تنگ رازیانه

تنگ رازیانه یکی از جاذبه‌های طبیعی و تماشایی ایلام است که آب و خاک با هم به منظره‌ای شگرف و حیرت‌انگیز را به وجود آورده‌اند.

طبیعت سرسبز منطقه در لابه‌لای دره‌ای تنگ چشم‌اندازی منحصر به فرد و فوق‌العاده را به وجود آورده که هر گردشگری در برنامه سفر به ایلام، حتما تنگ رازیانه را گنجانده و برای دیدنش لحظه شماری می‌کند.

۷۵ هکتار از اراضی تنگه رازیانه در سال ۱۳۸۸ خورشیدی به عنوان اثر طبیعی ملی معرفی شد و در همان سال این اثر در فهرست آثار طبیعی ملی ایران قرار گرفت. این ثبت، آن را در طبقه دوم سازمان بین‌المللی IUCN قرار داده است.

معرفی تنگه رازیانه

تنگه رازیانه یکی از مناطق گردشگری و از پدیده‌های مهم زمین‌شناسی ایلام است که در سال ۱۳۸۸ در فهرست آثار طبیعی ملی ایران قرا گرفت.

در کنار جاده‌ی ایلام به دره‌شهر بعد از روستای چنارباشی، تنگه رازیانه به طول دو کیلومتر امتداد یافته.

مساحت تعیین شده اثر حدود ۳۰ هکتار به صورت طولی و مارپیچ به طول ۳ کیلومتر و عرض حداکثر ۵ متر در دامنه ارتفاعات کبیرکوه واقع شده است.

درون این دره‌ی ژرف و باریک که عرض بعضی نقاط آن به یک متر هم می‌رسد، آبی کم‌عمق و کم‌عرضی جریان دارد که آرامش و روانی آن در مقابل دیواره‌های بلند به ارتفاع ۱۵ تا ۳۰ متر با شکل‌ها و برش‌های طبیعی، تعامل اجزای طبیعت را به زیبایی نشان می‌دهد.

آب داخل تنگه از سراب گرو سرچشمه گرفته و در فصل تابستان بسیار کم و در زمستان و بهار آبی جاری و مستمر است. اینجا، آب و خاک، در کنار هم نقشی بی بدیل را ایجاد کرده‌اند که انسان را به حیرت وا می‌دارد.

در تنگه رازیانه آثار بسیاری از دوران‌های مختلف به چشم می‌خورد که به جذابیت آن می‌افزاید.

این منطقه برای پژوهشگران علوم زمین‌شناسی و آب‌شناسی و زمین‌شناسی آبهای زیرزمینی (هیدروژئولوژی) بسیار جالب و مفید است.

از طرفی دیگر تنگه رازیانه می‌تواند یک زیستگاه مناسب برای پرندگان مهاجر و بومی و خزندگان منطقه باشد چرا که موقعیت طبیعی و شرایط ویژه‌ اقلیمی و میکروکلیمای خاص آن تمام شرایط مورد نیاز را برای یک زیستگاه و پناهگاه طبیعی حیات وحش مهیا می‌سازد.

(میکروکلیمای کوچکترین واحد اقلیمی که تحت شرایط بافت، رنگ، شیب و جنس زمین است)

در صورت برخورد درست و رسیدگی به شرایط این منطقه، تنگه رازیانه  از قابلیت‌های اکوتوریسم و گردشگری ویژه‌ای برخوردار است.

پیمایش تنگه رازیانه

جنس دیواره‌های تنگه رازیانه آهک با ترکیبات کربنات کلسیم است.

بلندی دیوارها و همچنین آبی که در میان تنگ روان است، عبور و مرور داخل را مشکل می‌کند.

بهتر است برفراز آن قدم بزنید و تنگه رازیانه را از بالا تماشا کنید.

اما اگر توان بدنی و لباس و کفش مناسب (تجهیزات سنگ‌نوردی) داشته باشید، به دنیای درون تنگه رازیانه رفته و قدم در رود کم‌عرض و کم‌عمق بگذارید و از فضای بسیار دیدنی و جذاب آن لذت ببرید.

هرچه جلوتر بروید، تاریک و تاریک‌تر می‌شود و شاید کمی دچار دلهره و ترس شوید، اما همه اینها بخشی از این سفر جذاب و دوست داشتنی است که همیشه از آن یاد خواهید کرد.

علت شکل‌گیری تنگه رازیانه

با دیدن منظره‌ی شگفت‌انگیر تنگ رازیانه برای انسان این سوال پیش می‌آید که چطور این منطقه به خود شکلی این چنین گرفته است؟

علت این پدیده‌ی زمین‌شناسی در ابتدا، زمین لرزه و گسیختگی روی لایه‌ی ضخیم آهک (مربوط به دوره الیگومیوسن) بوده که سبب به وجود آمدن درز و شکاف شده.

سپس عواملی دیگر چون فرسایش، اختلاف ارتفاع و شیب تند بخش‌های پایینی و بالایی، وضعیت توپوگرافی خاص و عواملی چون بارش و پوشش گیاهی متنوع، همه باهم موجب شکل‌گیری تنگ رازیانه شده‌اند.

از طرفی دیگر عملکرد آب‌های زیرزمین و فعالیت‌های هیدرولوژی و ژئوهیدرولوژی درز و شکاف‌ها را عمیق‌تر کرده و در طول سالیان دراز اثری بدیع و کم‌نظیر را در این خطه از سرزمینمان به وجود آورده است.

