بلندترین قلل ایران

با بلندترین قلل ایران آشنا شوید. به برجستگی‌های منفرد از یک سرزمین، که توسط دشت‌ها محاصره شده و بیشتر از 600 متر ارتفاع دارد کوه گفته می‌شود. به مرتفع‌ترین قسمت کوه یا تپه قله می‌گویند.

در این مقاله با فهرست بلندترین قلل ایران به ترتیب ارتفاع و نیز برخی از کوه‌های مهم آشنا خواهید شد.

قله اورست با 8848 متر ارتفاع بلندترین قله جهان محسوب می‌شود و قله کی 2 (k2) با ارتفاع 8611 متر دومین کوه بلند دنیا به حساب می‌آید. دومین قله بلند دنیا بعد از قله اورست یکی از قلل فرعی خود کوه اورست است که کوهی مستقل به حساب نمی‌آید اما ارتفاع آن از قله کی 2 بیشتر است.

در ایران بیش از 600 قله با ارتفاع بالای 4000 متر وجود دارد اما الزاما همگی کوه به حساب نمی‌آیند.

فهرست بلندترین قلل ایران به ترتیب ارتفاع و برخی از کوه‌های مهم ایران

با کلیک بر روی عناوین قلل معروف، می‌توانید اطلاعات بیشتری درباره بلندترین قلل ایران کسب کنید.

وجود ارتفاعات منطقه تخت سلیمان (علم کوه) و دنا که همگی بالای 4000 متر هستند، این فهرست را بیش از 100 کوه بالای 4000 متر می‌کند، به همین جهت فقط کوه‌های شاخص در فهرست قرار گرفته‌اند.

بلندترین ارتفاعات استانهای ایران

فهرست زیر براساس تقسیمات سیاسی استان‌ها تنظیم شده که این نوع تقسیم‌بندی در برخی موارد می‌تواند اشکالاتی را در پی داشته یا با برخی ذهنیت‌هایی که ما از مناطق داریم ناهمخوان باشد.

مثلا کوه شاهو در مرز مشترک استان‌های کردستان و کرمانشاه واقع است همانند اورست که در خط مرزی نپال و چین قرارگرفته است.

کوه شاهو بطور رسمی (در تقسیمات جغرافیای سیاسی) در استان کردستان قرار می‌گیرد در صورتی که راه معمول جهت صعود این قله از استان کرمانشاه (پاوه – شمشیر) قرار دارد.

در فهرست زیر نام ارتفاعاتی که در نقاط مرزی استان‌ها واقع شده‌اند آورده شده است:

بلندترین ارتفاعات استان‌های ایران بر ترتیب ارتفاع

ارتفاعات مشترک در مرز استان‌ها

• شاهو (3390 متر) کردستان – کرمانشاه
• قندیل (3800 متر) آذربایجان غربی – کردستان عراق (اگر قله قندیل را در نظر نگیریم بلندترین قله آذربایجان غربی کوه برده‌رش (3608 متر) خواهد بود).
• منار (3701 متر) خوزستان – چهارمحال و بختیاری
• بلقیس (3332 متر) زنجان – آذربایجان غربی
• شاهوار (3945 متر) سمنان – گلستان
• سیالان (4175 متر) قزوین – مازندران
• پلنگ آبی (3154 متر) قم – مرکزی
• گاوکشان (3813 متر) گلستان – سمنان
• بغروداغ (3197 متر) گیلان – اردبیل

توضیحی بر کوه‌های ایران

کوه‌ها که از چهار قوس اصلی شمالی، زاگرس، خاوری، مرکزی تشکيل يافته‌اند، ايران را به سرزمينی کوهستانی که ارتفاع بسياری از قلل آن از 3500 متر بيشتر است، تبدیل نموده است.

فواصل ميان قوس‌های بالا را دره‌های مرتفع و دشت‌ها و شوره‌زارها، شن‌زارها و درياچه‌های شور بسياری چون دشت کوير، کوير لوت، دريای نمک، هامون، جازموريان، باتلاق گاوخونی، کوير سياهکوه، کوير در انجير، کوير نمک سیرجان، و ميدان گل و غيره پوشانيده‌اند که حداقل ارتفاع آنها از 350 متر متجاوز است.

کوه‌های البرز مهد زيبايی‌های شمال بوده و بسياری از شهر و روستاهای سرسبز و خرم کشور را در دامان خود جای داده است.

کوهستان زاگرس که از جمله باشکوه‌ترين و عظيم‌ترين رشته‌کوه‌های جهان است، سرچشمه بزرگترين رودهای ايران بوده و بيش از نيمی از شهرها و اماکن مسکونی کشور را در خود پناه داده و بسياری از مناطق آن با زيباترين نواحی جهان برابری می‌کند.

