چاقوی کوهنوردی

چاقوی کوهنوردی یکی از وسایل ضروری‌ تجهیزات کوهنوردی و کمپینگ است که می‌تواند نیازهای شما را از نظر ایمنی و بقا در طبیعت تأمین کند.

در انتخاب چاقوی کوهنوردی مناسب، باید به موارد زیادی توجه داشته باشید و نباید ملاک شما فقط تیغه تیز و بُرنده آن باشد. این چاقو قرار است به یکی از پرکاربردترین وسایل در صعود یا برنامه طبیعتگردی شما تبدیل شود.

ضرورت داشتن یک چاقوی کوهنوردی

با یک چاقوی کوهنوردی می‌توانید کارهای بسیاری در طول برنامه کوهنوردی یا طبیعتگردی خود انجام دهید. در مواقع اضطراری و بروز حادثه، به کمک یک چاقو می‌توانید سریعا بانداژ و گازها را برش داده و آنها را روی زخم ببندید.

می‌توانید برای برش کُنده‌های کوچک و برافروختن آتش از چاقوی کوهنوردی خود کمک بگیرید. همچنین از چاقوی کوهنوردی می‌توانید به عنوان وسایل آشپزخانه و در پخت و پز برای برش مواد غذایی کمک بگیرید.

یکی دیگر از موارد کاربرد چاقوی کوهنوردی برای تأمین امنیت شما در جنگل و حیات وحش می‌باشد. اگر شما برای اجرای یک برنامه‌های طبیعتگردی و یا کوهنوردی به مناطق جنگلی بکر و یا طبیعت وحشی می‌روید و از یک چاقوی کوهنوردی با کیفیت استفاده نمی‌کنید، خودتان را در ریسک آسیب پذیری بالایی قرار داده‌اید.

انواع چاقوهای کوهنوردی

از چاقوهای کوهنوردی می‌توانید در دامنه گسترده‌ای از فعالیت‌ها کمک بگیرید.

چاقوی تیغه ثابت

چاقوهای تیغه ثابت کوهنوردی از انواع کلاسیک و قدیمی‌ترین چاقوهای طبعیتگردی می‌باشند که حتی امروزه نیز کاربردهای خودشان را میان کوهنوردان و طبیعتگران حفظ کرده‌اند.

چاقوهای تیغه ثابت از یک تکه فولاد سخت درست شده‌اند که در مقایسه با دیگر انواع چاقوها، از مقاومت و قدرت برش بیشتری برخوردارند که اگر حتی با یک چکش آهنی نیز روی آنها بکوبید، تیغه آنها نمی‌شکند.

این چاقوها بسیار با کیفیت می‌باشند و می‌توانید در تمام فعالیت‌های خود در کوهستان و یا طبعیت از آنها کمک بگیرید. این چاقوها را معمولا به حلقه کمربند می‌بندند و آنها را درون غلاف خود قرار می‌دهند.

چاقوی تاشو

این مدل چاقو متداول‌ترین چاقو برای کوهنوردان می‌باشد. چاقوهای تاشو بسیار سبک و تیز می‌باشند و می‌توانید به راحتی آنها را درون جیب خود قرار دهید و یا به کمربند خود ببندید.

در بعضی از مدل‌های آن می‌توانید با یک فشار کوچک، تیغه آن را باز کنید (درست مثل چاقوهایی که با ضامن باز می‌شوند). اکثر آنها دارای سیستم‌های قفل پیشرفته‌ای می‌باشند که باز و بسته شدن آنها را بسیار ساده و ایمن‌تر کرده است.

چاقوی چندکاره

همانطور که از نام این چاقو پیداست، این چاقو کاربرد بیشتری از یک چاقوی معمولی دارد. معمولا در کنار تیغه برنده آن، چند تیغه اره‌ای، یک قیچی کوچک، انبردست و … وجود دارد.

با کمک این تجهیزات به راحتی می‌توانید به تعمیر وسایل و ابزار کوهنوردی خود بپردازید. این چاقوهای چند کاره دارای یک تیغه برنده، یک پیچ گوشتی، انبردست، در بازکن، ناخن‌گیر و چند تیغه کاربردی دیگر هستند. این چاقوها تمام ابزاری که برای تعمیر وسایل خود لازم دارید را همراه خود دارند.

