ایمنی در برابر بهمن

بهمن خطری ذاتی برای ورزش‌های زمستانی است پس اگر اهل کوهنوردی، اسکی، اسنوبورد و … هستید باید در مورد ایمنی در برابر بهمن آموزش ببینید.

تجربه، معلم خوب و بی‌عاطفه‌ای است. مانند تجربه برآورد خطر بهمن، تجربه انتخاب بهترین راه در یک نقطه بهمن‌گیر در جوار کسانی به دست می‌آید که تجربه بیشتر دارند. برای اینکه در پیدا کردن مسیر امن ماهر شوید، باید از مناطق مختلف، همراه با هواهای گوناگون عبور کنید. انتخاب راه مطمئن ترکیبی از تصمیم‌گیری‌هایی در قبل و در طول سفر است.

»» مقاله ما درباره آشنایی با اصول اولیه بهمن را اینجا بخوانید ««

تصمیمات پیش از سفر برای ایمنی در برابر بهمن

چه کسی به کوه می‌رود؟

پایه‌ای‌ترین قانون ایمنی رفتن به کوه این است که تنهایی به کوه نروید. یکی از قوانین اصلی سفر ایمن، انتخاب عاقلانه همراه یا همراهان است. بهترین همراهان آنهایی هستند که: 1) مسافرت با آنها لذت‌بخش باشد؛ ۲) با مناطق بهمن‌گیر آشنا و یا دارای تجربیات مشابهی در این زمینه هستند؛ ۳) در صورت بروز بهمن، آدم‌هایی جدی در پیدا کردن دوست و رفیق از دست رفته خود باشند.

چه کسی مسئول است؟

گروه‌های کوچک معمولاً خیلی مطمئن و ایمن سفر خود را انجام می‌دهند، بدون اینکه دارای سرپرستی آگاه باشند. اغلب گروه‌ها اگر دارای سرپرست باشند بهتر عمل می‌کنند و هرچه گروه بزرگتر می‌شود، احتیاج به داشتن یک سرپرست هم بیشتر می‌شود.

بهترین سرپرست کسی است که قادر به انجام دو کار باشد: بیش از اندازه به ایمنی اهمیت دهد و طوری گروه را رهبری کند که افراد احساس نکنند که در حال هدایت شدن از بالا هستند.

چه کسی می‌داند که سفر شما چه زمانی و در کجا پایان می‌یابد؟

اگر خبری از شما نشد، آیا گروه کمک برای تجسس شما می‌آید؟ چه کسانی به عنوان گروه نجات خواهند آمد؟ آیا تا به حال این فکر را کرده‌اید که در صورت به خطر افتادن شما، چه گروهی کار نجات شما را به عهده خواهد گرفت؟ چرا این مسافرت را برنامه‌ریزی کرده‌اید؟ اهداف برنامه‌ها معمولاً اعلام نمی‌شوند و در این زمینه شرایط عینی ایمنی مهمترین چیزهای فراموش شدنی هستند.

بحث درباره راه‌های دیگر، کمپ زدن زودتر از موعد و مهمترین تصمیم ناخوشایند یعنی بازگشت، مسایلی هستند که قبل از سفر می‌توان در کمال آسایش و راحتی درباره آنها صحبت و برنامه‌ریزی کرد. لذت بردن پدیده‌ای عینی و عالی است، ولی اندازه‌گیری مقدار آن سخت است. اما از طرف دیگر ایمنی چیزی قابل اندازه‌گیری است …. هیچ کس نباید صدمه ببیند، هیچ کس نباید پای مرگ برود، هیچ کس نباید کشته شود.

برنامه ممکن است از مسیری دیگر سوای آن چیزی که طرح‌ریزی شده است، انجام شود و یا از نظر زمانی وقت بیشتر را به خود اختصاص دهد. مسایل مهم تصمیم‌گیری گاهی این نکات هستند. زنده بازگشتن نیز بعضی مواقع از نتایج این تصمیم‌گیری‌هاست.

گروه تصمیم دارد به کجا و چه زمانی حرکت کند؟

تا آنجا که امکان دارد مسیر را مطالعه کنید و یاد بگیرید، چه از طریق رفتن قبلی به محل و چه استفاده از کسی که قبلاً به آنجا رفته است و یا از طریق جمع‌آوری جزئیات در مورد مسیر و خطر آمدن بهمن در آن موقع سال وضع را بررسی کنید. بعضی از مناطق کوهستانی در ایالات متحده و کشورهای دیگر، خدمات عمومی در مورد اطلاعات و خطرات بهمن ارائه می‌دهند.

