آسیبهای سنگنوردی
در حالیکه آسیبهای سنگنوردی بیشتر در بخش‌های فوقانی بدن سنگنوردان بسیار مورد بحث قرار می‌گیرد، به ندرت آسیب‌دیدگی قسمت‌های پایینی مورد توجه بوده است. ۵۰ درصد آسیبهای سنگنوردی مربوط به قسمت پا و ران می‌باشد که در اثر سقوط به زمین و یا در طی فرود پیش می‌آید.
اکثر این آسیب‌ها شامل کشیده شدن، کوفتگی، شکستگی‌های اندام تحتانی مثل شکستگی استخوان درشت نی و نازک نی می‌باشد. همچنین استفاده زیاد از کفش‌های سنگنوردی نیز منجر به تغییرات بیومکانیکی و وارد آمدن فشار زیاد به قسمت جلوی پا می‌شود.
صخره‌نوردی ورزشی رو به رشد می‌باشد که در سراسر جهان علاقه‌مندان زیادی دارد. ذاتا صخره‌نوردی یک ورزش خطرناک و با ریسک بالا محسوب می‌گردد و گزارشات آسیب‌دیدگی‌های ورزشکاران این رشته نیز متناقض می‌باشد.
اغلب در مقالات علمی، به آسیب‌دیدگی‌های موردی و صدمات مربوط به سر و دست و قسمت‌های فوقانی بدن ورزشکار اشاره شده است که برای تجزیه و تحلیل علمی قابل استناد نمی‌باشند.
اما اخیرا در یک تحقیق مستند علمی، دکتر شافل از کشور آلمان؛ ۶۰۴ ورزشکار صخره‌نورد آسیب‌دیده را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد که فراوانی و میزان شیوع صدمات را در ده قسمت از بدن در جدول زیر مشاهده می‌فرمایید.
به طور خلاصه اکثر مطالعات نشانگر این حقیقت است که اکثرا قسمت‌های فوقانی بدن صخره‌نوردان مورد صدمه قرار می‌گیرد و در حالیکه جراحات و زخم‌های شدید بیشتر در قسمت‌های پایینی بدن رخ می‌دهد.
از سوی دیگر کفش‌های صخره‌نوردی مدرن؛ به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بر انگشتان پا، به خصوص انگشت بزرگ پا فشار زیادی وارد می‌کنند.
همچنین صخره‌نوردان برای آنکه بر روی لبه‌ها بهتر بایستند و تعادل و سایش بهتری بر روی برجستگی‌های دیواره داشته باشند سایزهای کوچکتر را انتخاب می‌کنند که در نتیجه این وضعیت در درازمدت به تغییر بیومکانیکی شکل پا منجر می‌شود.
آسیبهای سنگنوردی – جراحت پا
اکثر جراحت‌هایی که در سنگنوردان رخ می‌دهد در اثر سقوط کردن می‌باشد که به دو صورت می‌باشد:
- سقوط و سپس برخورد با سطح عمودی دیواره و …
- سقوط و سپس برخورد شدید با سطح افقی زمین
در حالت اول؛ صخره‌نورد در حین بالا رفتن؛ منحرف شده و سقوط نموده و به دیواره برخورد می‌کند که با توجه به ارتفاع سقوط، نحوه پیچش و کشش طناب و فاکتور سقوط، می‌تواند طیفی از آسیب و شکستگی و جراحت را متوجه سنگنورد نماید. در حالت دوم و در اثر سقوط جراحاتی مثل شکستگی مچ پا و مفصل آرنج متوجه ورزشکار است.
به طور کلی یک سقوط از ارتفاع کم با فاکتور سقوط بالا می‌تواند بسیار خطرناک باشد. همچنین ابزاری مثل گری‌گری می‌تواند فاکتور سقوط را افزایش دهد. خاطرنشان می‌سازد که سقوط از یک ارتفاع ۸ پایی می‌تواند بسیار خطرناک باشد و دامنه‌ای از جراحات را در مچ پا، مفصل‌ها، رباط‌ها و آرنج ایجاد نماید.
البته این جراحات (کوفتگی، شکستگی آرنج و مچ پا، پیچیدگی آرنج با صدمه رباط جانبی)؛ با افزایش علاقه‌مندان به سنگنوردی داخل سالن و بولدرینگ در حال رشد است. در صعود بولدرینگ مسیر طی شده توسط سنگنورد کوتاه و تعداد گیره‌های مسیر بسیار کم می‌باشد، ولی مسیر آن فوق‌العاده مشکل و سخت است.
معمولا دیواره‌های مورد استفاده در این روش ارتفاع کمی دارد، عبور از مسیر بولدرینگ قدرت بدنی، تکنیک و تمرکز بالایی می‌خواهد.
در این روش معمولا سنگنوردان به خاطر ارتفاع کمی که با سطح زمین دارند (بین ۱ الی ۶ متر) بدون وسایل و ابزارهای حمایتی صعود می‌کنند، این روش معمولا بین سنگنوردان به نام بولدر معروف است.
