موقعیتهای اضطراری در کوهستان
موقعیتهای اضطراری در کوهستان کم نیستند. کوهستان آرام و دوست داشتنی میتواند بسیار خطرناک و حادثه‌ساز باشد. به خصوص برای آن دسته از علاقمندانی که در ابتدای راه قرار دارند و بی‌شک در معرض تجربه‌های گوناگونی قرار خواهد گرفت.
بد نیست که از پیش با این خطرات آشنا شده و با تجربه و علم کافی با آن روبرو شویم.
معمولاً در بهار هر سال با دگرگونی وضعیت آب و هوایی و وزش نسیم بهاری میل و کشش خاصی در انسان برای حرکت به سوی طبیعت به وجود می‌آید. در فصل بهار که به صورت سریع پشت سر زمستان سرد و طولانی پدیدار می‌شود خطرات خاصی کمین کرده‌اند.
برف‌ها هنوز سنگین و ناپایدار هستند و بهمن بیشتر دره‌ها و شیب‌های تند را تهدید می‌کند. هوای صاف و آفتابی به سرعت جای خود را به طوفان‌های سهمگین می‌دهد. به واسطه ریزش باران‌های پی‌درپی خاک خیس‌خورده در معرض لغزش قرار دارد. ریزش‌های بهاره صخره‌ها یکی دیگر از خطرات این فصل است.
به دنبال آن به تدریج هوا گرمتر شده برف‌ها آب گردیده و تابستان آغاز می‌شود. در تابستان آب و هوای ثابت‌تری جریان می‌یابد که تا اواخر شهریورماه هر سال به طول می‌انجامد. در این فصل به جز درگیری با صخره‌ها از شدت حوادث کاسته می‌شود و تا زمانی که سوز پاییزی آغاز می‌گردد همه چیز به خوبی پیش می‌رود.
با اولین سوزهای سرد پاییزی شکل کوهستان به یکباره تغییر می‌یابد. برف اندکی قلل کوه‌ها را می‌پوشاند. همچون بهار هوا بسیار سریع تغییر می‌یابد و سپس با سپیدپوش شدن کوهستان‌ها از برف وضعیت جدیدی رخ می‌نماید.
بعد از آن زمستان سرد و طولانی از راه می‌رسد زمستان و دشواری‌های خاص کوهستان‌ها مشکلاتی از قبیل مواجهه با بهمن، مه، کولاک، بوران و برف کوبی همچنان ادامه می‌یابد.
در مقابله با موقعیتهای اضطراری در کوهستان باید به یاد داشته باشیم که نخستین صفت یک کوهنورد انسان دوستی و خدمت به همنوع و عشق به طبیعت است.
پس باید غرور را در پایین کوهستان دفن کنید و حتی در مسیرهای راحت به نیروی خود مغرور نشوید. لازم است در هنگام رویارویی با بدی هوا و نداشتن آمادگی کافی برای روبرو شدن با آن به موقع برگردیم و نجات جان خود و همراهان را از رسیدن به هدف مهمتر بدانیم.
همیشه باید با احتیاط حرکت کنیم و بسیار مراقب باشیم تا هیچ سنگی را از کوه جدا نساخته و به پایین پرت نکنیم. در کوهستان باید از ایجاد سر و صدای اضافی خودداری کنیم و آرامش خاص آن را بی‌جهت بر هم نزنیم.
به خصوص خیلی بهتر است که از دویدن به هنگام پایین آمدن از کوه بپرهیزیم. توجه داشته باشیم که حتی یک پرش یک متری ممکن است پیش‌آمد بدی به دنبال داشته باشد. بی‌فکر عمل نکنیم و خود را درگیر مسیرهای ناشناخته کوهستان نسازیم.
همیشه باید قبل از دیر شدن وقت و قرار گرفتن در میان طوفان و کولاک ارتفاع خود را کم کنیم. در موقع باران و رعد و برق پناه بگیریم و توجه کنیم که برق آسمان غالباً به قله‌ها و تیغه‌های سنگی و مناطق مرتفع برخورد می‌کند.
