انواع رشته های کوهنوردی
شاید شما نیز در پایان هفته یکی از انواع رشته های کوهنوردی را به عنوان تفریح انتخاب کرده‌اید. حتما به این موضوع هم فکر کرده‌اید که کوهنوردی تفریحی آسان و در دسترس بوده و برای انجام آن نیاز به هیچ کار خاصی نیست. ولی به همین سادگی هم نیست.
هر رشته ورزشی را که برای فعالیت خود انتخاب می‌کنید باید به اندازه کافی با مسائل پایه آن آشنایی داشته باشید اگر کوهنوردی را به عنوان ورزش مورد علاقه خود انتخاب کرده‌اید پس باید بدانید این رشته از چند بخش تشکیل شده است و شما به عنوان یک کوهنورد کدام یک از رشته های کوهنوردی را برای رشته فعالیت خود انتخاب می‌کنید.
کوهنوردی و انواع آن
کوهپیمایی
کوهپیمایی ساده‌ترین بخش از رشته‌های کوهنوردی است که شامل پیمایش کوه از مسیرهای پاکوب مشخص بدون درگیر شدن با سنگ و یخ می‌باشد.
کوهنوردی (Mountaineering)
به پیمایش مسیرهای فنی در کوهستان، با استفاده از ابزارهای فنی و درگیر شدن با مسیرهای سنگی و یخی کوهنوردی گفته می‌شود. کوهنوردی شامل مهارت‌های خاص است و همچنین برای رسیدن به قله گاهی نیز سنگنوردی و یخنوردی هم در آن کاربرد دارد.
دیواره نوردی (Big Wall climbing)
صعود چند مرحله‌ای با ابزارگذاری به بالای دیواره‌های مرتفع (چندین طول طناب)، که معمولا به زمانی بیش از یک روز نیاز دارد.
دیواره نوردی خود دارای انواع متفاوتی از قبیل صعود مصنوعی و صعود کلاسیک است. این سبک‌ها از لحاظ نوع حمایت‌های میانی و میزان اتکای صعودکننده به ابزارها یا توان بدنی خود از هم متمایزند. از مشهورترین مکان‌های دیواره نوردی در دنیا پارک ملی یوسیمیتییکی می‌باشد.
سنگنوردی (rock climbing)
یکی از جذابترین رشته های کوهنوردی سنگ نوردی است که خود به ۳ دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- سنگنوردی سنتی یا صعود با ابزار (traditional climbing)
- سنگنوردی ورزشی (sport climbing)
- بولدرینگ یا سنگنوردی کوتاه (Bouldering)
سنگنوردی سنتی یا صعود با ابزار (traditional climbing)
در این رشته صعودکنندگان با استفاده از ابزارهای متحرک و نیمه متحرک تلاش به ایجاد کارگاه‌ها و حمایت‌های میانی می‌کنند و همزمان با صعود آنها را جمع‌آوری می‌کنند. ایراداتی هم وجود دارد مثلا برای نصب کارگاه‌ها و حمایت‌ها ابزارهای خاصی وجود دارد که هم حمل آنها حین صعود مشکل است و هم باید با آنها آشنا بود.
سنگنوردی ورزشی (sport climbing)
از ابزاری برای کار گذاشتن حمایت‌های میانی و تجهیزات خاصی برای کوهنوردی استفاده نمی‌شود و فرد تنها نیاز به یک طناب دارد که قبلا در مسیر صعود رول ثابت ایجاد شده است و صعودکننده تنها به توان بدنی خود متکی می‌باشد. اشکال این کار نیز از بین رفتن زیبایی سنگ است چون رول‌ها برای همیشه بر روی مسیر باقی می‌مانند.
ایمنی و سرعت عمل در این رشته بالا است و نیازی به انواع ابزار گران‌قیمت (گوه، فرند، ترای‌کم و …) برای کار گذاشتن میانی‌ها نیست و امکان صعود برای افراد بیشتری وجود دارد (میانگین ۲۵ متر).
در سنگنوردی ورزشی بر توانایی تکنیکی، قدرت و سرعت تأکید بیشتری دارد تا ماجراجویی، اعتماد به نفس و نشاطی که حاصل از رویارویی با خطرات دیواره‌نوردی است. استفاده از مهارت‌های لازم دارای اهمیت زیادی است و تأکید بر بهبود آنهاست. برای انجام این فعالیت فرد می‌تواند از صخره‌های طبیعی و یا دیواره‌های سالنی استفاده کند.