نکته خوبی که راجع به این چاقوها وجود دارد این است که تمام ابزار کاربردی را در خود جای داده‌اند. قیمت این چاقوهای چند کاره کاملا به صرفه می‌باشد و اگر قصدتان خرید یکی از آنها می‌باشد، به هیچ وجه سراغ جنس‌های ارزان قیمت و بی‌کیفیت نروید. چاقوهای چند کاره ارزان و بی‌کیفیت، تنها با چندبار استفاده خراب می‌شوند و تنها پول شما را هدر خواهند داد!

چاقوی گردن آویز

این چاقوها به یک بند متصل شده‌اند که می‌توانید این بندها را به دور گردن خود بیندازید. معمولا با یک غلاف مخصوص و چرمی عرضه می‌شوند و کار کردن با آنها بسیار ساده می‌باشد.

چاقوهای گردن آویز را نمی‌توان جایگزین چاقوهای کوهنوردی کرد و می‌توان به عنوان یک مکمل به آنها نگاه کرد! سعی کنید در کنار آنها از یک چاقوی بزرگتر نیز استفاده کنید. از آنجایی که هیچگاه از سرنوشت خود در حیات وحش خبر ندارید، سعی کنید همیشه یک چاقوی پشتیبان با خود داشته باشید!

کاربرد چاقوی کوهنوردی

بهترین چاقوی کوهنوردی، چاقوی مقاوم و همه کاره است. زمانی که در جنگل هستید، می‌توانید از چاقوی کوهنوردی در موارد زیر استفاده کنید:

• تراشیدن چوب
• آشپزی
• کمکهای اولیه
• برش کنده‌های کوچک برای آتش
• آتش‌زنه‌ها
• دفاع از خود
• تعمیر تجهیزات

در کل، در هر زمانی می‌توانید از چاقوهای کوهنوردی استفاده متفاوتی داشته باشید. سادگی و دوام بالا، از ویژگی‌ها و مشخصات یک چاقوی کوهنوردی با کیفیت می‌باشد.

ویژگی‌های چاقوها

قفل تیغه

سیستم قفل تیغه در چاقوهای جیبی و تاشو استفاده می‌شود و کارش این است که وقتی تیغه بسته شده آن را بسته نگه دارد و و زمانی که تیغه باز شده آن را باز نگه دارد! در ضمن باید مکانیزم ساده و امنی را برای باز و بسته شدن چاقو محیا کند. در غیر این صورت چاقو ممکن است در هنگام بسته بودن به صورت ناگهانی باز شود و یا در هنگام کار با آن به یک‌باره بسته شود.

این امر خطرناک‌ترین اتفاق ممکن در هنگام کار با چاقوی جیبی است. در ضمن قفل باید به گونه‌ای باشد که در هنگام بسته شدن به درستی چاقو را در حالت بسته قفل کرده و نگه دارد. همچنین چاقوی باز هم باید قفل شود تا به صورت اتفاقی بسته نشود.

سیستم باز و بسته شدن

در هنگام باز کردن چاقوهای جیبی و تاشو گاهی مکانیزمی به نام «باز کردن تک دستی» در آن‌ها استفاده می‌شود که این امکان را به شما می‌دهد بتوانید با یک دست و بدون فشار زیاد تیغه‌ی آن را باز کنید. این مورد در زمان‌های خاص می‌تواند کمک‌حال شما باشد. در چاقوهایی با تیغه‌های ثابت هم برای باز شدن غلاف، مکانیزم‌های ساده و یک‌دستی به کار گرفته می‌شود.

همین موضوع در هنگام بستن چاقو نیز می‌تواند وجود داشته باشد. چاقوهای جیبی نباید در هنگام بسته شدن به یک‌باره با جهش بسته شوند و باید فرایندی ایمن و آسان داشته باشند. زیرا این جهش می‌تواند باعث گیر کردن انگشت در میان تیغه و غلاف شده و فرد را مصدوم کند.

در ضمن سیستم باز و بسته شدن باید به گونه‌ای باشد که همواره در حالت کاملا باز و یا کاملا بسته چاقو را قرار دهد و از قرارگیری چاقو در حالت نیمه‌باز جلوگیری کند. اگر چاقویی در حالت نیمه باز باشد هنگامی که شما به آن دست می‌زنید نمی‌توانید حدس بزنید که رفتار چاقو چگونه خواهد کرد. آیا چاقو باز می‌شود و یا بسته می‌شود؟ و این موضوع بسیار خطرناک است.