البته از ۱۰ سال پیش کمیسیون پزشکی در (UIAA) “انجمن بین‌المللی کوهنوردان” خطرات این ورزش را بیشتر مورد توجه قرار داده است و در اثر این بررسی‌ها فدراسیون بین‌المللی کوهنوردی (IFSC) در صدد است تا رقابت‌های بولدرینگ داخل سالن را محدود نماید.
دکتر ناوف و همکارانش در سال ۱۹۶۲ در طی یک دوره ۵ ساله ورزشکاران سنگنورد آلمان و جراحت‌هایشان را مورد مطالعه قرار دادند و به ۶۹۹ جراحت پی بردند که ۳۴۵ مورد آن مربوط به جراحت‌های شدید پائین‌تنه می‌شد.
همچنین اکثر شکستگی‌ها و کوفتگی‌ها مربوط به روی پا بودند؛ در حالیکه اکثر صدمات تاندونی مربوط به انگشتان دست می‌شد و نیز دریافتند که پیچیدگی آرنج؛ یک شکستگی رایج در بین صخره‌نوردان می‌باشد.
مطالعات سالیان بعد خطوط راهنما و استانداردهایی را نشان داد که باید در درمان؛ جراحی و مدیریت صدمات ورزش سنگنوردی مورد توجه قرار داد.
مدیریت صدمات وسیع مچ پا
بعضی از صدمات مچ پا موسوم به (po) در سنگنوردان حتی با عکسبرداری توسط اشعه یکس نیز قابل تشخیص نمی‌باشند و تنها توسط MRI قابل تشخیص هستند.
برای نمونه می‌توان به یک زن کوهنورد ۲۰ ساله اشاره نمود که در اثر زمین خوردن در حین بولدرینگ مچ پای او پیچ خورد و یک سال و نیم بعد از آسیب، در بیمارستان دیگری، نوع آسیب را تشخیص دادند و بعد از عمل جراحی و طی یک مدت طولانی که از درد شکایت داشت، بهبود یافت.
همچنین مدیریت صدمات شانه نیز به تخصص بالایی نیاز دارد. روند بعد از عمل شامل ۶ هفته عدم تحرک است و بعد از ۳ ماه بیمار اجازه دارد تا کارهای روزانه سنگین را انجام دهد که بردباری آگاهانه بیمار را می‌طلبد.
در رفتگی تاندون قسمت خارجی ساق پا در کوهنوردان
در رفتگی شدید قسمت خارجی ساق پا نادر است و عموما در اسکی‌بازها دیده می‌شود. با این وجود تعداد ۹۱۱ آسیب کوهنوردی در طول ۴ سال تحقیق (از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲) را دکتر شافل و دکتر کوپر آلمانی مورد ارزیابی قرار دادند و سه کوهنورد را با این آسیب شناسایی کردند.
در این نوع صدمه انگشت بزرگ پا و تاندون مربوطه برگشته و با کشش زیاد بند بالایی ساق پا همراه است. در این حالت بیمار درد زیادی داشته و به مراقبت‌های ویژه ارتوپدیک و جراحی نیاز دارد. پس از جراحی بیمار اجازه دارد تا بعد از ۸ هفته؛ کوهنوردی سبک داشته باشد.
همانطور که توضیح دادیم اکثر سنگنوردان تمایل دارند تا کفش دو سایز کوچکتر بپوشند که این وضعیت فشار بیومکانیکی زیادی به پا وارد می‌کند و در هنگام زمین خوردن، انتشار و ریسک صدمات شدید را افزایش می‌دهد.
دکتر شافل و همکارانش ۳۰ سنگنورد حرفه‌ای مرد را مورد ارزیابی قرار دادند که حداقل هفته‌ای ۱۰ ساعت تمرین سخت سنگنوردی داشتند. ۸۷ درصد این افراد پذیرفته بودند که با میل و رغبت کفش تنگ و درد را تحمل می‌کنند تا به عملکرد بهتری بر روی سنگ برسند.
با بررسی‌های بیشتر بر روی پاهای این افراد مشکلاتی مثل شست پای کمانی، تومور ناخنی، کیست استخوانی، انگشتان مرده و سیاه، عفونت و پوست پوست شدن و شکستگی ناخن‌ها، پینه پا، بیماری قارچی و تاول زدگی تشخیص داده شد.
دکتر کلاین نیز شرایط پای ۱۰۰ سنگنورد (شامل ۷۳ مرد و ۲۷ زن) را مورد بررسی قرار داد که ۸۱ درصد از کفش‌های نامناسب شکایت داشتند و تمامی صدماتی که ذکر گردید؛ در پای این افراد نیز وجود داشت.
در نهایت پیشنهاد می‌گردد که برندهای لوازم کوهنوردی و شرکت‌های سازنده کفش‌های سنگنوردی استراتژی‌های جدیدی در تولیدات خود و در جهت حفاظت از پای ورزشکاران اخذ نمایند. خاطرنشان می‌سازد که مربیان سنگنوردی نیز نقش مهمی در جهت افزایش آگاهی‌های ورزشکاران دارند.
منابع: فصلنامه کوه شماره ۷۷ زمستان ۱۳۹۳، کوهنوردان زرتشتی ایران، ژورنال جهانی ارتوپدی