دریاچه زریوار

دریاچه زریوار یا زریبار (در زبان کردی) بهشت گمشده در غرب ایران از جمله نقاط گردشگری استان کردستان است. این دریاچه با داشتن آب شیرین و حیات‌وحش خاص خود از دریاچه‌های منحصربه‌فرد ایران و جهان و بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین غرب کشور به شمار می‌رود.

زریوار همچنین یکی از تالاب‌ها و پناهگاه‌های حیات وحش محسوب‌ می‌شود و در فهرست میراث طبیعی ایران به به ثبت رسیده است.

این دریاچه ۵/۴ کیلومتر طول و حدود ۲ کیلومتر عرض دارد و مساحتی حدود ۸۵۰ تا ۹۰۰ هکتار را در برگرفته است. عمق متوسط این دریاچه ۳ متر (۲ تا ۵ متر) است.

جالب است بدانید که هیچ رودخانه‌ای به دریاچه زریبار نمی‌ریزد و حتی زریبار سرچشمه رود‌ مریوان یا تازه آباد است که از میان شهر مریوان عبور می‌کند و به رود سیروان می‌پیوندد. آب این دریاچه، از چشمه‌هایی که در کف آن می‌جوشد و بخشی نیز از بارش‌های جوی تامین می‌شود.

وجه تسمیه دریاچه زریوار

در خصوص نامگذاری این دریاچه، وجه‌تسمیه‌های مختلفی وجود دارد.

۱- واژه زریبار یا زریوار متشکل از دو واژه زری یا زریا به معنی دریا در گویش‌های سورانی اربیلی و هورامی و پسوند بار یا وار است که ترکیبش معنی دریاچه است. در فارسی میانه از پسوند (وار) war و در پهلوی اشکانی از پسوند Bar (بار) استفاده می‌شد.

۲- معنی دریا در پارتی اشکانی zreh (زراه)، در گویش سورانی منطقه اربیل و مکریان به صورت (زره)، در زبان اوستا به صورت zrayah و در پارسی باستان به صورت drayah که در گویش اردلانی دریا darya و در گویش کرمانجی derya می‌باشد.

در واقع پسوند (وار war) در واژه زریوار احتمالاً به ریشه واژه war در زبان پهلوی به معنی دریاچه است بر می‌گردد که معادل کرمانجی واژه war به معنی دریاچه در گویش کرمانجی گول gole خوانده می‌شود که دگرگون شده واژهٔ war می‌باشد. با توجه به مطالب فوق و ریشه تاریخی و تلفظ واژه به نظر می‌رسد واژه زریوار درست باشد و معنای زریوار به معنی دریاچه نزدیکتر است.

۳- در روایتی دیگر نام اصلی این دریاچه را «زیراوبار» به معنای آب کف کنار می‌دانند و دلیل این نامگذاری را چشمه‌هایی می‌دانند که در کف دریاچه می‌جوشد و آب دریاچه را تامین می‌کند؛ زریبار و زریوار نیز تغییر یافته زیراوبار است.

پوشش گیاهی و جانوری دریاچه زریوار

دریاچه زریوار یکی از تالاب‌های مهم کشور و پناهگاه حیات وحش تحت حفاظت سازمان محیط زیست می‌باشد. این دریاچه به‌ عنوان یک واحد اکولوژیکی و اکوسیستم آبی در کردستان پدیده‌ای بسیار نادر است که گونه‌های جانوری و گیاهی بی‌نظیری را در خود جای داده است.

پستانداران: از جانوران پستاندار تالاب زریوار و اطراف آن می‌توان به شنگ (سگ آبی)، روباه قرمز، گربه وحشی، خرگوش، گراز و خرس قهوه‌ای اشاره کرد.