در این هنگام باید کلیه وسایل فلزی مانند ساعت و یا کلنگ را از خود دور کنیم و در پناه سنگی به فاصله ۳ تا ۵ متر بر زمین بنشینیم و عایق ضخیمی در زیر بدنمان قرار دهیم.
به هنگام هجوم ناگهانی مه و توفان باید صبور باشیم و هراسان و هر سو ندویم بلکه با همفکری در پی شناخت مسیر درست باشیم. در صورت بدتر شدن هوا و نبودن امکان ادامه مسیر در حائل دیواره‌ها و صخره‌ها ساکن شویم و لباس‌های گرمتر خود را بپوشیم.
مرتب باید دست و پا و انگشتان خود را حرکت دهیم و تا موقع بهتر شدن هوا ولو تا صبح، بیدار باشیم و با تمرین و حرکت خود را گرم نگه داریم.
همیشه به هنگام صعود از یک مسیر هر از چندگاهی نگاهی به پشت سر خود بیاندازیم تا منظره بازگشت بیشتر در ذهن باقی بماند. همیشه زمان خود را برای بازگشت از کوهستان تنظیم نماییم و هرگز تا دیروقت به صعود ادامه ندهیم و قبل از تاریکی هوا به فکر ایجاد کمپ و یا بازگشت به پایین باشیم.
توجه داشته باشیم که در فصل تابستان برای بازگشت به نصف تا دو سوم زمان صعود وقت نیاز داریم.
برای پایین آمدن از میانبرهای ناشناخته که از بالا دید ندارند خودداری نمایید. در موقع پایین آمدن از پریدن بر روی سنگ‌ها خودداری کنیم و در شیب‌های تند آرام و سنگین قدم بگذاریم.
پا را از زانو کمی خم کنیم تا فشار ناشی از پایین آمدن مستقیماً به مفصل و استخوان‌ها وارد نشود و قدم‌ها را با فاصله کم و انعطاف زیاد برداریم.
باید سعی کنیم در هر برنامه بر تجربیات کوهنوردی خود بیافزاییم و به هنگام صعود مسیر بازگشت خود را به خاطر بسپاریم. پس از هر بازگشت حتماً کروکی مسیر و توضیحات لازم پیرامون برنامه را در دفتری یادداشت کنیم.
این یادداشت در آینده کمک مؤثری به ما و سایر دوستانمان خواهد کرد.
تذکرات زیر را برای ایمنی هرچه بیشتر به یاد داشته باشیم
۱- به محض مشاهده هوای نامساعد و قبل از بحرانی شدن شرایط، از پوشش‌های حفاظتی خود مانند لباس بادگیر، کلاه و دستکش استفاده کنید. ممکن است کمی بعد طوفان و بوران اجازه این کار را به شما ندهد.
۲- با مشاهده اولین نشانه‌های بیماری مانند تنگی نفس و خستگی مفرط در میان اعضای گروه، فرد بیمار را با همراه به پایین بفرستید.
۳- اگر در برخورد با شرایط غیرمنتظره مجبور شدید شب را بدون برنامه قبلی در کوه بمانید، ابتدا از ارتفاع خود کم کنید. پناه دیواره‌ها و داخل شکاف‌ها بهترین مکان برای اتراق شبانه هستند.
لباس‌های اضافی خود را بپوشید. پایتان را با کفش داخل کوله پشتی قرار دهید و در صورت امکان با نوشیدن چای داغ بدن خود را گرم نگاه دارید. صبح و در هوای مساعد به طرف پایین حرکت کنید و با رسیدن به اولین تلفن خانواده و دوستان خود را از حال خود آگاه کنید.
۴- به علت وزش بادهای شدید از کمپ زدن روی قله‌ها و تیغه‌ها بپرهیزید.
۵- به محض دیدن گله‌های گوسفند به خاطر داشته باشید که به طور معمول باید شاهد رویارویی با سگهای گله باشید. در اینگونه موارد سگ‌ها برای دور کردن هرگونه خطر احتمالی شما را تعقیب خواهند کرد و تا حصول اطمینان از اینکه خطری متوجه گوسفندان نیست باز نمی‌گردند.