بررسی‌های انجام شده بر رسوبات تحتانی – فوقانی تنگه، نشان داده که رسوبات منعلق به دوران سوم و چهارم زمین‌شناسی (منوزوئیک _ آنتروپوزوئیک) می‌باشد.

وجه تسمیه تنگ رازیانه

رازیانه گیاهی معطر، با خواص دارویی بسیار است. رازیانه گل‌هایی زرد رنگ و خوشه‌ای دارد که به صورت وحشی و زراعی در ایران وجود دارد.

از آن جهت نام این تنگه رازیانه گذاشتند که در پیرامون آن گیاه رازیانه بسیار دیده شده است.

گونه‌های جانوری و گیاهی تنگه رازیانه

روان بودن آب داخل تنگه و تنگی داخل آن موجب شده تا هیچ جانوری در داخل تنگه زندگی نکند.

این تنگه دارای دو اکوسیستم است:

• اکوسیستم داخلی، پوشیده از گیاهان نیمه آبزی
• اکوسیستم بیرونی، به خاطر نزدیکی به رشته کوه‌های کویر کوه مملو از انواع گونه‌های گیاهی می‌باشد.

تفاوت تنگ با تنگه

تنگ و تنگه با هم تفاوت دارند که گاهی اشتباه از آن استفاده می‌شود. تنگ به دره‌هایی باریک و عمیق با دیواره‌هایی قائم و پرشیب می‌گویند مانند تنگ واشی؛ اما تنگه به باریکه‌ای میان دو دریا می‌گویند که آب دو دریا را بهم متصل می‌سازد مانند تنگه هرمز.

امکانات منطقه

شوربختانه هیچ نوع امکانات رفاهی در این منطقه وجود ندارد و باید تمام مایحتاج خود را از شهر تهیه کنید.

لوازم مورد نیاز سفر

در این سفر  باید کفش و لباس مناسب، هدلایت، دوربین، آب و غذا و لوازم شخصی همراه داشته باشید. در طول مسیر احتمال خیس شدن وجود دارد پس لباس اضافه همراه خود داشته باشید. اگر قصد خوابیدن در این منطقه را دارید، چادر مسافرتی را فراموش نکنید.

بهترین فصل سفر

این تنگ چون در جاده اصلی قرار دارد، در تمام فصول قابل بازدید است.

• بهار: فصل بهار به خاطر هوای معتدل و طبیعت سرسبز منطقه بهترین زمان برای سفر به تنگ رازیانه است. همچنین در فصل بهار می‌توان چادرهای عشایر منطقه را نیز ببینید.
• تابستان: در این فصل هوا گرم و آب داخل تنگه کم و کمی گل آلود است.
• پاییز: پاییز هوا سرد شده و بارندگی‌های فصلی شروع می‌شود. به خاطر کوتاه شدن روز بازدید از تنگه باید در اوایل روز صورت بگیرد.
• زمستان: در زمستان این منطقه پوشیده از برف می‌شود و بازدید از آن سخت است و باید با تجهیزات و ماشین مناسب به سمت این منطقه رفت.

کجا بمونیم؟

اغلب گردشگران در برنامه سفر ایلام، به بازدید تنگ رازیانه می‌روند و اقامتشان را شهر ایلام می‌گذارند. برخی از طبیعت‌گردان و سنگ‌نوردان، در اطراف دره چادر برپا می‌کنند و شب را در این منطقه سپری می‌کنند. نزدیکترین هتل به تنگ رازیانه هتل پل دختر می‌باشد که می‌توانید برای اقامت این هتل را انتخاب کنید.

دسترسی به تنگ رازیانه

تنگ رازیانه در ۵۷ کیلومتری شرق ایلام و در شهرستان بدره در دامنه ارتفاعات کبیرکوه (حد فاصل رشته کوه‌های کبیرکوه و سیوان کوه) در سه کیلومتری شرق روستای چنارباشی واقع شده است.

برای رسیدن به این اثر طبیعی و ملی باید به شهر ایلام و سپس به سمت شهرستان دره‌شهر بروید. پس از طی حدود ۴۵ کیلومتر و گذر از روستای چنارباشی به تنگ رازیانه می‌رسید.

به سه طریق می‌توان به این منطقه رفت:

• ماشین شخصی: از شهر خود به ایلام و سپس به سمت دره‌شهر بروید و زمانی که تابلوی تنگ رازیانه و پس از آن قهوه‌خانه تنگ رازیانه را دیدید، ماشین را متوقف کنید.
• اتوبوس: ایلام – پل دختر. از پل دختر به وسیله ماشین‌های محلی روانه تنگ رازیانه شوید. تنگه رازیانه در مسیر پل دختر به دره شهر واقع است.
• هواپیما: تهران- ایلام. از ایلام نیز با ماشین‌های محلی و یا تاکسی مسیر را در پیش بگیرید.

اثری طبیعی و ملی چون ” تنگ رازیانه ” که در در طبقه دوم سازمان بین‌المللی IUCN قرار دارد، باید از شرایط خوب و مراقبت و حفاظت ویژه‌ای برخوردار باشد؛

اما عدم وجود پاسگاه‌های محیط‌بانی در منطقه و کمبود نیروهای حفاظتی و استفاده نادرست از مراتع منطقه و عدم توجه به شرایط زیست محیطی و استفاده بیش از ظرفیت آن توسط افراد منطقه و از همه مهمتر عبور جاده‌ی اصلی ایلام به دره‌شهر از این منطقه، از مشکلات اساسی ” تنگ رازیانه ” می‌باشد که بی‌توجهی به آن سبب از بین رفتن این اثر ملی طبیعی ارزشمند می‌شود.

منبع: کارناوال؛ رؤیا افشاری