آثار طبیعی ملی؛
۳- تنگه واشی (فیروزکوه – استان تهران)؛
نام انگلیسی: Tangeh Vashi
نام فارسی: تنگه واشی
موقعیت جغرافیایی
تنگه واشی در استان تهران واقع است. تنگه واشی یا تنگه ساواشی مکانی با جاذبه‌های گردشگری است که در حدود ۱۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان فیروزکوه قرار گرفته و با داشتن آب و هوای مناسب در تابستان‌ها، میزبان جمعیت کثیری از مسافران و گردشگران می‌باشد.
در سال‌های اخیر، بسیاری از موسسه‌های توریستی، اقدام به برگزاری تورهای گوناگونی در این منطقه نموده‌اند که همین امر باعث افزایش شهرت و معروفیت این منطقه شده است.
تنگه واشی به طول حدود ۳۰۰ متر و با دیواره‌های صخره‌ای بلند به ارتفاع حدود ۱۰۰ متر محل عبور رودخانه‌ای است که از کوه‌های ساواشی سرچشمه می‌گیرد و از میان دشت می‌گذرد.
در فصل تابستان که آب به کمترین میزان خود می‌رسد، عمق آن به حدی است که در برخی نقاط تا زیر زانوی شما را خیس نماید. یکی از مهمترین جذابیت‌های این تنگه، همین عبور کل مسیر از میان آب است.
برای رفتن به تنگه ساواشی در کیلومتری ۲ جاده فیروزکوه – تهران، پس از ورود به یک جاده فرعی و طی حدود ۹ کیلومتر، روستای جلیزجند نمایان می‌گردد. این روستا در حاشیه یک دشت سرسبز با مزارع گندم و سیب زمینی و باغات مختلف بنا شده است.
بعد از عبور از روستا و طی حدود ۴ کیلومتر در جاده‌ای که میان دشت و در کنار جوی‌های پر از آب زلال، احداث شده، محل پیاده روی تنگه ساوشی شروع می‌شود.
بعد از عبور از تنگه اول و گذر از دشتی زیبا، تنگه دوم قرار گرفته که حدود ۲ کیلومتر با تنگه اولی فاصله دارد. این تنگه هم مانند تنگه اول چشم‌نواز است و از دیواره‌های سنگی آن در نقاط مختلف چشمه‌های آب زلال و خنک به سمت پایین روان است.
در تنگه واشی گیاه کمیاب «باریچه» که مصارف مهم صنعتی و دارویی دارد، می‌روید.
چیدن باریچه به دلیل کمیابی آن جرم است و پیگرد قانونی دارد. تنگه واشی علاوه بر طبیعت زیبا، دارای آثار تاریخی نیز هست. یکی از سه کتیبه معروف دوره قاجار در این تنگه واقع شده و دو کتیبه دیگر در چشمه علی شهر ری و تونل وانا در جاده هراز واقع شده‌اند. هر سه این کتیبه‌ها به دستور فتحعلی شاه قاجار حکاکی شده است.
فتحعلی شاه که دوران پیش از پادشاهی خویش را در شیراز گذرانده بود، با دیدن نقش برجسته‌های آن دیار، سه نفر به نامهای حجارباشی، نقاش باشی و معمار باشی را مسئول ساخت این سه کتبیه در تهران کرد.
کتیبه واقع در تنگه ساواشی دارای ابعاد شش در هفت متر است که وقایع زمان فتحعلی شاه دور تا دور کتیبه روایت شده است. بزرگترین نقش برجسته این کتیبه‌ها، نقش شکارگاه با تصویر اسب، نیزه و شکارهایش است که در اطراف آن می‌توان عباس میرزا، علی قلی میرزا و علی نقی میرزا پسران فتحعلی شاه و همچنین نوادگانش را در حال شکار دید.
این کتیبه که حدودا ۱۸۵ ساله‌است به گونه‌ای در دل کوه حک شده که از بارش باران و تابش آفتاب در امان بوده‌است اما صنعت گردشگری به آن آسیب وارد نموده است.
اشکال پرندگان و حیواناتی چون بزکوهی، آهو و گوزن نیز در این نقش برجسته به عنوان شکار دیده می‌شوند کماکان از این نوع حیوانات امروز نیز در تنگه‌ی واشی کم و بیش می‌توان یافت. ساخت کتیبه جلیل جند ۳ سال به طول انجامید و دارای قدمتی ۱۸۵ ساله است. این کتیبه به گونه‌ای در دل کوه حک شده است که از بارش باران و تابش آفتاب در امان است.