بولدرینگ یا سنگنوردی کوتاه (Bouldering)
بخشی دیگر از سنگنوردی که شبیه دسته قبلی است که بر روی سنگ‌های کوتاه ۲ تا ۱۰ متری صورت می‌گیرد که بدون ابزار و طناب است و فرد باید خیلی تکنیکی‌تر و با مهارت بیشتر این کار را انجام دهد همچنین مسیری که طی می‌کند بسیار کوتاه‌تر از حالت‌های دیگر است (تا ۱۵ حرکت).
این یک نوع سنگنوردی قدرتی و تمرینی است و عمل حمایت توسط بدن و تشک‌هایی انجام می‌شود به این صورت که تشک‌هایی در زیر صخره قرار داده می‌شود. بنابراین در این شاخه کسی تبحر بالایی دارد که بتواند در زمان کوتاه، مسیرهای بیشتری را طی کند.
حمایت از بالا با طناب (Top-Rope Climbing)
روشی ایمن برای نفرات مبتدی و تازه کارها (جهت شرکت‌های توریستی و افرادی که اقدام به برگزاری تورهای دره‌نوردی فنی می‌کنند) در این سیستم دو نفر با دو طناب وجود دارد.
نفر اول فرد فرود رونده که بوسیله ابزار فرود خود بر روی طناب فرود رفته و نفر دوم که در کارگاه با یک طناب دیگر که به فرد فرود رونده متصل شده بوسیله ابزار حمایتی خود، شخص فرود رونده را در هنگام فرود رفتن حمایت می‌کند.
صعودهای مصنوعی (Aid Climbing)
در صعودهای مصنوعی بیشتر بخش‌های صعود بصورت مصنوعی و با کمک رکاب و ابزار حمایت میانی انجام می‌شود.
سنگنوردی داخل سالن (Indoor Climbing)
سنگ نوردی سالنی (که نام رسمی آن صعودهای ورزشی است) در ابتدا تلاشی برای شبیه‌سازی سنگ نوردی اسپورت در طبیعت بود که به تدریج به رشته ورزشی مستقلی تبدیل شد.
این رشته بر روی دیواره‌های پیش‌ساخته چوبی – فلزی و یا فایبرگلاس و در داخل سالن‌های سرپوشیده انجام می‌شود و گیره‌های مصنوعی به وسیله‌ی پیچ و مهره روی این دیواره‌ها نصب می‌شوند و کاربرد آن بیشتر در برگزاری مسابقات و تمرین در شرایط محیطی یکسان در تمام طول سال می‌باشد.
در این رشته امکان ابزارگذاری وجود ندارد و صعودکننده تنها اسلینگ یا آویز دست را در میانی‌ها و رول‌های از قبل نصب شده می‌اندازد. این رشته در حال حاضر تحت نظر فدراسیون جهانی صعودهای ورزشی IFSC فعالیت می‌کند.
اسلینگ یا Quickdraws تسمه محکم و مستحکمی است که دو عدد کارابین به دو سر آن متصل است، این وسیله از یک طرف داخل رول‌های کار شده بر روی دیواره‌های طبیعی و یا مصنوعی و از طرف دیگر طناب سنگنورد داخل آن قرار می‌گیرد و در صورت سقوط سنگنورد رابط میانی سنگنورد و طناب حمایت می‌باشد و از سقوط نهایی سنگنورد جلوگیری می‌کند.
این وسلیه دارای مقاومت بسیار بالایی در برابر فشار می‌باشد و در زمان سقوط سنگنوردان تا چند تن فشار را تحمل می‌کنند، بیشتر دیده می‌شود که رول‌ها از دیواره کنده می‌شوند تا اینکه اسلینگ‌ها پاره و یا شکسته شوند.
اسلینگ‌ها در ابعاد و اندازه‌های مختلف و برای استفاده‌های گوناگون تولید می‌شوند، اسلینگ‌هایی که در صعودهای سنگنوردی از آنها استفاده می‌شود معمولا بصورت دوخته شده و در اندازه‌های ۱۵ یا ۲۰ یا ۳۰ سانتیمتری مورد استفاده قرار می‌گیرند، اسلینگ‌های بلند معمولا برای حمایت و زدن کارگاه و اسلینگ‌های کوتاه معمولا برای حمایت‌های میانی و اتصال طناب به رول استفاده می‌شود.
قابل ذکر است که در اصطلاح عامیانه سنگنوردان به ترکیب تسمه و کارابین (اسلینگ) گفته می‌شود.