بنابراین به یاد داشته باشید در صورتی که نیاز خاصی به چوپان و عشایر از نقطه‌نظر سوال یا درخواست مواد غذایی ندارید از فاصله ۲۰۰ تا ۳۰۰ متری گله مزبور را دور زده و عبور کنید. سگهای گله معمولاً تابع چوپان می‌باشند در غیر این صورت از تعقیب دست‌بردار نخواهند بود.
حفظ خونسردی و حرکت دسته‌جمعی و به اتفاق با توجه به میزان نزدیک شدن آنها و پرهیز از هرگونه صدایی که باعث تحریک بیشتر آنها شود از جمله رمز سلامت جستن از معرکه است.
۶- در کوهنوردی‌های طولانی و صعودهای بزرگ لازم است حداقل یک امدادگر با تجربه حضور داشته باشد تا در موارد مصدومیت و حوادث در دسترس باشد.
شناسایی پناهگاه ها و مراکز امدادرسانی از اهم موضوعات است. به همراه بردن ساک وسایل کمکهای اولیه و آتل، حداقلِ وسایلِ لازم است تا یک امدادگر دور دیده فعالیت مفیدتری داشته باشد.
هماهنگی برای در اختیار گرفتن وسایل مفیدی مثل آمبولانس و هلیکوپتر امداد و مراکز درمانی میتواند کمکهای بی‌نظیری به اعضای آسیب‌دیده گروه برساند.
کوهنوردان از جمله سالم‌ترین مردم هستند و از این جهت باید به ایشان تبریک گفت ولی لازم است پیش از صعودهای مهم و طولانی حتماً با پزشک خود مشورت کرده و از سلامت کامل خود اطمینان حاصل نمایند.
جراحت‌ها و فوریت‌ها
اینک که آماده کوهنوردی هستید باید مراقب باشید تا حوادث قابل پیشگیری باعث خراب شدن این فرصت مغتنم نشود. توجه به چند حادثه احتمالاً رایج در کوهستان میتواند شما را در داشتن یک روز خوب در داخل کوهستان یاری نماید.
در این بخش ما به چند نمونه از مهمترین این حوادث و راه‌های مقابله با آن اشاره می‌کنیم.
سقوط، شکستگی و جراحت
در مواردی که فردی سقوط می‌کند بسته به ارتفاع و شدت مجروحیت باید با مجروح با احتیاط برخورد شود. در اولین قدم درخواست کمک از دیگران و سپس بی‌حرکت نگه داشتن گردن و ستون فقرات از اهم دقت‌هاست.
با دو قطعه چوب یا مقوا یا حتی سنگ که در دو طرف گردن مصدوم می‌گذارید از بی‌حرکتی عضو صدمه دیده مطمئن شوید.
همچنین باید به سه مورد اساسی، یعنی باز بودن راه هوایی، نفس‌کشیدن مصدوم و ضربان قلب او توجه نمایید. در این موارد ابتدا راه هوایی یعنی دهان و حلق و بینی مصدوم را باز کنید و اگر مصدوم نفس نمی‌کشید تنفس دهان به دهان را شروع کنید.
اگر قلب بیمار از حرکت ایستاده بود آن را ماساژ دهید. سعی کنید بعد از هر پنج بار ماساژ قلب، حتماً یک نفس دهان به دهان عمیق بدهید.
در صورتی که بیمار از هیچ یک از سه مورد اساسی فوق رنج نمی‌برد دقت به نقاط خونریزی‌دهنده از موضوعات مهم است. اندام خونریزی‌دهنده را با گازهای استریل و یا تمیز پوشانده و آن را بالاتر از بدن بیمار نگه دارید.
اغلب با فشار دست امدادگر بر روی پانسمان و پس از کمی صبر خونریزی بند می‌آید.
هرگز از گارو و طناب و امثال آن برای بستن بالای زخم و قطع خونریزی استفاده نکنید. اگر خونریزی بند نیامد دست امدادگر باید روی پانسمان زخم فشار مستمر وارد کند و بی‌درنگ بیمار به پایین کوه اعزام شود.
در صورت شکستگی در اندام‌ها حتماً عضو آسیب دیده را با آتل یا قطعات چوب بی‌حرکت کنید. در شکستگی‌هایی که سر استخوان از پوست بیرون آمده لازم است با گاز استریل روی آن را پوشانده و پانسمان کنید.
