با شیب تقریبا تندی آغاز می‌گردد که با گذر از قهوه‌خانه‌های کنار رودخانه سربند به ابتدای مسیر سنگی معروف شیرپلا خواهد رسید. پسد از آن در ادامه را مسیر سنگی و مشخص را که با پلکان‌های فلزی و سیم بکسل ایمن شده طی نموده و بعد از حدود ۲ ساعت به مجموعه ورزشی کوهستانی شیرپلا در ارتفاع ۲۸۵۰ متری که پناهگاهی مجهز و سه طبقه است خواهید رسید.

از پناهگاه شیرپلا به سمت شمال مسیر را ادامه داده و بعد از حدود ۲ ساعت به جانپناه امیری یا همان سیاه سنگ خواهیم رسید. از جانپناه امیری تا قله توچال به ۱ تا ۱/۵ ساعت کوهنوردی نیاز داریم.

نمای با شکوهی از قله دماوند تا قله علم کوه و کلاردشت در میان صدها ارتفاع ۴۰۰۰ متری البرز مرکزی به چشم می‌خورد.

مسیر فرود از قله توچال

1. بهترین و سریعترین مسیر برای فرود از قله توچال مسیر تله‌کابین می‌باشد که با اندکی فرود از قله به سمت ایستگاه هفتم و سپس با تله تا ولنجک فرود خواهید آمد. (فرود از قله توچال به سمت ایستگاه هفت در هوای طوفانی و مه‌آلود هرگز توصیه نمی‌شود.)
2. مسیر جانپناه امیری به پناھگاه شیرپلا و پس از آن به سمت میدان سربند؛
3. مسیر جانپناه امیری و سپس دره اسون و پس از آن به سمت میدان سربند؛

اگر در فصل زمستان اقدام به صعود می‌کنید، بدلیل کوتاهی روز، امکان بسته شدن تله‌کابین (حدود ساعت ۳ بعدازظهر)، سرمای شدید روی قله و همچنین دلتان را به جانپناه روی قله خوش نکنید و نسبت به آگاهی، توانایی و زمان تصمیم لازم به صعود بگیرد.

در صورت مشکل و به خطر افتادن جان خود با ۱۲۵ (آتش نشانی) تماس بگیرید. قله توچال یکی از پرخطرترین قلل ایران محسوب می‌شود.

در زمستان فرود از ایستگاه شماره هفت تله‌کابین به سوی ایستگاه پنج نیز مشکل است زیرا دیگر از جاده تابستانی اثری نیست و برف سنگین زمستانی جاده را کاملاً می‌پوشاند. علی‌رغم پاکوب شدن لبه جاده توسط کوهپیمایان دیگر، باید توجه داشت که در هوای طوفانی و مه‌آلود فرود به ایستگاه پنج خطرناک بوده و احتمال گم کردن مسیر زیاد است.

مسیر فرود نهایی به سوی ایستگاه پنج، از دل بهمن بزرگی می‌گذرد که خود مانع بزرگی بر سر راه محسوب می‌شود و راه تابستانی را پوشانده است. این مسیر با عبور از فراز دره بهمن‌گیر فراخلا انجام شده و در زمستان بسیار خطرناک است. برای فرود از توچال بهترین راه فرود همان یال گوله‌بند می‌باشد.

عبور از این مسیر می‌بایست با حضور کوهنوردان با تجربه انجام پذیرد. بدیهی است راهی که توسط کوهپیمایان در دل بهمن باز می‌گردد و تردد به ایستگاه پنج از آنجا صورت می‌گیرد، همواره در معرض خطر ریزش بهمن است.

رسیدن به جانپناه اسپیدکمر از گردنه انجام می‌شود و مشکل چندانی ندارد و فقط با برف‌کوبی همراه است، اما رسیدن به مسیر هفتی شکل در بالای جانپناه مستلزم عبور از مسیر بهمن‌گیر است. این مسیر سنگلاخی و کمی مشکل است و ادامه راه تا ایستگاه هفت با مشکلات عبور از فراز بهمن فراخلا توأم است و توصیه نمی‌شود.

به هر حال باید توجه داشت که فرود از قله توچال به سوی شیرپلا نیز مستلزم شناخت تابستانی از مسیر صعود می‌باشد. اغلب حوادث منجر به فوت در هنگام فرود اتفاق افتاده است که بیشتر به دلیل یکدستی و سینه‌کش بودن مسیر و عدم دید کافی در هوای خراب و انحراف از مسیر اصلی بوده است.

میله‌گذاری‌ها در سالهای اخیر در این مسیر، از جمله اقداماتی است که به پیدا کردن مسیر صحیح کمک فراوانی می‌کند.

