تاکتیکهای صعود در کوهنوردی
کوهنوردی در ابتدا تنها یک رشته بود، اما امروزه شاهد انواع روشها و تاکتیکهای صعود در کوهنوردی هستیم. در این مقاله با انواع تاکتیکهای صعود در کوهنوردی مانند صعود ترد، اسپرت، صعود آلپی، ترکیبی، اکسپدیشن و … آشنا خواهید شد.
صعود محاصره ای یا اکسپیدیشن | Expedition style
روش صعود محاصره ای معمولا در ارتفاعات بالای ۶۰۰۰ متر استفاده میشود. تعداد نفرات و تجهیزات زیاد و طول مدت چندین هفتهای برنامه از خصوصیات صعود محاصره ای محسوب میشود. پایه و اساس این سبک صعود، وجود یک کمپ اصلی در پایهی کوه، برقراری کمپهای متعدد در ارتفاع، انتقال تجهیزات به کمپهای بالاتر و صعود مرحله ای است.
در این روش باربران با انتقال بارها، کمپهای بالاتر را تجهیز کرده و برای صعود به قله آماده میکنند. در صعود محاصره ای یا اکسپیدیشن از ثابتکشی و چند دور صعود تا ارتفاعات بالاتر بهره گرفته میشود. در صعودهای اکسپدیشن مبحث هم هوایی یکی از اصول مهم طراحی برنامه صعود میباشد.
هم هوایی
هم هوایی به معنی تطبیق بدن با شرایط ارتفاع (فشار کم هوا و غلظت کم اکسیژن) میباشد. این امر در صعودهای محاصره ای با روش صعود مرحله ای انجام میشود.

روش کپسوله
در صعودهای کپسوله اصل هم هوایی رعایت میشود ولی سیکل صعود به اندازه روش محاصره ای به طول نمیانجامد. در واقع در طی فرآیند صعود قله بازگشتی به کمپ اصلی وجود ندارد. بلکه بازگشت جهت هم هوایی و ریکاوری تنها به کمپ ماقبل انجام میپذیرد.
در روش کپسوله معمولا تعداد کمپها بیشتر از صعود محاصره ای است. روش کپسوله بیشتر در صعود از دیوارههای بلند کاربرد دارد. در صعود به روش کپسوله کمپ بالاتر برقرار شده و شبمانی در کمپ پایین انجام میشود. سپس کمپ پایین جمعآوری شده و به بالا انتقال مییابد. این روش در تمامی طول صعود اجرا میشود.
روش کپسوله در مقایسه با روش محاصره ای تجهیزات، مواد غذایی و زمان کمتری را طلب میکند. ولی در مقابل درصد موفقیت روش محاصره ای بخاطر هم هوایی بهتر در ارتفاعات، بالاتر است. روش کپسوله برای تیمهای کوچکتر مناسب میباشد و لازمه آن است که قبل از برنامه نفرات از لحاظ هم هوایی آمادگی مطلوبی داشته باشند.

صعود آلپی | Alpine climbing
در روش صعود آلپی یا سبکبار کوهنوردان تمامی ابزار و مواد غذایی را به همراه خود حمل میکنند و بازگشتی در روند صعود وجود ندارد. به استثنای برخی صعودهای مطرح در دنیای هیمالیانوردی از این روش بیشتر در ارتفاعات پایینتر از ۶۰۰۰ متر استفاده میشود.
روش سبکبار یا آلپی در کوهنوردی (اغلب در هیمالیانوردی) به روشی اطلاق میشود که در آن کوهنورد فقط با اتکا به تواناییهای خود به انجام صعود میپردازد، به طوریکه تمام لوازم شخصی، غذا، چادر و غیره را با خود حمل میکند. در نقطه مقابل روش محاصره ای قرار دارد که در آن تعدادی کمپهای از پیش بر قرار شده وجود دارد که کوهنورد میتواند در موقع لزوم از آنها استفاده نماید.
به علاوه در روش سبکبار از به کار بردن طناب ثابت، اکسیژن کمکی، باربر ارتفاع یا گروه پشتیبانی، امتناع میگردد. برخلاف روش محاصره ای که در آن همهوایی ضمن برپایی کمپها و نصب طناب ثابت انجام میگیرد، در این روش رفت و برگشت از مسیر انجام نشده و کوهنورد به یکباره برای صعود تا قله اقدام میکند. به همین دلیل مراحل همهوایی باید قبل از صعود نهایی انجام شده باشد.
روش صعود آلپی در مکانهای دوردست و مرتفع به کار گرفته میشود. استفاده از روش صعود آلپی در صعودهای بلند لازمه آمادگی فوقالعاده و تمرینات ویژه کوهنوردی میباشد و در صورت عدم آمادگی کوهنورد، میتواند بسیار خطرناک باشد.
بسیاری کوهنوردی به روش آلپی / سبکبار را نابترین روش کوهنوردی میدانند که کوهنوردان باید از آن تبعیت کنند. این روش با صعود رینهولد مسنر و پیتر هابلر به قله گاشربروم ۱ در سال ۱۹۷۵ معروف شد اگرچه از سالها قبل در بسیاری از صعودها این روش به کار گرفته میشد. امروزه اغلب کوهنوردان درجه اول با این روش به هیمالیانوردی میپردازند.