هرگز زخم‌های بزرگ را دستکاری نکنید و شستشو ندهید. هیچ وقت سعی در جاانداختن عضو شکسته نکنید. پس از این اقدامات بیمار باید هرچه سریعتر به یک مرکز پزشکی اعزام شود.
در تمام این مراحل مصدوم را حتماً گرم نگه دارید. به مصدوم غذا و مایعات نخورانید و بدون آتل‌بندی صحیح و اطمینان از بی‌حرکتی گردن و بند آوردن خونریزی‌ها بیمار را حرکت ندهید.
در صورتی که سینه و شکم کوهنورد دچار ضرب‌دیدگی شدید شود از آسیب احشاء داخلی نباید غافل بود. این مصدومان را نیز باید هرچه سریعتر به یک مرکز پزشکی اعزام نمود. برای جراحت‌های ساده و زخم‌های سطحی یک ساک کمکهای اولیه همیشه راهگشا خواهد بود.
از همه اینها مهمتر ذکر این نکته مجدداً ضرورت می‌یابد که در کوهنوردی‌های طولانی حضور یک امدادگر با تجربه الزامی است. دستورالعمل‌هایی که راجع به احیای قلب و ریه و آتل‌بندی عنوان شد بدون آگاهی و آموزش قبلی نسبت به آنها عملا امکانپذیر نیست.
انواع شکستگی
دو گروه کلی از شکستگی ها وجود دارد ساده (بسته) و مرکب (باز). در قالب هریک از این دو گروه انواع گوناگونی وجود دارد که سه نمونه از آنها در اینجا نشان داده شده است:
شکستگی ساده
در این حالت استخوان شکسته پوست را پاره نمی‌کند و لذا میکرو ارگانیسم‌ها با شکستگی تماس پیدا نمی‌کنند و وقوع عفونت نادر است.
شکستگی مرکب
در این حالت یک تکه تیز از سر شکسته استخوان پوست را سوراخ می‌کند و لذا شکستگی در معرض میکرو ارگانیسم‌ها قرار می‌گیرد. در این حالت احتمال عفونت بسیار زیاد است.
شکستگی متقاطع
این نوع شکستگی در اثر ضربه مستقیم یک شیء و یا تحت فشار قرار گرفتن استخوان، به عنوان مثال بر اثر دویدن بیش از حد به وجود می‌آید.
شکستگی ترکه‌ای
این نوع شکستگی در کودکان روی می‌دهد و در آن وارد شدن یکباره نیرو صرفاً باعث شکستگی قسمت بیرون استخوان می‌شود.
شکستگی از هم پاشیده
استخوان به قطعاتی بیشتر از دو تکه تقسیم می‌شود. این نوع شکستگی معمولا بر اثر وارد شدن نیروهای بسیار شدید مانند آنچه در یک تصادف رانندگی روی می‌دهد به وجود می‌آید.
کوه گرفتگی
کوه گرفتگی یا بیماری ارتفاع در اثر صعود سریع به ارتفاع بیش از ۲۵۰۰ – ۳۰۰۰ متر رخ می‌دهد. بعضی از افراد هر بار که به ارتفاع میانه می‌رسند، هرچند سرعت صعود کم باشد دچار عوارض یادشده می‌شوند و گروهی دیگر هرگز از ارتفاع تأثیر نمی‌پذیرند.
خردسالان و کودکان تا قبل از بلوغ در برابر انواع شدید بیماری کوه گرفتگی قرار می‌گیرند. بنابراین به عنوان یک راه حل قطعی ضمن حفظ آرامش در حرکت و صعود، در صورت بروز هر یک از حالات مذکور می‌باید صعود را متوقف و ارتفاع را تا حد ممکن کاهش داد.
استفاده از مایعات شیرین و تمرینات بدنی و فرود و صعودهای مکرر در ارتفاعات پایین‌تر از ۴۰۰۰ متر (هم هوایی) نیز میتواند روش مناسبی برای جلوگیری از کوه گرفتگی باشد.
به هر تقدیر سه متغیر اصلی نسبت صعود، ارتفاع پیموده شده و طول مدت اقامت به همراهی تعداد بی‌شماری از عوامل فرعی ولی مؤثر، حساسیت فرد را نسبت به بیماری ارتفاع تعیین می‌کند.