تذکر

در مسیر غربی بعد از پناهگاه شیرپلا، به سمت گردنه منتهی به یال توچال شیبهای بهمنی سنگینی وجود دارد که انتهای آن به دره غار پلنگ و دره آبشار دوقلو و کافه صفر کشیده می‌شود. در لبه‌های گردنه نیز نقابهای برفی شکل می‌گیرد.

دره‌های کمرکش جنوبی توچال بخصوص دره اوسون و دره فراخلا و اسپیدکمر،  باید با احتیاط و تنها از مسیر برف‌کوبی شده طی شود و نباید به جبهه‌های سنگی و شمالی آن وارد شد. خصوصاً این مسیر در هنگام ناپایداری هوا و مه‌آلود شدن بسیار گمراه‌کننده است.

یک خطر پس از گردنه اسپیدکمر و دره ورودی به گردنه ایستگاه پنج وجود دارد. در این مسیر به علت حجم شدید برف و بادکوب شدن آن در مسیر و شیب تند از بالای گردنه، باید بطور مستقیم نه به صورت تراورس صعود شود تا خطر بهمن به حداقل برسد.

پس از نزدیک شدن به ایستگاه ۵، یک سه راهی وجود دارد، راه صعود به قله توچال از مسیر جاده و یال پهن بین جاده و دره غربی کاملاً ایمن بوده، اما در زمان بارش سنگین برف باید خیلی با دقت  صعود شود و در زمانی که به علت مه یا بارندگی دید در این منطقه وجود نداشته باشد، صعود به بالا دست غیرممکن است.

مسیری دیگر از سمت غرب ایستگاه ۵ به گردنه پلنگچال متصل شده که به پناهگاه پلنگچال منتهی می‌شود. این گردنه و مسیر آن را به سمت دره پلنگچال در زمستان باید با احتیاط و از مسیر برف‌کوبی شده فرود و یا صعود نمود.

یک راه دیگر که عموم کوهپیمایان از آن استفاده می‌کنند، جاده عریض کنار پیست اسکی و زیر قله کماچال در جنوب غرب ایستگاه ۵ است، که به طرف ایستگاه ۲ و ایستگاه ۱ ولنجک ختم می‌گردد و مسیری ایمن است. اما فرود و عبور از دره شرقی موسوم به دره گداهک و جنوب به سمت ولنجک در خارج از جاده اصلی به علت شیبهای تند و بعضا صخره‌ای، حادثه‌آفرین است.

پیست اسکی و تله‌کابین توچال

تله‌کابین توچال دارای سه خط اصلی و سه خط تله‌سی‌یژ و یک خط تله‌اسکی می‌باشد. روی هم رفته در ازای سه خط اصلی این تله‌کابین، نزدیک به ۷۵۰۰ متر است که در میان تله‌کابین‌های نصب شده در دنیا یکی از طولانی‌ترین خطوط تله‌کابین پیوسته به شمار می‌رود.

• ارتفاع ایستگاه اول تله‌کابین توچال ۲۰۰۰ متر از سطح دریا؛
• ارتفاع ایستگاه دوم تله‌کابین توچال ۲۳۰۰ متراز سطح دریا؛
• ارتفاع ایستگاه پنجم تله‌کابین توچال ۳۰۰۰ متر از سطح دریا؛
• ارتفاع ایستگاه هفتم تله‌کابین توچال ۳۷۰۰ متر از سطح دریا.

کار ساخت تله‌کابین توچال، در سال ۱۳۵۳ به دست بهمن باتمان‌قلیچ و با همکاری شرکت فرانسوی “پوما – Poma” و شرکت اتریشی “دوپل‌مایر – Doppelmayr” آغاز شد و در سال ۱۳۵۷ پایان یافت.

هتل توچال

از سال ۲۰۰۳ مهمان‌پذیری به نام «هتل توچال» در ایستگاه هفتم تله‌کابین توچال تکمیل و راه‌اندازی شده است. نمای این هتل از چوب بوده و به دامنهٔ شمالی توچال و دامنهٔ جنوبی البرز مرکزی و قلل کلون بستک و قله خلنو اشراف دارد. قدیمی‌ترین جانپناه کوهنوردی ایران (جانپناه اسپیدکمر) در جنوب قله توچال و شرق ایستگاه پنج قرار دارد.

نکته مهم

روزهای کاری تله‌کابین توچال در صورت مساعد بودن شرایط جوی همه روزه بجز روزهای شنبه، یکشنبه و دوشنبه است و از ساعت ۸ صبح تا ۱۲:۳۰ بعدازظهر (تا تکمیل ظرفیت – حدود ۳ بعدازظهر) این تله‌کابین ارائه خدمت می‌کند.

منابع: کوهنوردان زرتشتی ایران / گروه کوهنوردی خط‌الرأس (مجید قیدی‌نژاد)