تنگه‌واشی یا همان تنگه ساواشی یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری اطراف تهران در تابستان می‌باشد.
تنگه‌واشی در فصل تابستان میزبان بسیاری از گردشگران است که با تهیه تدارک لازمه برای یک پیاده‌روی نزدیک به ۳ کیلومتری در دل کوه و درون رود به آبشار زیبای ۱۵ متری برسند.
در نزدیکی این آبشار هم رستوران و تفرجگاه کوچکی قرار دارد. همه ساله تورهای یک روزه بسیاری به سمت تنگه واشی حرکت میکنند و به دلیل طبیعت خاص آن از طرفداران زیادی برخوردار است.
باید در نظر داشت مسیر تنگه واشی از سه قسمت مسیر تنگه اول تا ابتدای دشت ساواشی (حدود ۲۵۰ متر)، راهپیمایی دشت ساواشی (حدود ۱۷۰۰ متر) و مسیر تنگه دوم تا رسیدن به آبشار (حدود ۸۰۰ متر) تشکیل شده است.
در ابتدا پس از یک پیاده‌روی کوتاه‌مدت در سربالایی کوه، به ابتدای تنگه رسیده که باید مسیر را در آب رود ادامه داد.
در صورتی که تصمیم دارید به تنگه واشی سفر کنید حتما از داشتن وسایل لازم جهت پیاده‌روی در آب و خیسی اجتناب ناپذیر و لذت بخش آن اطمینان حاصل نمایید.
چند نکته برای کسانی که می‌خواهند از این طبیعت زیبا بازدید کنند:
- چنانچه به دنبال آرامش و سکوت هستید روزهای وسط هفته را برای رفتن انتخاب کنید اگر به دنبال هیاهو هیجان و شادی بودن با جمع هستید روزهای جمعه را به شما پیشنهاد می‌کنم تنگه واشی جایی است که شلوغی شما را به هیجان می‌آورد و باعث آزار شما نخواهد شد.
- از پوشیدن دمپایی جدا خودداری کنید؛ چون شما بیشتر مسیر را در آب راه می‌روید، سنگهای نوک‌تیز باعث ایجاد خراش و یا درد در پای شما می‌شوند و احتمال لیز خوردن و افتادن نیز با دمپایی بیشتر است. پوشیدن یک کفش ورزشی برای طی این مسیر راحت‌تر می‌باشد.
- تنگه واشی مکان مناسبی برای به همراه بردن کودکان به خصوص زیر ۷ سال نیست. مسیر طولانی است مجبور می‌شوید بیشتر راه کودک را در آغوش بگیرید و در نتیجه خودتان هم خسته می‌شوید.
- حتما یک یا دو شیشه کوچک آب معدنی به همراه داشته باشید.
- توصیه می‌کنم حتما تنگه دوم را ببینید و مسیر را تا رسیدن به آبشار ادامه دهید. شما میتوانید به پشت آبشار بروید ایستادن پشت آبشار هم تجربه زیبایی است.
- به دلیل عدم آفتابگیری تنگه‌ها آب سرد است. بهترین زمان برای طی این مسیر مرداد ماه است.
- در پایان خواهش می‌کنم حتما هنگام رفتن به این مکان زیبا و بکر، کیسه‌ای جهت ریختن زباله و بطری‌های خالی به همراه داشته باشید.
سوغات ساواشی
یکی از سوغاتی‌های روستای جلیزجند یا همان ساواشی “دوغ پنج‌گیاه” است. این دوغ محلی حاوی گیاهان معطر آویشن، نعناع، کاکوتی، پونه صحرایی و پونه جنگلی است. رب آلوچه و لواشک ترش هم از دیگر سوغاتی‌های تنگه واشی است. همچنین دمپایی‌های بند‌دار برای راهپیمایی در آب هم از جمله مواردی است که در کمتر جای دیگری میتوانید یافت کنید.
در تنگه واشی گیاه کمیاب “باریجه” که مصارف مهم صنعتی و دارویی دارد می‌روید. چیدن “باریجه” به دلیل کمیابی آن جرم است و پیگرد قانونی دارد.
عکس: حامد اسپرهم (گروه کوهنوردی عاشقان طبیعت ایران – عطا)
منبع: وبسایت “کویرها و بیابانهای ایران”