انواع تیغه چاقو

تیغه قطره‌ای (Drop-Point Blade)

تیغه‌های قطره‌ای دقیقا شکلی اشک‌گونه دارند و معمول‌ترین نوع تیغه در بین چاقوها هستند. این نوع تیغه از چاقوهای سبک تا سنگین را شامل می شود. تیغه‌های قطره‌ای یا اشکی با حرکت دورانی و بر اثر کشیده شدن بر روی سطح، برش خوبی را انجام می‌دهند و به همین دلیل برای مصارف روزانه جزو بهترین گزینه‌های موجود هستند. این تیغه‌ها برای برش مستقیم و عمودی مناسب نیستند.

تیغه خنجری (Clip-Point Blade)

تیغه‌های خنجری، شکل مسطح نوع قطره هستند که معمولا در بخش بالایی نیز یک خمیدگی بریده شده دارند. این چاقوها برای برش های مستقیم و صاف کاربرد دارند و می‌توانند به صورت عمودی به سطوح نفوذ کنند. دلیل استفاده از این سبک چاقوها در مشاغل نظامی نیز همین است.

در ضمن از این‌گونه چاقوها می‌توان به عنوان ساطور کوچک هم استفاده کرد. زیرا به دلیل داشتن تیغه‌ی صاف می‌توانند به صورت ضربه‌ای هم برش دهند و برای بریدن نیاز به کشیده شدن بر روی سطح ندارند. اگر این تیغه‌ها بزرگ باشند می‌توانند در برابر فشار و ضربه کمی شکننده و آسیب‌پذیر هم باشند.

تیغه تانتو (Tanto Blade)

تیغه‌های تانتو حالت هندسی خاصی دارند و همین امر موجب می‌شود بتوانند در هنگام ضربه و فشار نسبت به تیغه‌های دیگر مقاومت بالاتری از خود نشان دهند. در ضمن قدرت نفوذ بیشتری نیز دارند.

تیغه سوزنی (Needle-Point Blade)

تیغه‌های سوزنی را معمولا فقط به یک دلیل مورد استفاده قرار می‌دهند و آن ورود مستقیم به هدف است. به همین منظور از آن بر روی نیزه‌ها استفاده می کردند. چاقوهایی که برای پرتاب و اصابت به اهداف تولید می‌شوند نیز باید تیغه‌ی سوزنی داشته باشند تا بتوانند به راحتی پس از برخورد به داخل بافت هدف نفوذ کنند.

تیغه گوسفندی یا سانتوکو (Sheepsfoot Blade & Santuko Blade)

نمونه‌ی بارز این تیغه‌ها را در ساطور می‌توانید ببینید. این تیغه‌ها طراحی شده‌اند تا با ضربه کار کنند و در هنگام ضربه زدن برش دهند.

فراموش نکنید که این‌ها معمول‌ترین انواع شکل تیغه‌ی چاقو هستند و امروزه تولیدکنندگان از ترکیب این اشکال، تیغه‌هایی با اشکال گوناگون نیز تولید می‌کنند که در شرایط خاص می‌توانند کارایی داشته باشند و برخی نیز فقط محض زیبایی این‌گونه طراحی شده اند.

انواع جنس تیغه چاقو

در کل یک چاقو باید سبک باشد و تیغه‌ی آن توانایی تحمل ضربه را داشته باشد و تیز بودن خود را به سرعت از دست ندهد. در ضمن ضد زنگ هم باشد و با رطوبت خورده نشود.

اما همیشه باید تعادلی میان این ویژگی‌ها برقرار باشد. مثلا تیغه‌های سخت‌تر، تیزتر هم هستند ولی سنگین‌ترند! تیز کردن آن‌ها نیز سخت‌تر است. در مقابل تیغه‌های سبک‌تر، دقت برش بهتری دارند ولی زودتر کند می‌شوند و تغییر حالت می‌دهند.

فولاد ضد زنگ

معمولا اکثر چاقوها از فولاد ضد زنگ تولید می‌شوند که مقاومت خوبی در برابر زنگ زدگی و خوردگی دارد. سه آلیاژ صنعتی معروف در تولید تیغه‌های فولاد ضد زنگ به صورت زیر است:

420HC: نوع ساده ولی قابل قبول از فولاد است که تمام ویژگی‌های معمولی و مورد نیاز را دارد.