در ایران باید اطلاعات ویژه را از سایت‌ها و کانال‌های کارشناسی هواشناسی در شبکه‌های مجازی جستجو و کسب کنید و یا می‌توانید توسط تماس مسئول گروه با یکی از کارشناسان خبره هواشناسی کوهستان از جزئیات بیشتر در مورد آب و هوا و احتمال خطر وقوع بهمن در منطقه مورد نظر مطلع گردید.

»» مقاله ما درباره بهمن شناسی را اینجا بخوانید ««

درجه بندی خطر بهمن

خطر یک بهمن معمولاً به این ترتیب درجه‌بندی می‌شود:

1. کم
2. متوسط
3. قابل توجه
4. زیاد
5. بسیار زیاد

به خاطر داشته باشید که برآورد سطح خطر بهمن هرچه که باشد، شیب‌های به خصوصی وجود دارند که آماده وقوع بهمن در هر لحظه، حتی زمانی که خطر بهمن کم برآورد شده است، می‌باشند و این شیب‌ها خطر آمدن بهمن را حذف نمی‌کنند.

سطح خطر کم

• شرایط عموماً پایدار؛

• تحریک عموماً فقط از بارهای اضافی زیاد در مناطق جدا شده از زمین‌های با شیب تند و شدید امکانپذیر است؛

• فقط بهمن‌های طبیعی کوچک و متوسط ​​امکانپذیر است؛

• به ندرت علائم خطر وجود دارد؛

• پیش‌بینی برای حدود ۲۰ درصد از فصل زمستان؛

• حدود ۵ درصد از تلفات بهمن.

سطح خطر متوسط

• تشدید شرایط بهمن در ویژگی‌های زمین خاص؛

• وقوع بهمن، عمدتاً از طریق بارهای اضافی زیاد، به‌ویژه در شیب‌های تند امکانپذیر است؛

• بهمن‌های طبیعی بسیار بزرگ بعید است؛

• اغلب علائم خطری مشاهده نمی‌کنید، اما این لزوماً به این معنی نیست که ایمن است؛

• اگر با لایه ضعیف پایدار روبرو شدید، بیشتر توجه کنید؛

• پیش‌بینی برای حدود ۵۰ درصد از فصل زمستان؛

• حدود ۳۰ درصد از تلفات بهمن.

سطح خطر قابل توجه

• شرایط خطرناک بهمن؛

• تحریک حتی از بارهای اضافی کم، به ویژه در شیب‌های تند امکانپذیر است؛

• در شرایط خاص، برخی از بهمن‌های طبیعی بزرگ و در موارد خاص ممکن است؛

• فعالیت اخیر بهمن، ترک خوردن، صداهای “Whumpf”؛

• تحریک حتی از طریق صداهای بلند راه دور هم امکانپذیر است، به خصوص اگر لایه ضعیف پایدار قابل مشاهده باشد؛

• پیش‌بینی برای حدود ۳۰ درصد از فصل زمستان؛

• حدود ۵۰ درصد از تلفات بهمن.

سطح خطر زیاد

• شرایط بهمن بسیار خطرناک محتمل است، حتی از بارهای اضافی کم، در بسیاری از شیب‌های تند؛

• در برخی موارد، بهمن‌های طبیعی متعدد بزرگ و اغلب بسیار بزرگ را می‌توان انتظار داشت؛

• فعالیت گسترده اخیر بهمن، ترک خوردن، صداهای “Whumpf”؛

• تحریک و ایجاد بهمن از راه دور هم امکانپذیر است؛

• تنها در چند روز در طول زمستان پیش‌بینی می‌شود؛

• حدود ۱۰ درصد از تلفات بهمن.

سطح خطر بسیار زیاد

• شرایط فوق‌العاده بهمن؛

• بهمن‌های طبیعی بسیار بزرگ و اغلب بسیار بزرگ، حتی در زمین‌های با شیب متوسط، قابل انتظار است؛

• خیلی به ندرت پیش‌بینی می‌شود.

چه چیزهایی با خودتان برداشته‌اید؟

انتخاب وسایل و لباس‌های شما نباید بر طبق یک لیست معمولی وسایل باشد، بلکه در این شرایط این وسایل باید بر طبق شرایط جغرافیایی محل سفر شما، زمانی از سال که به برنامه می‌روید، طول روزها، مسافت پیمودن در هر روز و تعداد افراد شرکت‌کننده تعیین شوند.

چیزهایی هم هستند که منطق و اصول ایمنی حکم به بردن آنها می‌کند. حتی در یک برنامه یک روزه، غذا و آب اضافه، لباس اضافه، کیسه خواب و زیرانداز می‌توانند جان کسی را نجات دهند و یا حداقل یک مصیبت و بدبختی کامل را تبدیل به یک تجربه و مصیبت قابل قبول کنند. حتی داشتن وسایلی برای تعمیر لوازم نیز دور از عقل نیست.