مزایای روش صعود آلپی
از مهمترین مزایای روش آلپی میتوان به سپری کردن زمان کمتری در مسیر و در نتیجه کاهش خطراتی نظیر بهمن و طوفان اشاره نمود. در جایی که خطر ریزش بهمن یا سنگ وجود دارد این عامل میتواند بسیار تعیینکننده باشد. روش سبکبار معمولاً ارزانتر و سریعتر است و مناسب کسانی است که از نظر مالی در مضیقه قرار دارند.
دلیل ارزانتر بودن این است که از وسایل کمتری استفاده میگردد، از کمک باربران ارتفاع استفاده نمیشود و در مجموع زمان کمتری در منطقه صرف میگردد. این روش مناسب گروههای کوچک و سریع است بر خلاف روش محاصرهای که در آن معمولاً تعداد نفرات تیم بسیار زیاد است.
معایب روش صعود آلپی
از معایب این روش میتوان به نداشتن گروه پشتیبان و احتمال هم هوا نشدن به خاطر سپری کردن زمان کمتر در ارتفاعات بالا، اشاره کرد. همچنین به دلیل آنکه طناب ثابت یا کمپهای از قبل برپا شده وجود ندارد که در مواقع بحرانی بتوان از آنها برای برگشت استفاده نمود کوهنوردی که با این روش به صعود میپردازد باید از آمادگی بالایی برخوردار باشد.
کوهنوردانی که با این روش صعود میکنند در صورتی که به هر دلیل نتوانند مسیر خود را ادامه دهند باید گزینه دیگری را برای بازگشت در نظر بگیرند مانند شبمانی اضطراری (احتمالاً بدون وسایل مناسب)، فرود اضطراری (با به جا گذاشتن کارگاه و احتمالاً وسایل فنی)، یا رفتن به مسیری دیگر از نقطهای که در آن قرار دارند (احتمالاً بدون داشتن اطلاعات کافی از مسیر بازگشت).

اسکای رانینگ | Skyrunning
اسکای رانینگ یک ورزش کوهستانی، شامل دویدن در کوهستان است که در بالای ارتفاع ۲۰۰۰ متری انجام میگیرد. جایی که شیب بایستی بیش از ۳۰ درصد بوده و سختی صعود از درجه II تجاوز نکند. در حال حاضر مدیریت این مسابقات با فدراسیون بینالمللی اسکای رانینگ میباشد. این ورزش ترکیبی از انواع مسابقات از جمله مسافتهای کوتاه با شیب زیاد تا اسکای ریس و اسکای ماراتن میباشد.
برای کمک به صعود نیز میتوان از باتوم کوهنوردی، کرامپون و دستها بهره برد. این شاخه از ورزش کوهنوردی شامل انواع مختلف از جمله اولترا، ورتیکال، اسکای، اسکای اسپید، پله نوردی، اسکای بایک، اسکای راید و … میشود.