154CM: تیغه‌های این نوع آلیاژ از نوع رده بالا (High Grade) هستند و کاهی از کربن در آن‌ها استفاده شده تا مقاومت آن را باز هم بالاتر ببرد.

S30V: این نوع آلیاژ از نوع بسیار رده بالا (Premium Grade) هستند و مقدار زیادی وانادیوم (Vanadium) در خود دارند. وانادیوم نوعی کاربید است که سختی بسیار بالایی را به تیغه اضافه می‌کند و می‌توان گفت آن را در مقابل هر نوع ضربه به سطوحی به سختی بامبو محافظت می‌کند.

در هنگام خرید چاقوهای خارجی می توانید نوع آلیاژ را بر روی بسته‌ی آن مشاهده کنید.

جنس دسته چاقو

در کنار جنس تیغه، نباید فراموش کرد که جنس دسته‌ی چاقو هم بسیار مهم است. اگر چاقو در دست به صورت درست قرار نگیرد و یا لیز بخورد می‌تواند بسیار خطرناک باشد. تیغه‌ها می‌توانند از جنس چوب، پلاستیک، لاستیک و یا ترکیبی باشند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارد.

اما تیغه‌های ترکیبی دارای آج که لیز نمی‌خورند بهترین گزینه برای دسته‌ی یک چاقو هستند. دسته‌ی چاقو همچنین باید ارگونومی خوبی هم داشته باشد و بسته به نوع کاربرد آن بتواند در حین کار به خوبی در دست قرار بگیرد و امکان مانور را به دست فرد بدهد.

اندازه‌های مختلف چاقوهای کوهنوردی

چاقوی ۷ تا ۱۰ سانتی متری، انتخاب اول تمام کوهنوردان می‌باشد و نیاز شما را در کوهنوردی و صعود برطرف می‌کند. حمل چاقویی بلندتر از این مقدار در کوهنوردی، فقط شما را مجبور می‌کند تا وزن بیشتری را با خود حمل کنید.

اگر در مسیرهای پر تردد و عمومی حرکت می‌کنید، نیازی به حمل یک چاقوی همه کاره ۱۶ سانتیمتری، آتش زنه‌ها و یا قلاب ماهی‌گیری نخواهید داشت و بجای حمل آنها سعی کنید سراغ چادری بزرگ‌تر، مواد غذایی بیشتر و پوشش‌های یدکی بروید! اگر قصد دارید به قله و اعماق کوهستان‌ها صعود کنید، سعی کنید یک چاقوی همه کاره‌ی بزرگ‌تر انتخاب کنید.

جنس چاقوی کوهنوردی

میزان دوام و قدرت فلزها، نسبت به زمان آهنگران در دوران قدیم، پیشرفت و تکامل چشمگیری داشته است. قبل از خرید چاقوی کوهنوردی حتما به نوع فلز به کار رفته در آن دقت کنید. یکی از مهمترین موارد در خرید چاقوی کوهنوردی توجه به جنس و مواد سازنده آن می‌باشد. توجه داشته باشید که مواد سازنده و جنس تیغه فلزی آن، میزان دوام و قدرت برش آن را مشخص می‌سازد.

چاقوی فولاد ضد زنگ

تیغه‌های ضد زنگ، معمولا متداول‌ترین انتخاب برای خرید چاقوی کوهنوردی می‌باشد. این دسته چاقوها، در برابر خوردگی و زنگ زدگی، مقاومت زیادی دارند و از استحکام زیادی نیز برخوردارند.

فولادهای ضد زنگ، یک آلیاژ از آهن می‌باشند که حداقل از ۱۰٫۵ % کروم تشکیل شده‌اند. کروم‌های بکار رفته در این فلز، یک لایه نازک از اکسید روی سطح این تیغه‌ها ایجاد می‌کند که به نام ”لایه غیرفعال” معروف است. در کل وجود این کروم‌ها باعث افزایش مقاومت آنها در برابر زنگ زدگی و خوردگی می‌شود.

چاقوی فولاد کربنی

قبل از فراگیر شدن فولادهای ضدزنگ، فولادهای کربنی انتخاب اول سازندگان چاقوهای کوهنوردی بودند. تیغه‌های این دسته از چاقوها، بسیار برنده و تیز هستند، خیلی راحت تیز می‌شوند و معمولا عمر بالایی نیز دارند.