گیاهان: این دریاچه در محاصره کوه‌های با پوشش غنی از گیاهان کوهستانی ایران و درختان انبوه زاگرسی قرار دارد. گیاهان شناوری چون سراتوفیلیوم، سریوفیلیوم و گونه‌هایی از گیاهان خاردار و گونه‌های نی، هزارنی، بارهنگ آبی، نیلوفر آبی، علف هفت بند، پیچک‌ها، لویی، بزواش، جگن و نعناع پوشش گیاهی این تالاب را تشکیل می‌دهد.

پوشش غالب اراضی این ناحیه را جنگل و بیشه‌زارهای نیمه انبوه تشکیل می‌دهند که گونه غالب جنگلی آن بلوط ایرانی است و گونه‌های جنگلی دیگر مانند گلابی وحشی، زالزالک و بادام در شیب‌ها و نقاط مختلف آن دیده می‌شود.

خزندگان: در دریاچه زریوار خزندگانی چون مار چلیپر، مار آتشی، قمچه مار، مار قیطانی و مار پلنگی از دسته مارهای غیر سمی؛ گرزه مار و افعی کردستانی از دسته مارهای سمی‌؛ سوسمارها و گونه‌هایی از خانواده لاسرتاها، گکوها و آگاماها دیده می‌شوند.

پرندگان: تالاب زریوار پتانسیل بالایی در جذب پرندگان آبزی، کنارآبزی و غیر آبزی دارد و در این تالاب بیش از ۳۱ گونه‌ متعدد پرنده‌های بومی و مهاجر زندگی می‌کنند.

پرستوی دریایی گونه سفید، اردک بلوطی، اردک سرحنایی، لک‌لک، حواصیل خاکستری، چنگر و گونه‌های کمیابی چون کوکوی خالدار و سسک شکیل، اگرت‌ها، بوتیمار بزرگ و کوچک، کشیم بزرگ و کشیم کوچک، کاکائی‌ها، خوتکا، گیلار، و پرندگان شکاری همچون سنقر تالابی و دلیچه از گونه‌های با اهمیت و ارزشمند این تالاب به‌شمار می‌آیند.

لازم است ذکر شود که گونه‌های یاد شده به ویژه پرندگان، همهٔ پرندگان تالاب را شامل نشده بلکه شامل پرندگانی است که به صورت اکثریت بوده و برای افراد قابل مشاهده‌اند که در طبقه‌بندی تالاب‌ها حائز اهمیت می‌باشد.

آبزیان: ماهیان بومی همچون سیاه ماهی خالدار، سیاه ماهی معمولی، عروس ماهی، سس ماهی، شاکولی و گامبوزیا (در حال حاضر این‌گونه‌ها در دریاچه یافت نمی‌شوند) در این تالاب زندگی می‌کنند. ماهی آمور سفید، کپور آیینه‌ای، کپور معمولی، کپور سرگنده (بیگ هد) و فیتوفاک از جمله ماهی‌های غیربومی این دریاچه هستند.

وارد نمودن گونه‌های غیر بومی برای تولید آبزیان، در کوتاه‌مدت سود اقتصادی دارد اما در بسیاری موارد در درازمدت به نابودی گونه‌های بومی و از بین رفتن محیط طبیعی و کاهش ارزش‌های تالابی منجر می‌شود.

تالاب زریبار هفتمین تالاب ثبت شده ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در کنوانسیون بین المللی رامسر به شمار می‌رود.

مسیر دسترسی به دریاچه زریوار

از هر جای ایران که قصد سفر دارید خود را به شهر مریوان در استان کردستان برسانید. بهترین مسیر دسترسی به شهر مریوان از جاده سنندج – مریوان است.

اگر ساکن استان‌های شمال غربی کشور هستید و از شمال استان کردستان وارد این منطقه می‌شوید، می‌توانید خود را مستقیم به شهر مریوان برسانید. با رسیدن به مقصد، تنها ۳ کیلومتر با دریاچه زریوار فاصله دارید و باید جاده‌ای که از مریوان به بایوه در نزدیکی مرز عراق می‌رود را در پیش بگیرید.