رشته‌کوه‌های مرکزی نيز که چون سدی در برابر دشت‌ها و کويرهای مرکزی قد برافراشته است پناهندگان خويش را از گزند گرمای طاقت‌فرسای تابستان و سرمای جانگداز زمستان دشت‌های مرکزی در امان داشته و خوان پربرکت خود را گاه تا درون دشت‌های داخلی گسترده‌اند.

ارتفاعات ایران را می‌توان در 8 دسته زیر گنجاند:

1. رشته‌کوه‌های البرز
2. رشته‌کوه‌های زاگرس
3. کوه‌های ممتد مرکزی
4. کوه‌های خراسان
5. کوه‌های کرمان
6. کوه‌های نوار مرزی آذربيايجان غربي
7. کوه‌های کردستان و لرستان
8. قلل منفرد ایران
   

و تعدادی شاخه‌های کوچک فرعی که ديگر نمی‌توان آن را در جايگاه جداگانه‌ای مورد بررسی قرار داد، می‌توان بيانگر تقسيم‌بندی کوه‌های ايران قرار داد.

بطور تقريب می‌توان گفت ايران، دارای حدود 15000 قله بالای 3000 متر می‌بايد باشد که در 8 قسمت فوق‌الذکر پراکنده گرديده‌اند، که عمده‌ترين مکان‌های تمرکز آن را بايد در البرز و زاگرس دانست.

در ابتدا به بحث و بررسی پيرامون ساختار رشته‌کوه‌های البرز خواهيم پرداخت.

رشته‌کوه‌های البرز

از حوالی جنوب شهرستان آستارا آغاز و با قوس بلندی سراسر کرانه دريای مازندران را درنور ديده تا نزديک شهرستان آزادشهر به پيش می‌روند.

اين رشته‌کوه‌ها به عرضی تقريباً 100 تا 150 کيلومتر از ساختارهای بسيار فشرده برخوردارند که اين ويژگی بيشتر از ناحيه مرکزی به چشم می‌خورد و در ساير مناطق از گستردگی‌های بيشتری برخوردار است.

در اين رشته‌کوه‌ها که در آن قله دماوند بام ايران با ارتفاعی معادل 5610 متر قرار دارد، داراي ارتفاعات کوتاه و بلند فراوانی است که پس از دماوند می‌توان از نام‌هايی چون شاهوار، مزدا، دوبرار، آزادکوه، دوخواهرون، علم‌کوه و شاه البرز و سيالان نام برد. ساختار البرز از 5 قسمت به شرح ذيل تشکيل می‌گردد که از شرق به غرب عبارتنداز:

الف: البرز شرقی
ب: رشته فيروزکوه
ج: البرز مرکزی
د: البرز غربی
ه: کوه‌های گيلان

که در ذيل به اختصار به معرفی قلل مهم هر بخش و جداسازنده‌های آن از ساير ارتفاعات اشاره خواهيم کرد:

الف: البرز شرقی

البرز شرقی ناحيه بسيار بزرگ و وسيعی را پوشش داده است در سراسر نواحی جنوبی آن که عموماً آب و هوای بيابان گرم سير بر آن حاکم است؛ شهرهای شاهرود، سمنان، دامغان و گرمسار قرار دارند و اين کوه‌ها به سوی شمال امتداد يافته به جنگل‌های حد فاصل شهرهای علی‌آباد کتول تا بابل قسمت می‌گردند. بخش بزرگ کوهستان البرز شرقی از دو قسمت مهم ارتفاعات برخوردارند.

قسمت اصلی و مرتفع آن در شمال شهرستان شاهرود با قلل شاهوار 4000 متری و شاهکوه 3850 متری و قلل چالويی، کهکشان و يزدگی و در قسمت غربی اين رشته‌کوه‌ها قلل نيزوا 3850 متری و نرو و قلل قدمگاه، سائو و لعای جای دارند؛ که حدفاصل اين دو قسمت به خصوص در شمال دامغان رشته‌کوه‌های کم ارتفاع برن‌مو را پوشش داده است.

بلندترین قله البرز شرقی قله پرچنان با ارتفاع کمی بیش از 4020 متر می‌باشد. این قله در منطقه سوادکوه واقع شده است.

ب: رشته فيروزکوه

رشته‌کوه‌های موسوم به فيروزکوه بصورت نواری عمودی شکل و فشرده از شمال حدفاصل در شهرستان بابل تا آمل و از جنوب حدفاصل در شهر فيروزکوه و دماوند قرار دارند.