سنگنوردی سنتی | Traditional Climbing
سنگنوردی سنتی که به آن روش صعود ترد هم گفته میشود، در واقع شکل اصلی و ارجینال سنگنوردی میباشد. بخشی ماجراجویی، بخشی ورزش، یک سنگنورد ترد در طول مسیر ابزارگذاری کرده و سپس ابزار همراه خود را جمع میکند. میانیهای مورد استفاده در سنگنوردی سنتی شامل انواع کم، نات، هگزان، ترایکم، میخ و … میشود. به کار گذاشتن این میانیها از سنگنورد در برابر سقوط محافظت خواهد کرد.
صعود ترد معمولا نوعی کوهنوردی دوستدار محیط زیست به شمار میرود، چرا که ابزاری پشت سر کوهنوردان جا نخواهد ماند. البته در دورههای اولیه این سبک کارگذاشتن میخ در شکافها رایج بود و تعداد زیادی از این میانیها هم همچنان در مسیرها قرار دارند. این نوع صعود را میتوان در مسیرهای کوتاه تا کوههای بلند مشاهده کرد.

فری سولو | Free Soloing
فری سولو یکی از انواع تاکتیکهای صعود در کوهنوردی است که به عنوان صعود انفرادی آزاد شناخته میشود. در این روش هیچ چیزی به جز کفش سنگنوردی و کیسه پودر همراه سنگنورد نخواهد بود.
فری سولو مشابه بولدرینگ است، با این تفاوت که در ارتفاع بالاتری انجام میشود. سقوط در اینجا یعنی پایان. پس میتوان آن را در گروه خطرناکترین شاخههای کوهنوردی قرار داد.

سولو دیپ واتر | Deep Water Soloing
علاقهمندان به این سبک صعود صخرههایی را انتخاب میکنند که بر فراز آبهای عمیق قرار دارند. در این روش در صورت سقوط، سنگنورد به درون آب خواهد افتاد. البته مسلما به خطرناکی فری سولو نیست. اما باید تکنیکهای برخورد با آب را بدانید. اینجاست که پای شیرجه هم به دنیای عمودی کشیده میشود.

سنگنوردی ورزشی | Sport Climbing
بر خلاف سنگنوردی سنتی در سنگنوردی ورزشی از رول بولت استفاده میشود، در نتیجه بیشتر تمرکز صعودکننده روی تکنیکهای سنگنوردی خواهد بود. سنگنورد در هنگام صعود با استفاده از کوییک دراو طناب خود را به میانیهای از پیش نصب شده متصل میکند تا در صورت سقوط این میانی ها از سقوط وی جلوگیری کنند.
سنگنوردی ورزشی از محبوبیت فوقالعادهای برخوردار است، چرا که نسبت به سنگنوردی ترد به تجهیزات کمتر نیاز دارد و همین باعث میشود که در دسترس عموم قرار گیرد. علاوه بر آن سنگنوردی سنتی به دلیل ماهیت آن باید روی صخره واقعی صورت گیرد. این درحالیست که در اسپرت میتوان داخل باشگاه سنگنوردی تمرین کرد.

بولدرینگ | Bouldering
یکی از انواع تاکتیکهای صعود در کوهنوردی بولدرینگ است و همانطور که از اسمش هم پیداست روی سنگ کوتاه انجام میشود. بولدرینگ در واقع به صعود تکههای سنگ بزرگ جدا شده از صخرهها که ارتفاع آنها زیر ۹ متر است اطلاق میشود.
بسیاری از سنگنوردان اعتقاد دارند که بولدرینگ در بین انواع صعود خالصترین سبک است، چرا که تنها به یک جفت کفش سنگنوردی نیاز خواهید داشت. در بولدرینگ سقوط کردن به معنای برخورد با زمین است و برای ایمنی بیشتر در باشگاه و طبیعت از تشک استفاده میشود.

صعود قرقره | Top Rope Climbing
صعود قرقره در بین انواع صعود ایمنترین شکل آن است. یک کارگاه در بالای مسیر برقرار میشود و طناب صعودکننده به آن متصل خواهد شد. در این صورت در هنگام سقوط وزن فرد توسط طناب تحمل میشود.
به طور کلی توصیه میشود که در چند ماه اول سنگنورد تازهکار از این روش برای مواجه شدن با ارتفاع استفاده کند. بعلاوه در ردپوینت نیز گاها از صعود قرقره برای کسب مهارت در تکنیکهای مسیر استفاده میکنند.

