قله سماموس بام استان گیلان

قله سماموس – سُماموس – (سماموز یا سمام) قله‌ایست در محدوده رشته کوه­‌های البرز غربی. ارتفاع قله سماموس ۳۷۰۳ متر است که مرتفع‌ترین قله مشرف به دریای خزر بوده و بلندترین قله استان گیلان است و از این حیث در فهرست طرح سیمرغ کوههای ایران نیز جای گرفته است.

قله سماموس بلند بالا تنها فقط ۲۴ کیلومتر با دریای کاسپین فاصله دارد و از ان حیث نزدیکترین قله مرتفع به دریای خزر می‌باشد.

موقعیت جغرافیایی قله سماموس

قله سماموس در جنوب کلاچای و رامسر، مرز جنگل‌­های شمال و دره اشکور قرار دارد. قله سماموس در شرقی‌­ترین قسمت استان گیلان در شهرستان رودسر قرار گرفته و روستاهای جواهرده در رامسر، جنت‌رودبار، چورتی (سادات‌شهر)، جواهردشت (کلاچای)، کاک‌رود و پرچ‌کوه (رحیم‌آباد) در نزدیکی آن واقع شده­‌اند.

سماموس به معنی زیر آسمان می‌­باشد. این کوه آسمانی، مانند جزیره‌­ای است که جنگل‌­های بسیاری آن را احاطه کرده‌­اند. این جنگل‌­ها تا ارتفاع حدود ۲۰۰۰ متر پیشروی کرده‌­اند و از آنجا به بعد این سبزی و چمن­زارها هستند که جای درختان جنگلی را می‌­گیرند. در ارتفاع ۳۰۰۰ متر به بعد هم صخره و سنگ و یال و برف‌چال‌­های فصلی‌­اند که صعود این قله را هرچه زیباتر و متنوع‌­تر می‌­کنند.

در نزدیکی‌های قله سماموس، امامزاده‌ای قرار دارد به نام آقا سماموس که به نقل برخی از تاریخ‌نگاران، مدفن یحیی کیایی از شاهزادگان کیایی لاهیجان است.

سماموس بلندترین قله استان گیلان است، در گذشته قله شاه‌معلم به عنوان بلندترین قله استان گیلان شناخته می‌شد ولی با تقسیمات دقیق کشوری، قله سماموس بام استان گیلان قلمداد می‌­شود.

وجه تسمیه قله سماموس

وجه تسمیه اول

(ترکیب سوما و موس) بر این اساس سوما را به معنای ماده‌ای دانسته‌اند که از آن شربتی مقدس ساخته و در آیین‌های مذهبی زرتشتی و آیین‌های هندی مصرف می‌شده است. موس یا مُس نیز به معنی بلندی همچون قله و تپه است و مرتبط می‌باشد. بر پایه این تفسیر و معنا از واژه سوما، سوماموس به معنای قله‌ای است که در منطقه رویش و پرورش سوما قرار دارد.

وجه تسمیه دوم

(ترکیبی از دو واژه سمام و موس) موس به معنای هر چیز تپه مانندی است، از این رو به قله، تپه، بلندی و مواردی دیگر، موس یا موز می‌گویند. سَمام هم که نام دهستانی در املش گیلان است. به این ترتیب معنای سماموس، قله و چکاد سمام است.

وجه تسمیه سوم

(ترکیبی از واژه سه و ماموس) ماموس یا ماموز نام منطقه و آبادی سه‌گانه‌ای است که در زیر قله سماموس وجود دارد. بنابراین نام چکاد از نام آبادی‌های سه‌گانه آن گرفته شده است.

وجه تسمیه چهارم

برخی سو را به معنای نور و روشنایی گرفته‌اند، بنابراین سوماموس به معنای روشنای و ماموس نیز نام منطقه است. این چکاد را از آن رو به نام سوماموس خوانده‌اند که روشنایی آن بس خیره‌کنند است.