سه رشته اصلی صعودهای ورزشی عبارت‌اند از:
سرطناب یا لید (Lead)
سرطناب یا سختی مسیر عمده‌ترین رشته سنگنوردی سالنی است. در این رشته فرد مسیری روی دیواره بلند را صعود می‌کند و در حین صعود، طناب متصل به هارنس (صندلی صعود) را یک به یک در حمایت‌های میانی (اسلینگ) می‌اندازد. امتیاز فرد با تعداد گیره‌هایی که گرفته است مشخص می‌شود.
سرعت (Speed Climbing)
در سنگنوردی سرعت، فرد مسیر سرعت استاندارد تعیین شده توسط فدراسیون جهانی روی دیواره ۱۵ متری را با حمایت از بالا به سرعت صعود می‌کند. در سال ۱۳۹۲ در مسابقات قهرمانی جهان که در چین برگزار شد رضا علیپور از ایران توانست با ثبت رکورد ۶ ثانیه و ۲۴ صدم ثانیه مدال طلای جهان را در رشته سرعت برای اولین‌بار در تاریخ سنگنوردی ایران کسب کند.
فدراسیون جهانی سنگنوردی به‌خاطر سرعت بالای او لقب یوزپلنگ آسیا را به وی داده است. رضا علیپور در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۶ موفق شد با ثبت رکورد ۵ ثانیه و ۵۴ صدم ثانیه عنوان قهرمانی مسابقات سنگنوردی جام‌جهانی نانجینگچین را از آن خود کند.
وی در همه مراحل این مسابقات توانست رکورد کمتر از ۶ ثانیه را ثبت کند و در مرحله نیمه‌نهایی نیز توانست با ثبت زمان ۵ ثانیه و ۴۸ صدم ثانیه رکورد دنیا را که متعلق به دانیل بولدیرف اوکراینی با زمان ۵ ثانیه و ۶۰ صدم ثانیه بود، ۱۲ صدم ثانیه جابجا نماید. او در فینال این رقابت‌ها با ثبت زمان ۵ ثانیه و ۵۴ صدم ثانیه بر سنگنورد روس غلبه کرد و به عنوان قهرمانی دست یافت.
پس از بهبود بخشیدن رکورد سرعت سنگنوردی جهان به میزان ۵ ثانیه و ۴۸ صدم ثانیه توسط رضا علیپور، در تعبیری رسانه‌های جهان او را سریعترین مرد عمودی جهان و اوسین بولت سنگنوردی جهان نامیدند، اوسین بولت دونده جامائیکایی است که عنوان سریعترین مرد افقی جهان را دارد.
بولدرینگ (Bouldering)
همانند بولدرینگ طبیعی، فرد مسیرهای کوتاه و مهارتی را روی دیواره صعود می‌کند. حمایت با طناب انجام نمی‌شود و صعودکننده روی تشک می‌افتد. در رقابت‌های بولدرینگ، برخلاف سرطناب، فرد می‌تواند بیشتر از یک تلاش روی مسیر داشته باشد. امتیاز فرد با تعداد مسیرهای کامل شده و تعداد تلاش‌های لازم مشخص می‌شود.
درجه سختی مسیر
درجه سختی مسیرهای اسپورت طبیعی و مسیرهای بلند سالنی باعدد ۵ (از ۱ تا ۴ مربوط به کوهنوردی است) و بعد از آن عددی بین ۹ تا ۱۵ مشخص می‌شود. در آخر حروف a, b, c, d برای تقسیم‌بندی هر عدد به کار می‌رود.
برای مثال ۵.۱۰c مسیرهای ۵.۹ برای آموزش به مبتدیان به کار می‌روند. ۵.۱۰ و ۵.۱۱ کمی پیشرفته‌ترند و برای مسابقات سطح پایین استفاده می‌شوند. ۵.۱۲ و ۵.۱۳ مخصوص مسابقات سطح بالاترند و ۵.۱۴ و ۵.۱۵ سخت‌ترین مسیرهای صعود شده هستند.
سنگنوردی سالنی در ایران
رشته صعودهای ورزشی در ایران تحت نظر فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی فعالیت می‌کند. در مردادماه سال ۱۳۹۰ برای اولین بار تیم ملی بزرگسالان متشکل از هفت مرد و سه زن به رقابت‌های جهانی در آرکو، ایتالیا اعزام شد دراین مسابقات حمیدرضا توزنده‌جانی رتبه دوازدهم سرعت و داوود رکابی رتبه بیست و یکم سرطناب را به دست آوردند.