صعود مصنوعی | Aid Climbing
صعود مصنوعی شامل استفاده از میانی ها برای صعود است. هنگام صعود در اینجا برخلاف صعود طبیعی، سنگنورد با استفاده از پله رکاب وزن خود را روی ابزار به سمت بالا و میانی بعدی انتقال میدهد.
از این سبک بیشتر در دیواره نوردی و صعودهای چند طوله استفاده میکنند. انواع میانی به کار رفته در صعود مصنوعی بولتها، میخ، کام، نات و … میباشند.

دیواره نوردی | Big Wall Climbing
تفاوت اصلی دیواره نوردی با سایر انواع صعود در این است که سنگنوردان در اینجا از صخرههایی با ارتفاع صدها و گاه هزار متر صعود میکنند. صعود آنها ممکن است یک روز کامل، چند روز یا حتی هفتهها به طول انجامد.
دیواره نوردی ذاتا در مسیرهای چند طوله انجام میشود. در این نوع صعود از تکنیکهای صعود مصنوعی و طبیعی به طور توامان بهره میگیرند. از جمله تجهیزات مورد استفاده در دیواره نوردی میتوان به پرتالج اشاره کرد.

یخنوردی | Ice Climbing
یخنوردی یکی از انواع رشته های کوهنوردی هست که روی یخ و با استفاده از تجهیزاتی مانند تبر یخ و کرامپون انجام میشود. یخنوردی معمولا در آبشارهای یخی و یخچالهای طبیعی به خصوص در فصول سرد سال انجام میشود. البته در ارتفاعات بالا میتوان شرایط مناسب این ورزش را تقریبا در تمام فصول سال یافت.
از مناطق مناسب این نوع صعود در ایران باید به مدرسه یخنوردی میگون، یخچال شمالی سبلان، یخچال یخار، آبشار آبنیک، آبشار خور و … اشاره کرد.

صعود ترکیبی و درای تولینگ | Mixed Climbing and Dry Tooling
صعود ترکیبی و درای تولینگ را باید به شکلی خواهر ناشناخته یخنوردی دانست. در بیشتر موارد تجهیزات به کار رفته در صعود ترکیبی و یخنوردی شبیه به هم هستند. با این تفاوت که صعود ترکیبی روی سنگ و یخ انجام میشود.
در این روش از انواع تاکتیکهای صعود در کوهنوردی، کوهنورد با استفاده از ابزار یخنوردی سنگها را نیز صعود خواهد کرد. در درای تولینگ گاها شاهد ترکیب ژیمناستیک و صعود به شکل اعلای آن هستیم که از نمونههای آن باید به حرکت فور (۴ انگلیسی) اشاره کرد.

سنگنوردی سرعت | Speed Climbing
سنگنوردی سرعت یکی از انواع صعود است که به خصوص در دنیای مسابقات سنگنوردی یافت میشود. همانطور که از اسم آن هم پیداست در اینجا هدف رسیدن به انتهای مسیر با حداکثر سرعت ممکن است. در رشته سرعت، فرد مسیر استاندارد تعیین شده توسط فدراسیون جهانی صعودهای ورزشی را روی دیواره ۱۵ متری با حمایت از بالا به سرعت بالا میرود.
رکورد جهانی در قسمت مردان در حال حاضر در اختیار رضا علیپور شنازندی سنگنورد ایرانی، اهل قزوین با ثبت زمان ۵ ثانیه و ۴۸ صدم ثانیه است.
در اینجا مسیرها سخت نیستند و اکثر کسانی که بتوانند در درجهی سختی ۵.10a صعود کنند، مشکل خاصی از نظر تکنیکی نخواهند داشت. این شاخه در کنار سرطناب و بولدرینگ به صورت کمباین در رقابتهای المپیک حضور خواهد داشت.

منابع: redbull, climbingguy, skirunning ویرایش و ترجمه: مهدی جباریان