ابزار و وسایل مخصوص ایمنی در برابر بهمن

این ابزار شامل:

بیل یا بیلچه که وسایل ضروری جهت کندن سریع گودی پناهگاه‌های اضطراری و نجات افراد مدفون هستند.

گیرنده/فرستنده الکترونیکی که وسایل کوچکی هستند که با دریافت و ارسال علامت‌های مخصوص، امکان نجات شخص مدفون شده را آسان می‌سازند.

سایر وسایل می‌توانند شامل یک سوند بهمن (میله‌ای جهت فرو کردن در برف و پیدا کردن شخص مدفون)، نخ بهمن (نخی با رنگ متمایز روشن که به شخص در حال عبور از منطقه بهمن‌گیر بسته می‌شود تا اگر دچار بهمن شود، نخ مسیر دفن او را نشان دهد)، اره برف (معمولاً یک اره دسته چوبی با تیغه آلومینیوم برای بریدن برف‌های خاص)، باشند.

تصمیمات در طول سفر برای ایمنی در برابر بهمن

«تصمیم‌گیری در مورد انتخاب راه‌های مطمئن باید بر اساس حقایق و واقعیات باشد نه بر مبنای فرضیات». تونی دافرن، ۱۹۸۳.

اصل دوم قوانین برنامه ایمن این است که از مناطق خطرناک دوری کنید.

قانون اول برنامه ایمن

خطرناکترین قسمت برنامه شما آنجاست که ممکن است شما خود عامل به وجود آورنده بهمن باشید. از مناطق بهمن‌گیر و مسیرهای منتهی به این مناطق جدا خودداری کنید. از شیب‌های پناه‌گیر و از زیر نقاب‌ها اجتناب کنید. از حرکت در دره‌های باریک و تنگ خودداری کنید. از شیب‌ها، به خصوص شیب‌های ۳۰ درجه به بالا دوری کنید، مخصوصا شیب‌هایی که به شکل محدب هستند.

در هنگام عبور از مناطق دارای درخت‌های ضعیف و کوچک، توجه داشه باشید که در صورت وقوع بهمن، این مناطق آسیب‌پذیر هستند و بهمن می‌تواند از میان آنها رد شود، پس از آنها هم اجتناب کنید. به خاطر داشته باشید که بعد از هر بارش برف در کوهستان، همه مناطق جزو مناطق نامطمئن به حساب می‌آیند و هرچه هوا سردتر باشد، این خطر بیشتر دوام خواهد آورد.

قانون دوم برنامه ایمن

شامل استراحت‌های کوتاه، مواقع عکاسی و توقف برای نهار می‌شود. اگر امکان خطر وقوع بهمن وجود دارد، پس این احتمال با توقف بیشتر گروه بیشتر در منطقه افزون خواهد شد، مخصوصاً خطر آمدن بهمن طبیعی در این مورد بیشتر صدق می‌کند.

قضیه فرعی قانون دوم

از برقراری کمپ‌های شب‌مانی در مناطق دارای خطر بهمن خودداری کنید. آیا فکر نمی‌کنید که برف روی شیبی که کمپ زده‌اید، می‌تواند سر بخورد؟ آیا برف بالای شیب منطقه کمپ می‌تواند به طرف پائین سر بخورد؟ اگر توفانی درگیرد، آیا شیب حاضر می‌تواند برف کافی برای سرخوردن روی خود جمع کند؟

برای کسانی که در مناطق بهمن‌گیر برنامه اجرا می‌کنند، لازم است که نحوه ساختن غار برفی را یاد بگیرند. اگر بهمن بیاید، آنهایی که در غار برفی هستند از کسانی که در چادر هستند، شانس بیشتری برای زنده ماندن دارند. شانس افراد درون غار زمانی بیشتر می‌شود که آنها بیل یا بیلچه‌های خود را به درون غار برده باشند.

ایمن‌ترین راه‌های عبور بر روی یال‌ها و در قسمت بادگیر آنها یعنی بالای مناطق بهمنی می‌باشند. دومین راه‌های ایمن میان دره‌های وسیع قرار دارند، یعنی به دور از قسمت انبار شدن برف‌ها. همچنین درختان قطور و مناطق دارای این گونه درختان معمولاً راه پرزحمت اما مطمئنی را تشکیل می‌دهند.

قانون سوم برنامه ایمن

هیچگاه در آنِ واحد بیشتر از یک نفر را در معرض خطر بهمن قرار ندهید. هر قربانی مدفون شده اگر سریعا از زیر برف بیرون آورده شود، شانس زیادی جهت زنده ماندن دارد. هرچند آمار متغیر است ولی یک قربانی بهمن اگر در چند دقیقه اول از زیر برف بیرون آورده شود ۷۵ تا ۸۰ درصد شانس زنده ماندن دارد. بعد از ۳۰ دقیقه این شانس ۵۰% می‌شود.