یخنوردی (Ice Climbing)
یخنوردی شکل دیگری از سنگنوردی است اما این‌بار باید از یخ بالا برفت. این شاخه خود به دو دسته صعود آب‌های جاری یخ زده مثل آبشارها و سطوح برفی فشرده و شیب دار یا یخچال‌های طبیعی، مصنوعی و گذر از آنها تقسیم می‌شود.
یخنوردی کوهستانی
یخنوردی کوهستانی در مکان‌های کوهستانی انجام می‌شود و معمولا هدف رسیدن به قله هست. در این حالت فرد می‌تواند از مسیرهای مشخص شده برای صعود استفاده کند.
یخنوردی آبی
در یخنوردی آبی، فرد از صخره‌ای بالا می‌رود که در زیر آن آب وجود دارد. در این حالت نیاز است که فرد از تکنیک‌های بیشتری استفاده کند و دارای مهارت‌های کافی باشد.
درای تولینگ
صعود مسیرهای خشک و یا ترکیبی از یخ و سنگ با بهره‌گیری از تکنیک‌ها و تاکتیک‌های یخنوردی و سنگنوردی با ابزار یخنوردی
غارنوردی
مجموعه فعالیت‌ها و پیمایش‌های غارهای افقی و فعالیت فنی فرود و صعود در غارهای عمودی، همراه با اکتشافات محیط‌های بکر زیرزمین، گشایش و بازگشایی غارها
دره نوردی
مجموعه فعالیت‌های فنی و پیمایش‌هایی فنی را که درون دره‌ها همراه با اکتشاف محیط‌های بکر و گشایش دره‌ها صورت می‌گیرد.
کوهنوردی با اسکی
پیمایش و صعود فلات‌های برفی و قلل با استفاده از لوازم کوهنوردی و اسکی کوهستان
اسکای رانینگ (دوی کوهستان)
دویدن در ارتفاعی بالاع ۲۰۰۰ متر و بالغ بر ۲۰ کیلومتر
دوچرخه کوهستان
دوچرخه سواری در محیط کوهستان در مسیرهای پاکوب
نکات مهم در کوهنوردی
بعد از این که شما با انواع شاخه‌های ورزش کوهنوردی همچنین لوازم و تجهیزات کوهنوردی مورد نیاز آن آشنا شدید، زمان آن است با تکنیک‌های اولیه آن نیز آشنا شوید:
داشتن اطلاعات فنی و مهارت کافی
در مورد مسیری که برای صعود انتخاب کرده‌اید و همچنین قله صعود سعی کنید بیشترین اطلاعات را داشته باشید تا بتوانید تکنیک‌های مورد نیاز صعود را شناسایی کنید و از آنها به درستی استفاده نمایید.
آمادگی جسمانی
سلامتی تنها در ظاهر مهم نیست. به عنوان مثال در اثر تغییر فشاری که در صعود به وجود می‌آید ممکن است شرایط جسمانی تغییر کند و برای شما مسائلی را به وجود آورد.
آمادگی روحی
با توجه به اینکه این حرفه یکی از چالشی‌ترین حرفه‌هاست، برای وقوع هر اتفاقی باید آماده بود و توانست خود را کنترل کرد.
تجربه
تنها اطلاعات از مسیری که پیش‌رو دارید کافی نیست چرا که ممکن است در عمل همه چیز متفاوت باشد. بنابراین حتی‌الامکان با افراد با تجربه به این تفریح بپردازید.
دانستن قوانین کوهنوردی
با توجه به این که هر حرفه نیاز به تکنیک‌های خاص خود را دارد، آگاهی از آنها و رعایت موارد مورد نیاز باعث می‌شود از هرگونه خطرهای احتمالی ایمن باشید.
کوهنوردی تنها به معنای بالا رفتن از یک صخره نیست. بلکه با نگاهی دقیق و جزئی‌تر می‌توان آن را به شاخه‌های مختلفی تقسیم کرد که هر کدام نیز به شیوه‌های مختلفی قابل انجام هستند. در نهایت برای همه آنها یک سری قوانین و نکات کلی وجود دارد که در صورت رعایت آنها انجام این حرفه برای شما لذت بیشتری خواهد داشت.
نویسندگان: فاطمه مرآتی، احسان ناجی گردآوری: پریسا رهبری
سلام
خیلی مفید بود ممنون از نویسنده گان و تدوین گران