بهترین مسیر تهران تا مریوان

آزادراه ساوه – همدان و سپس بزرگراه همدان – سنندج و بعد جاده سنندج – مریوان بهترین مسیرهای دسترسی از تهران می‌باشند. از مریوان تا سنندج ۱۳۰ کیلومتر است. از این مسیر فاصله تهران تا دریاچه زریوار ۶۲۰ کیلومتر است.

امکانات و تفریحات دریاچه زریوار

این دریاچه از نظر عمق، وسعت و حجم آب شرایط مناسبی برای قایق سواری (پدالی و موتوری)، اسکی روی آب و ماهی‌گیری دارد. البته لازم است بدانید مجوز ماهی‌گیری در دریاچه زریوار از اوایل شهریور تا آخر اسفندماه صادر می‌شود و خارج از این بازه، صید ماهی ممنوع است.

با یخ زدن سطح دریاچه زریوار در فصل زمستان فرصت مناسبی برای تفریح‌های مهیجی چون اسکی و اسکیت فراهم می‌شود. در دریاچه زریوار سایت پرواز وجود دارد و شما می‌توانید بر فراز این دریاچه با پاراگلایدر پرواز کنید.

دریاچه زریوار یکی از بهترین مکان‌ها برای علاقه‌مندان به پرنده نگری و عکاسی طبیعت است. در فصل زمستان و مهاجرت پرندگان، گونه‌های بی‌شماری از جمله لک‌لک‌ها مهمان این تالاب و حتی روستاهای اطراف می‌شوند.

شهربازی، قایق سواری در دریاچه، مجتمع ساحلی، رستوران، سوپر مارکت، پارک و پارکینگ، آلاچیق‌های زیبا در دامنه کوه مشرف به دریاچه و امکان سفارش انواع غذاهای محلی و بخصوص کباب ماهی مخصوص که از ماهی‌های صید شده در خود دریاچه تهیه شده است اوقات لذت بخشی را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد.

اگر قصد اقامت در دریاچه زریوار را دارید و دوست دارید شب را نیز در این مکان بمانید، یکی از گزینه‌های مناسب برای کاهش هزینه‌ها برپایی چادر و شب مانی در حاشیه زریوار است که در این مکان فراهم است. مسافران زیادی شب را این گونه در کنار زریبار سپری می‌کنند. پس با خیال راحت به گردش و تفریح بپردازید.

علاوه بر این، برای اسکان در دریاچه زریوار، می‌توانید با اجاره سوئیت و ویلا شب را سپری کنید. همچنین هتل‌ها و مراکز اقامتی متعددی وجود دارد که چشم‌انداز فوق‌العاده‌ای هم به منظره زیبا و تماشایی دریاچه زریوار دارند.

بهترین زمان سفر به دریاچه زریوار

سفر به دریاچه زریوار در فصل بهار و تابستان، علاوه بر چشم‌‌اندازهای بی‌نظیر طبیعی این دریاچه، آب‌وهوای معتدل و نسیم خنکی را نصیب بازدیدکنندگان می‌کند.

در زمستان به‌ دلیل سردی هوا، سطح دریاچه یخ می‌زند. البته قسمت‌هایی که محل قرار گرفتن چشمه‌های خودجوش است، از یخ‌زدگی در امان می‌مانند.

دریاچه زریوار نیز به مانند سایر دریاچه‌ها و جاذبه‌های طبیعی کشورمان در معرض خطرات زیست‌محیطی قرار دارد از جمله:

• ورود فاضلاب‌های شهری و روستایی
• رشد بی‌رویه کشاورزی در اطراف دریاچه و ورود کودهای کشاورزی به آن
• عدم رعایت حریم دریاچه و ساخت‌وسازهای غیرقانونی

پس بهتر است در سفر به این دریاچه و لذت بردن از تماشای زیبایی‌های آن، از رها کردن زباله و آسیب زدن به طبیعت این تالاب ارزشمند خودداری کنیم و طبیعت را پاس بداریم.

گردآوری: پریسا رهبری