در ارتفاعات بالا فشار اکسیژن محیط کم می‌شود و به همین علت اکسیژن خون کوهنورد نیز به کمتر از حد طبیعی تنزل می‌یابد و علائمی نظیر سردرد و سرگیجه و تهوع آغاز می‌گردد. در این موارد نباید ارتفاع را بیشتر کرد.
در صورتی که تنگی نفس، سرفه و خلط آجری‌رنگ مشاهده شد یا در صورتی که کوهنورد دچار سردرد شدید، استفراغ و تشنج و هذیان‌گویی گردید باید هرچه سریعتر بیمار را به پزشک رساند و تا رسیدن به پزشک در صورت امکان از کپسول گاز اکسیژن که در صعودهای بزرگ باید در دسترس باشد استفاده کرد.
غفلت و سهل‌انگاری نسبت به این علائم مخاطره‌آمیز و جبران‌ناپذیر است.
گزیدگی
اقامت در دل طبیعت و فضای فرح‌انگیز کوهستان تجربه‌ای فوق‌العاده است و با کمی احتیاط و دقت می‌توان خاطرات آن را شیرین و جاودانه کرد.
منتها حیوانات موذی و گزنده را نیز هرگز نباید دست کم گرفت به این منظور باید حتماً وسایل ایمنی و پیشگیری برای محافظت از گزش حشرات و مار و بندپایانی نظیر عقرب و عنکبوت‌ها را مد نظر داشته باشید.
بیشتر مارها بی‌آزار هستند. مارهای سمی کمیاب هستند و مرگ و میر ناشی از نیش مارها به ندرت اتفاق می‌افتد ولی با همه این توضیحات زخم مارها را باید جدی گرفت.
مارها اغلب اوقات خود را به استراحت در شکاف سنگ‌ها زیر صخره‌ها یا میان بوته‌ها می‌گذرانند و زمان فعالیت آنها بیشتر شب‌هنگام و به خصوص در فصل بهار است.
به طور معمول مارها به انسان‌ها حمله نمی‌کنند مگر آنکه از جانب آنها تهدید شوند یا راه فرار نداشته باشند. معمولاً مارها قبل از حمله علائم هشدار دهنده‌ای از خود بروز می‌دهند.
مثلاً فلس‌های خود را به هم می‌مالند، صدای هیس از خود ایجاد می‌کنند و یا حرکات تهدیدکننده انجام می‌دهند. در این زمان هرگونه حرکت حساب نشده از طرف فرد مذکور باعث عصبانی‌تر شدن و حمله مار می‌شود.
کیسه زهر مارهای سمی در دو طرف سر و پشت چشم‌های آنها قرار دارد و به همین علت اغلب مارهای سمی سری به شکل مثلث دارند اما این مطلب همیشه و صددرصد درست نیست و مارهای سمی با سرهای بیضی‌شکل هم وجود دارند.
به هرحال قانون کلی این است که هر مار را مار سمی فرض کنید، حتی اگر سر باریک و بیضی شکل داشته باشد.
به عنوان چند دستورالعمل پیشگیرانه باید گفت:
بدون دید کافی دست خود را در جاهایی که احتمال وجود مار هست، شکاف سنگ‌ها، بوته‌ها و حفره‌ها نبرید. هنگام کوهنوردی از کفش‌های محکم و ساق‌بلند استفاده کنیم تا در برابر گزش احتمالی مار بیشتر ایمن باشید.
در شب‌هنگام یا سپیده‌دم که زمان فعالیت مارها است بیشتر مراقب خود باشید. همچنین اطراف محل اقامت خود را از بوته‌ها، سنگ‌ها و علف‌های بلند پاک کنید.
اقدامات پیشگیرانه فوق با کمی دقت میتواند به بسیاری از حوادث تعمیم داده شود و به حفظ جان اعضای تیم صعودکننده منجر شود. در صورتی که کوهنورد دچار گزش مار شد به عنوان اقدام اولیه محل را ضدعفونی کنید و با پانسمان تمیز و بدون فشار محل گزش را ببندید.