این چکاد بزرگ برف‌نشین در هنگام برخورد تابش آفتاب بسیار خودنمایی می‌کند و در هنگام زمستان و آفتابی بودن آسمان، روشنایی و بازتاب نور خورشید آن واقعاً دیدنی و جذاب است. به ویژه که می‌توان قله را از دشت‌های لنگرود تا نزدیکی تنکابن به وضوح دید.

وجه تسمیه پنجم

(ترکیبی از سوما و موز یا مازو) مازو و موز به معنای رشته‌کوه‌ها، کوهستان و نیز قله آمده است. چنانکه در معنای مازندران گفته‌اند که آن آبادی است که درون کوهستان یا قله‌ها یا درون رشته‌کوه‌ها قرار گرفته است.

وجه تسمیه ششم

برخی از اهالی، سما را مخفف آسمان و موس را به معنای چکاد و قله گرفته‌اند؛ بنابراین سماموس را به معنای چکاد آسمان گفته‌اند.

وجه تسمیه هفتم و هشتم

برای قله سماموس دو معنای دیگر نیز می‌توان یافت که این سه معنای اخیر شاید به حق نزدیک‌تر باشد.

این منطقه از گذشته چراگاه چارپایان بوده است و هنوز هم گله‌های بزرگی در دامنه آن رها و در حال چریدن است. چنانکه از اسناد تاریخی نیز به عنوان چراگاه خاندان‌های معروف جورده رامسر مانند شل شریف و سطان رستم یادشده است.

وجه تسمیه نهم

گروهی دیگر سمام را به معنای باز و شاهین شکاری دانسته‌اند. پس سماموس ترکیبی از سمام و موس است که در حالت ادغام تخفیف داده می‌شود و سماموس خوانده می‌شود. در این صورت سماموس به معنای آشیانه شاهین و عقاب معنا می‌دهد که این دور از ذهن نیست.

وجه تسمیه دهم

برخی سماموس را مرکب از سما (یعنی سرما) و موس (آشیانه) دانسته‌اند؛ بنابراین در مجموع سماموس مترادف با واژه هیمالیا به معنی آشیانه سرما است.

وجه تسمیه یازدهم

سماموس از واژه‌ای عربی مرکب از سماء به معنی آسمان آمده است. بنابراین واژه سماموس به معنای فرزند آسمان می‌باشد.

با توجه به تاریخ منطقه شمال ایران که سلسله آل‌بویه در این مناطق سکنا داشتند، فرضیه عربی بودن نام این قله به دلیل اینکه بلندترین قله از سلسله جبال البرز از سمت شمال خصوصا منطقه شرق گیلان و غرب مازندران می‌باشد، می‌تواند تأیید شود.

وجه تسمیه دوازدهم

سوماً در زبان گیلکی معنای آب آمده است، پس سوماموز به معنای کوه آب و رودها است.

قلل دیگر سماموس

سوماموس یا سماموس دارای چهار قله است که بلندترین آن در غرب قرار دارد. قله‌های شرقی آن شامل سرخ تله، قله زلزلان دشت و سه برار رژه (رجه) است. به نظر می‌رسد که نام این شرقی‌ترین بخش نام خاص و ویژه آن نباشد.

اشاره مردم جواهرده، به سه قله‌ است، زیرا رژه (رجه) در زبان محلی به معنای قله و ردیف و یا ایستاده و به نظم در آمده نیز به کار رفته است که در این صورت به معنای سه برادری است که ردیف و در کنار هم به رژه ایستاده‌اند.

توپوگرافی قله سماموس

تک قله منفرد سماموس و قله شرقی آن توسط خط‌الرأس جنوبی خود به قله گردبن با ارتفاع ۳۳۰۰ متر و سپس در امتداد جنوب کوه بزابن و قله خشچال متصل می­‌گردد. شاید تعداد قلل زیادی با ارتفاع بیشتر از سماموس در رشته کوه البرز وجود دارند اما سماموس یک ویژگی منحصر بفرد دارد و آن هم اینکه، این قله بلندترین قله مشرف به دریای خزر است.

در جنوب روستا قله بسیار نزدیک و دست یافتنی به نظر می‌­رسد. حدود چندصد خانه در ده دیده می‌­شود که فاقد برق و آب لوله‌کشی می‌­باشد و آب روستا از چشمه‌­های بالا دست تأمین می‌­شود.