هرچند نبود فلز کروم در آنها باعث می‌شود که در برابر زنگ زدگی و خوردگی کاملا آسیب پذیر باشند. چاقوهایی که دارای تیغه‌های فولاد کربنی هستند، باید پس از هر استفاده، کاملا خشک شوند تا رطوبت و آب، میزان برندگی و کیفیت آنها را پایین نیاورد.

چاقوی تیتانیوم

تیتانیوم‌ها، فلزهایی بسیار محکم، ضد زنگ و سبک می‌باشند. رنگ نقره‌ای آنها، یکی از مواردی می‌باشد که آنها را نسبت به دیگر فلزات متمایز کرده است .فلزهای تیتانیوم برندگی کمتری دارند و به سبب سبک بودن، بیشتر در خطر خم شدن و شکستگی تیغه می‌باشند. اغلب تیغه‌های تیتانیوم را همراه با مواد دیگر ترکیب می‌کنند تا برندگی و استحکام بیشتری داشته باشند.

چگونه چاقوی کوهنوردی را با خود حمل کنیم؟

اگر استفاده خاصی از آنها در روز ندارید، می‌توانید چاقو را داخل کوله پشتی خود قرار دهید. اما اگر قصد دارید در طول مسیر از آنها استفاده کنید، جا دادن آنها در کوله پشتی گزینه مناسبی نمی‌باشد.

اگر در جنگل هستید و هر لحظه امکان بروز حادثه وجود دارد، سعی کنید چاقوهای کوهنوردی را به دور کمر خود ببندید تا به سرعت به آنها دسترسی داشته باشید.

ایمنی در حمل چاقوی کوهنوردی

از قرار دادن چاقوهای تیغه ثابت بدون غلاف در داخل کوله پشتی، جدا خودداری کنید. با این کار ممکن است باعث ایجاد سوراخ روی کوله پشتی، پاره شدن لباس‌ها، و یا در بدترین حالت موجب فرو رفتن آن داخل بدن خود و یا دیگران شوید.

اگر قصدتان خرید یک چاقوی تیغه ثابت می‌باشد، حتما از یک غلاف چرمی باکیفیت استفاده کنید. حتما از چاقوهای تاشو مقاوم استفاده کنید و قبل از قرار دادن آن داخل کوله پشتی، از قفل بودن آنها اطمینان حاصل کنید.

بهترین چاقوی کوهنوردی

اگر می‌خواهید یک چاقوی سبک و خوب داشته باشید که در سفرهای سبک از آن برای پوست کندن میوه و سبزیجات استفاده کنید، بهترین گزینه برای شما یک چاقوی سایز متوسط تاشو و جیبی است. اما حواستان باشد که اجسام سخت را با آن نبرید.

در صورتی که نیاز دارید کارهای سنگین‌تر انجام دهید، مثلا برای پاک کردن گوشت و ماهی، چاقوهای تیغه ثابت با تیغه‌ی قطره‌ای مناسب شما هست و در صورتی که می‌خواهید ریشه گیاهان کوهی را از زمین در بیاورید و شاید بخواهید از چاقو برای برش دادن چوب استفاده کنید باید تیغه‌های خنجری را مورد توجه قرار دهید.

اما پیشنهاد ما به شما هیچ کدام از این چاقوها نیست. در صورتی که برای طبیعت‌گردی و کوهنوردی نیاز به چاقوی مطمین و خوب دارید، با توجه به حجم محصولات بی‌کیفیت چینی با آرم برندهای معروف خارجی در بازار، ما به شما چاقوهای دست‌ساز زنجان و تبریز را پیشنهاد می‌کنیم که با‌ گذشت سال‌ها امتحان خود را پس داده‌اند.

بسیاری از کوهنوردان و طبیعت‌گردان در ایران چند مدل چاقو با خود حمل می‌کنند. یک چاقوی سبک و دَم‌دستی برای کارهای معمول و یک چاقوی نسبتا مقاوم برای کارهای سنگین تر! زیرا در طبیعت جایی برای فراموش کردن وسیله و تجهیزات نیست و باید تمام شرایط را در نظر گرفت.

منبع: Arborexplorer.com
ترجمه: پریسا رهبری