سپس عضو را با آتل بی‌حرکت کرده و مصدوم را از حرکت اضافه که موجب گسترش بیشتر سم می‌شود باز دارید.
اگر موفق به کشتن مار شدید حتما جسد آن را جهت شناسایی نوع پادتن به همراه خود پایین بیاورید و اگر موفق به این کار نشدید مشخصات مار را حتی‌المقدور به خاطر بسپارید.
عضو گزیده شده را بالا نگیرید و برخلاف نظر رایج هرگز نباید محل نیش را با چاقو برید و خون انداخت و یا محل گزش را مکید. همچنین بستن بالای محل گزش با طناب صفت ارزش اثبات شده‌ای ندارد.
باید تأکید کنیم که درمان اصلی، انتقال سریع مصدوم به یک مرکز درمانی است. برای نیش زنبور، عقرب و عنکبوت‌ها نیز همین دستورالعمل‌های ساده صدق می‌کند.
اگرچه در تمامی مدت زمانی که به کوهنوردی مشغول هستید و در طول سال‌های کوهنوردیتان ممکن است یک بار هم به موجود وحشی برخورد نکنید. ولی نباید این مطلب را از نظر دور داشت بدون تردید حیوانات وحشی در ارتفاعات و لابه لای صخره‌ها به خوبی نظاره‌گر اعمال و رفتار ما هستند.
اصولاً حیوانات از حرکت دسته جمعی انسان‌ها گریزانند و از آن می‌ترسند. ولیکن برخورد اتفاقی با حیوانات از جمله مسائلی است که می‌باید به آن توجه کافی داشت و همیشه از قبل خود را برای رویارویی احتمالی با آن به خصوص در فصول پاییز و زمستان آماده کرد.
رد پای حیوانات گوناگون روی گل‌ولای و خاک‌های کوه و بر روی برف اثری کاملاً قابل ملاحظه می‌باشد. اغلب اوقات در اطراف آبادی‌ها پنجه‌های سگ و سگ وحشی ( گرگاس ) و شغال و روباه به چشم می‌خورند.
در فرادست‌های آبادی‌ها به ندرت ورد پای گرگ دیده می‌شود و در بلندی‌ها نیز به ندرت اثری از عبور حیوانی شبیه به گربه وحشی یا پلنگ دیده می‌شود. رد پای خرس در بیشتر نقاط کوهستانی به چشم می‌خورد.
در خصوص خرس‌ها رعایت نکات زیر اجباری است:
زمانی که با خرس مواجه شدید هرگز فرار نکنید. این عمل تنها حس کنجکاوی او را برمی‌انگیزد. سعی کنید خونسرد باشید و ترسی به دل راه ندهید. به او نزدیک نشوید و اگر او هنوز شما را ندیده است، سعی کنید به آرامی پنهان شده و یا به تدریج از او دور شوید.
حواستان را جمع کنید که هرگز به چشمان او خیره نشوید. به آرامی به عقب بازگردیم و بازوانتان را حرکت دهید.
اگر حیوان به شما نزدیک شد به سمتی که باد می‌وزد حرکت کنید و بگذارید که خرس کم‌کم بفهمد که انسانید. اگر دوباره به نزدیک شدن ادامه داد یکی از وسایلتان به جز غذا را به زمین بیندازید.
اگر خرس شروع به حرکت کرد شما حرکت نکنید. به هیچ وجه خود را به زمین نیندازید زیرا ممکن است حمله کرده و صدمه زیادی بخورید.
ولی انداختن یکی از وسایل روش خوبی است و احتمال دارد که دست از کنجکاوی بردارد. به یاد داشته باشید که هدف اصلی خرس‌ها این است که خطر را از خود دور کنند و زمانی که احساس کنند دیگر برایشان خطرناک نیستید، معمولاً شما را رها می‌کنند.
سرمازدگی
در زمان اجرای برنامه‌های زمستانی کوتاه و بلندمدت سرمای شدید هوا، بوران و حجم برف و نقصان در وسایل و پوشاک به خصوص کفش کوهنوردی از جمله مواردی است که همواره جان کوهنوردان را تهدید می‌کنند.