نام آبادی‌ها و روستاهای اطراف: روستاهای خیاط محله، کُل محله، باجیگوابر

نام نزدیکترین شهر یا شهرها: کلاچای، چابکسر

پوشش گیاهی سماموس

در دامنه، پوشش جنگلی و در ارتفاعات، چمنزارها و گل‌های کوهی و نوع خاصی ارس خزنده، پوشیده شده است.

پوشش جانوری سماموس

حیوانات این منطقه عبارتند از خرس، روباه، خرگوش، عقاب، شاهین و …

امکانات رفاهی و خدماتی

روستا تا این اواخر فاقد برق بوده و استفاده از موبایل در بعضی نقاط آن امکانپذیر است. آنتن موبایل در اوایل مسیر صعود پوشش داشته ولی هرچه به قله نزدیک‌تر می‌­شوید پوشش آنتن‌دهی، کمتر می‌گردد. در بعضی نقاط روی قله ارتباط موبایلی وجود دارد.

وضعیت قله سماموس در زمستان

برای صعود زمستانی قله سماموس باید از طریق قله شرقی سَلمَل و یال آن در بالای جواهرده به قله اصلی استفاده کرد. مسیر لپاسر در این فصل با ریزش بهمن‌های هولناک همراه می­‌باشد.

مسیرهای صعود به قله سماموس

• مسیر شمالی از رامسر – جواهر ده – سیاه کند – گردنه جواهر دشت – قله سماموس
• مسیر شرقی از جنت رودبار – باغ دشت – رودبار کش – قله سماموس
• مسیر جنوب شرقی از رامسر – جواهر ده – باغ دشت – لپاسر – قله سماموس
• مسیر شمال شرقی از رامسر – جواهر ده – سیاه کند – باغ دشت – رودبارکش – قله سماموس
• مسیر غربی از سیاهکلرود – جواهردشت – گردنه جواهر دشت – قله سماموس

روستای ییلاقی جواهردشت نزدیکترین روستا به قله سماموس است، ولی به علت جاده خاکی و پرشیب و ناهموار، این مسیر، صعود رایج به قله نیست (مسیر رایج صعود به قله سماموس از روستای جواهرده می‌باشد).

جاده تا روستای خیاط محله و حدود ۳ تا ۴ کیلومتر از مسیر جواهر دشت آسفالته می­‌باشد و می‌توان با هر خودرویی به آنجا رفت اما از انتهای جاده آسفالته تا جواهردشت، حدود ۲۰ کیلومتر جاده خاکی پر فراز و نشیب و بسیار ناهموار وجود دارد که از دل جنگل‌­های بکر و باشکوه و دره‌­های عمیق می‌­گذرد.

بهترین فصول صعود به قله سماموس فصل تابستان است.

کروکی صعود به قله سماموس

دانلود جی پی اس مسیرهای صعود به قله سماموس

فاصله تا مقصد از لحاظ زمانی و مسافت

از روستای خیاط محله تا جواهردشت حدود ۲۶ کیلومتر به مدت حدود ۲ تا ۲.۵ ساعت جاده شنی در لابلای جنگل و درختان قطور و پوشیده از خزه‌های زیبا و گذر از کناره‌های دره‌­های عمیق و پوشیده از انواع درختان را طی کرده و از جواهردشت تا قله از مسیر پاکوب حدود ۴ الی ۴.۵ ساعت زمان لازم است.

در اواسط راه، چایخانه‌ای در کنار چشمه‌ای قرار دارد که محل خوبی برای توقف و استراحت است. زمان و مسافت طی شده برای محل‌هایی که وسیله نقلیه عبور نمی‌کند یا نیاز به وانت است از روستای ییلاقی جواهردشت تا قله (بدون زمان‌های استراحت) حدود ۴ تا ۴.۵ ساعت پیاده‌روی مداوم و با سرعت معمولی زمان می‌برد.

توجه: زمان‌های ذکر شده، برای پیاده‌روی با سرعت معمولی و در شرایط آب و هوایی خوب می‌باشد و این زمان می‌تواند برای شرایط هوایی نامساعد و مه‌آلود و دیگر سرعت‌های پیمایش متفاوت باشد.