دره عميق، رودخانه هراز سراسر جناح غربی اين کوهستان را از البرز مرکزی جدا می‌سازد و در شرق اين ناحيه نيز رودخانه‌های تالارد، حبله‌رود به جداسازی اين قسمت از کوهستان عظيم البرز شرقی کمک نموده‌اند.

کوه‌های جنوبی فيروزکوه غالباً حالت کوهستان و فاقد درخت و بالعکس هرچه به نواحی شمالی نزديکتر می‌شويم جنگل و درخت‌زار پوشش غالب اين نواحی را شامل می‌گردند. از جمله مهمترين قلل اين منطقه می‌بايست از قلل بسيار مشهودی چون دوبرار 4250 متر و زرين‌کوه 3850 متر و ميشينه مرگ 4050 متر و قلل بوم، امنيه، هلزم، پاشوره و سوادکوه را نام برد.

ج: البرز مرکزی

از فشرده‌ترين ناحيه کوهستان البرز از حيث کثرت ارتفاعات می‌بايست نام برد، اين ناحيه کوهستانی مرتفع که رودخانه هراز آن را از سمت شرق و دره رودخانه کرج و چالوس آن را از غرب جدا می‌سازد در حدفاصل شهرهای آمل و چالوس در کناره دريای مازندران و از جنوب در حدفاصل شهر کرج تا تهران و دماوند شامل می‌گرداند.

ناحيه کوهستانی البرز مرکزی نيز چون ساير ارتفاعات اين ناحيه از نوار جنگلی در قسمت شمالی و ناحيه کوهستان جنوبی آن تشکيل گرديده دارای قلل مهم و مشهود چندی است که از جمله مهمترين آنها می‌بايست از:

دماوند 5610 و آزادکوه 4390 متر و خلنو 4375 متر و قلل فرهنگ، کلون بستک، سی چال، آسمان کوه، مهرچال، جانستون، دوخواهرون، دردشت، گرگ، توچال و گل زرد نام برد.

د: البرز غربی

منطقه کوهستان البرز غربی پس از ناحيه شرقی البرز از وسعت زيادی برخوردار است که وجود رشته‌کوه‌های تخت سليمان (علمکوه) بر جاذبه‌های آن دو چندان افزوده است. ناحيه کوهستانی البرز غربی نيز از سمت شرق توسط رودخانه‌های کرج – چالوس از البرز مرکزی جدا و از سمت غرب سراسر آن را دره رودخانه سفيد رود در می‌نوردد.

از جمله مهمترين شاخصه‌های البرز غربی وجود سه رودخانه عظيم؛ سه هزار، شاهرود و طالقان رود در عمق اين ناحيه می‌باشد، همچنين آثار تاريخی دوره‌های اسلامی و قبل از آن زينت بخش اين ناحيه بزرگ می‌باشد. از جمله قلل مهم اين منطقه می‌توان از:

علمکوه 4850 متر، تخت سليمان 4650 متر، شاه البرز 4200، کهار 4050 متر و قلل ناز، چالون، سياه کمان، کرماکوه، ماسه چال، هفت خوانی، خرسان، سيالان، خشچال و درفک نام برد.

ه: کوه‌های گيلان

آخرين بخش از رشته‌کوه‌های البرز را کوه‌های گيلان تشکيل می‌دهند، اين کوه‌ها که بالعکس ساير نواحی البرز از ارتفاع کمی بهره‌مند می‌باشند با حالتی نيمه جنگلی در حدفاصل رودخانه سفيد رود تا آستارا و اردبيل قرار دارند شهرستان رشت در شمال اين ناحيه و دره رودخانه قزل اوزن و سفيد رود و شهرستان آب بر و خلخال در جنوب و جنوب غربی آن ديده می‌شوند.

اين منطقه نير دارای قلل مرتفع مهمی چون شاه معلم 3050 متر و سفيدکوه 3350 متر و قلل پشته کوه، بغروداغ و لاس پشته می‌باشد.

رشته‌کوه‌های زاگرس

رشته عظیم زاگرس حدفاصل دشت‌های خوزستان و عراق تا نواحی مرکزی ایران را تشکیل می‌دهد این سلسله کوه‌ها با وسعتی پهناور از جهت شمال غربی به سوی جنوب شرقی از رشته‌کوه‌ها و خط‌الرأس‌های فراوان به وجود آمده‌اند.

رشته زاگرس با توجه به دست‌یابی به 3 منطقه کوهستانی مهم از نقطه نظر کوهنوردان یعنی قلل اشترانکوه و قالی کوه و خط‌الرأس زردکوه بختیاری و دنا را می‌توان به 3 بخش عمده متمرکز تقسیم نمود که اکثر صعودهای کوهنوردان در زاگرس را تحت پوشش خود قرار داده است این 3 ناحیه کوهستانی را که از شمال به جنوب امتداد یافته‌اند به نام‌های شمالی و مرکزی و جنوبی می‌توان نام برد.