وضعیت دشوار هوایی حتی اگر به مرگ منتهی نگردد در شرایطی که از پوشاک مناسبی برای پوشاندن دست‌ها و بدن و به خصوص زمانی که از کفش مناسب برخوردار نباشیم، خطر سرمازدگی حتمی را در پی دارد.
سرمازدگی در کوهستان به طور عمده بر دو نقطه خاص از بدن به صورتی سریع و آنی اثر می‌گذارد. این نقاط عبارتند از انگشتان دست و سپس انگشتان پا.
در صورت وقوع سرمازدگی هرگز عضو سرمازده را مالش ندهید. تاول‌ها را نترکانید و عضو سرمازده را در معرض گرمای مستقیم یا آتش قرار ندهید. راه رفتن روی پای سرمازده ممنوع است.
و اما چه باید کرد!
ابتدا کوهنورد سرمازده را باید از محل سرد به جای گرمتری منتقل کرد و او را خوب پوشاند. سپس عضو سرمازده را برهنه کنید و از رفع فشار احتمالی وسایلی مانند ساعت، انگشتر، گتر و بند پوتین مطمئن شوید.
امدادگر باید عضو سرمازده را زیر بغل خود قرار دهد و یا با دست خود و لباس بدون مالش آن را گرم کند.
در صورتی که آب با ۴۰ درجه سانتیگراد حرارت در دسترس بود عضو را در داخل آن غوطه‌ور کند. این کار را در چندین نوبت هر بار به مدت ۲۰ دقیقه انجام دهید. گرم شدن و برگشت عضو به حالت عادی بی‌اندازه دردناک است. پس از آن ضمن آنکه پنجه و انگشتان را از یکدیگر جدا نگه می‌دارید آنها را با باند تمیز ببندید.
فراموش نکنید که مهمترین درمان فوری پس از گرم کردن عضو سرمازده تمیز نگه داشتن آن به منظور جلوگیری از هرگونه عفونت بعدی است. گوش‌ها را باید به آرامی پانسمان کرد و سریع به پزشک مراجعه نمود.
کمکهای اولیه در سرمازدگی
چه کارهایی نباید انجام داد:
- عضو صدمه دیده را نباید مالش داد و نباید تاول‌ها را ترکاند.
- نباید حوالی عضو صدمه دیده را با حرارت مستقیم گرم کرد.
- نباید به فرد سرمازده اجازه داد که روی پای سرمازده راه رود.
چه کارهایی باید انجام داد:
- قربانی را به مکان گرم منتقل کرده و هرگونه لباس را از روی عضو سرمازده دور کرده همچنین هر چیز دیگری که عضو را قبضه کرده باشد مانند انگشتر و ساعت در بیاورید.
- عضو سرمازده را با گرمای دست و یا لباس دوباره گرم کنید (اما مالش ندهید). برای گرم کردن دست سرمازده می‌توان از زیر بغل خود فرد استفاده کرد پاهای سرمازده را می‌توان با زیر بغل فرد ناجی گرم کرد.
- اگر آب گرم (گرمتر از ۴۳ درجه نباشد) در دسترس بود عضو سرمازده را در آن فرو برید. سپس عضو باید با پارچه استریل پوشانده شود.
اخطار: سرمازدگی معمولاً با کاهش شدید دمای بدن همراه است که نخست این کاهش دما باید مداوا شود. باید سریعاً درخواست کمکهای پزشکی مناسب شود ولی فوری‌تر از آن انجام کمکهای اولیه است.
ضرب دیدگی و کوفتگی
به صدمه و ضایعه دیدن بافت‌های داخلی بدن بدون اینکه راه ارتباطی به بیرون و سطح بدن داشته باشد ضرب دیدگی اطلاق می‌شود.
اگر کوفتگی یا ضرب دیدگی در نقاط حساس بدن مانند شکم، گردن و یا پهلوها باشد نیاز به بررسی بیشتر دارد. چرا که ممکن است اعضای نرم زیر این قسمت‌ها دچار آسیب و پارگی شده باشند و خطرات بیشتر و مهمتری فرد را تهدید کند.
لذا در صورت وقوع چنین ضرب دیدگی هایی بهترین اقدام انتقال مصدوم به مراکز درمانی است.
منبع: “کوهنوردی در ایران” علی مقیم