دسترسی به منطقه صعود قله سماموس

جاده تا روستای خیاط محله آسفالته و هموار است، بنابراین تا این روستا را با کلیه وسایل نقلیه (اتوبوس، مینی‌بوس، سواری) می‌توان طی کرد، ولی از روستا خیاط محله تا روستای جواهردشت، مسیر ناهموار و نیز جاده شنی و سنگلاخی است و بهتر است از ماشین‌های شاسی‌بلند، مثل جیپ استفاده شود.

توجه: در روستای خیاط محله، سواری چیپ به صورت کرایه‌ای موجود می‌­باشد که می‌توان وسیله نقلیه خود را در آن روستا پارک نموده و از آنجا تا روستای جواهردشت را با جیپ‌­های کرایه‌­ای پیمود، که البته، این روش هم خاطره‌­انگیز بوده و هم بر لذت سفر می‌­افزاید.

با افزایش ارتفاع، از پراکندگی درخت‌ها کاسته شده، بصورتی که در نزدیکی‌­های روستا، اقلیم منطقه کاملا کوهستانی می‌شود. کم‌کم روستای زیبای جواهردشت از دور پیدا می‌­شود. روستای جواهردشت در نیمه دوم سال به علت سرمای شدید و مسدود بودن جاده در بالای معدن سنگ، تقریبا خالی از سکنه می‌­باشد.

روستا بر بلندای جنگل قرار دارد و دارای مناظر بدیع و فراموش نشدنی می‌­باشد. این روستا فاقد برق و استفاده از موبایل در بعضی نقاط آن امکانپذیر است. در فصل سرما مسیر قله فاقد آب می‌­باشد لذا لازم است از چشمه بالای روستا، آب لازم تأمین شود.

در دوردست خطوط زیگزاگی جاده‌ای خاکی در شیب زیر برفچال قله قابل مشاهده است که این جاده متاسفانه از روستای جواهرده تا خود قله کشیده شده است.

دید از روی قله سماموس

از فراز قله سماموس، قلل منطقه علم‌کوه و قله خشچال در جنوب قابل رؤیت است. وقتی از فراز قله به پایین و دوردست نگاه می‌کنیم، انگار که از ابرها بالاتر رفته‌­ایم، سراسر دره‌­های زیر قله تا دریا را ابرهای سفیدی پوشانده است که منظره بسیار باشکوهی را در پیش رویمان خلق کرده است.

نکات صعود به قله سماموس

۱- در صورت مه‌آلود بودن منطقه استفاده از راهنمای محلی و یا استفاده از دستگاه GPS ضروری است.

۲- روی قله ارتباط با موبایل میسر می­‌باشد.

۳-برای اجرای کامل این برنامه بیشتر از یک روز را در نظر بگیرید. اجرای یک روزه برنامه نیازمند آمادگی جسمانی فرد کوهنورد می‌­باشد.

۴- در برنامه‌ریزی‌ها باید به این نکته توجه داشت که زمان صعود (بعلت شیب زیاد و سربالایی بودن) بیشتر از زمان فرود (بعلت سرازیر بودن و همچنین کسب تجربه طی مسیر صعود) می‌باشد.

۵- در صورت مه‌آلود بودن منطقه احتمال تغییر مسیر بسیار زیاد است که باید با رعایت نکات فنی به ادامه کار پرداخت.

۶- جهت تردد از سیاهکلرود به جواهردشت با توجه به تعداد نفرات می‌توان از کامیون یا جیپ موجود در منطقه بهره برد.

ویژگی‌های قله سماموس

• مقبره آقا سماموس با سنگ چینی و چوب بر فراز قله از جمله دیدنی‌های قله به حساب می‌آید.
• اواسط بهار یکی از بهترین مواقع برای صعود به قله به شمار می‌آید.
• در لپاسر یک سری اتاق کوچک برای استراحت دامداران وجود دارد. آنان از این راه به اشکورات می‌روند.

گردآوری: پریسا رهبری