بخش شمالی شامل قلل مهمی چون اشترانکوه با سرافرازی قله سنبران 4150 متری و قالی کوه 4110 متری و قلل دیگری می‌باشد.

بخش مرکزی با قله مرتفع زردکوه بختیاری با ارتفاعی معادل 4221 متر و قله شاه شهیدان 4150 متر و هفت تنان 4150 متر و قلل دیگری مانند، فردان و گربوش کوه و بالاخره بخش جنوبی که تا شهر بزرگ شیراز و کمی هم دورتر تا داراب امتداد می‌یابد که از جمله مهمترین قلل باید از قاش مستان 4500 متر، مورگل 4450 متر، بل اقلید 4150 متر و قلل رنج، سفیدکوه، خاتون، نیل، ریگ و … نام برد.

کوه‌های ممتد مرکزی

نواری طویل منقطع توسط بیابان‌ها و تا حدودی منفرد که فقط به دلیل امتداد آن در مرکز ایران شاید بتوانید از آن به عنوان ممتد مرکزی نام برد. این قلل که از شهر تفرش و قله مهم آن نقره کمر آغاز می‌گردند، با تشکیل قلل غلیق، ولیجیا، کرگز، کرکس، میل، مارشنان، شیرکوه و تزرجان تا شهر بابک کرمان امتداد می‌یابند و هر یک دارای قلل منفرد و متعددی می‌باشند.

کوه‌های خراسان

این کوه‌ها غالباً به صورت پراکنده در اطراف و اکناف استان خراسان قرار دارند و هر یک دارای ویژگی‌های خاص خود می‌باشند که از جمله مهمترین قلل این منطقه می‌باید از خط‌الرأس بزرگ بینالود، شیرباد و زرگران قلل پراکنده ملکوه، چهل تن، سالوک، آلاداغ و هزار مسجد نام برد.

کوه‌های کرمان

کوه‌های کرمان را می‌توان به عنوان مجموعه‌ای از قلل مرتفع بعضاً دشوار از نظر صعود به آنها و معمولی چون بسیاری از کوه‌های ایران نام برد. کوه‌های دارای قلل مرتفع زیادی است که در اطراف شهرهای بزرگ آن چون کرمان، جوپار، ماهان، سیم، جیرفت، سیرچ و غیره قرار گرفته‌اند.

مرتفع‌ترین قله این کوه‌ها هزار یا به قولی چهل تن به ارتفاع 4465 متر و دارای قلل مهم دیگری چون لاله زار، کوشا، کله زی، جوپار، سه شاخ، کیش، کیل جلال، بید خون، گلچین، پلوار، چفتان، بارز و بحر آسان می‌باشد.

کوه‌های نوار مرزی آذربایجان غربی

این رشته‌کوه‌ها که در نوار مرزی حدفاصل ایران و ترکیه و بخشی از کشور عراق قرار دارند از جمله زیباترین و بکرترین قلل ایران می‌باشند که از شهرستان ماکو در شمال غربی ایران آغاز تا نواحی کردستان به سوی جنوب به پیش می‌روند. دریاچه بزرگ ارومیه و شهر آن در شرق این کوه‌ها قرار دارد.

از جمله مهمترین قلل این ناحیه می‌باید از قلل چهل مور شهیدان 3608 متر، قلل بزسینا، ستاره لوند، بره نمرو، سیاه کوه نام برد.

کوه‌های کردستان

رشته‌کوه‌های کردستان نیز به صورتی متصل در شمال زاگرس بزرگ جای دارند که دامنه این سلسله‌کوه‌ها تا نواحی کوهستان لرستان نیز به پیش می‌روند. از جمله مهمترین قلل این مناطق می‌باید از قلل شاهو 3350 متر چهل چشمه 3350 متر، برانان، بر، بیستون، پراو و گرین نام برد.

قلل منفرد ایران

اگرچه مجموعه‌های متعددی از اینگونه قلل در بین بلندترین قلل ایران در مناطق مختلف خط‌الرأس‌های کوچک و بزرگی را تشکیل می‌دهند و دارای شاخص‌ترین قلل ایران نیز می‌باشند، اما به هر ترتیب باید به آنها لقب قلل منفرد داد که صعود به این قلل همواره به صورتی مجزا از سایر قلل در یک حیطه مشخص برنامه‌ریزی می‌گردند.

از جمله مهمترین این قلل می‌بایست از قلل سبلان 4811 متر، سهند 3750 متر، تفتان 4050 متر و قلل بزمان، نایبند و الوند نام برد.

منبع: دانشنامه ویکی‌پدیا