بیشتر از نصف کسانی که از زیر برف موفقیت‌آمیز نجات داده شده‌اند، قسمتی از بدن آنها یا وسیله‌ای از آنها روی برف قابل مشاهده بوده است. زمان بیشتر و عمق برف، مدت زمان زنده بودن را کمتر می‌کنند. شخصی که در زیر دو متر برف مدفون شده است، از نظر آماری مرده، به حساب می‌آید. این شخص را به سادگی نمی‌شود از زیر برف بیرون آورد. شخصی که نفرات زیاد در جستجوی او هستند، شانس زیادی جهت زنده ماندن دارد.

قضیه فرعی قانون سوم

طوری حرکت کنید که شخص جلویی همیشه برای شخصی که از پشت او می‌آید قابل مشاهده باشد. این ابتدایی‌ترین راه جهت اجرای قانون سوم است. بعضی مواقع سریعتر رفتن از کندترین شخص انسان را دچار مشکلات جدی می‌کند. این کار انسان را سرد، خسته و بی‌توجه می‌کند و خیلی راحت باعث گم شدن فرد در کوه و بیابان می‌شود.

اگر افراد گروه از یک سطح تجربه برخوردار باشند، گروه می‌تواند برنامه خود را به سلامتی برگزار کند. اما این شرط لازم برای ایمنی در برابر بهمن نیست. روش درست عبارت از انتخاب افراد به شیوه عاقلانه است.

نباید به هیچ وجه فرض کرد که چون نفر جلویی بدون خطر از روی یک منطقه رد شد، پس نفر دوم هم از روی شیب بدون خطر خواهد گذشت. در حقیقت یک شیب ممکن است تحمل مقداری فشار عبور از روی خود را قبل از اینکه به پایین سرازیر شود داشته باشد.

کوه‌های پوشیده از برف دائما در حال صحبت کردن با صدایی دقیق هستند. زمین، هوا، احساس برف، صدای برف … اینها سرنخ‌هایی هستند که شما از طریق تجربه آنها را می‌آموزید. هیچکس نمی‌تواند خطر را از بین ببرد. ولی می‌توان برای ایمنی در برابر بهمن بهترین و ایمن‌ترین راه را پیدا کرد.

عبور از شیب خطرناک

وقتی که مسیر از یک منطقه احتمالاً بهمن‌گیر عبور می‌کند و شواهد و قرائن و نظر کلی این است که: «این مسیر احتمالاً مطمئن است»، می‌توانید کارهای دیگری هم جهت کم کردن خطر انجام دهید.

۱. یک بار دیگر در مورد این مساله فکر و تعمق کنید. آیا راه دیگری هم وجود دارد؟ اگر بر روی شیب بهمن بیاید، راه فرار کجا خواهد بود؟ آیا این کار به خطرش می‌ارزد؟ اگر بله، پس …

۲. ایمن‌ترین مسیر را در روی یک شیب بهمن‌گیر انتخاب کنید. از مناطق مستعد بهمن دوری کنید. پشته برف در نقاطی که فشار زیاد است می‌شکند، یعنی نزدیک نقطه بالای یک سطح شیب‌دار، در تندترین قسمت یک شیب محدب، جایی که یک مانع در زمین (مثل صخره، درخت‌ها) باعث شکسته شدن پشته برف می‌شوند.

اگر شیب طوری است که باید صعود و سپس فرود بیایید تا به ایمن‌ترین نقطه مسیر برسید، بنابراین روی برف مطمئن نزدیک شیب بالا و پائین بروید. اگر خود شیب خطرناک را باید صعود و فرود نمایید تا به نقطه امن برسید، خط احتمالی بریده شدن بهمن را تعقیب کنید نه اینکه خط بهمن را به طور مستقیم بشکنید.

این بدین معنی است که یا مستقیم بالا روید و یا مستقیم پائین بیایید. اگر باتوم‌های شما مانع کار هستند، آنها را دربیاورید و روی برف بکشید. اگر در برف نقاط جزیره مانند امنی روی شیب وجود دارند، مثل صخره‌های ریشه‌دار یا منطقه دارای درخت، راه خود را طوری انتخاب کنید که از این مناطق بگذرد. در روی یک شیب باز بدون هیچ مانع، سعی کنید که در بالاترین قسمت، جایی که برف از همه جا کمتر است باشید.

۳. از روی یک شیب به صورت قطری عبور کنید، از بالا به طرف پایین، نه اینکه به طور افقی. شکسته شدن افقی، برف را راحت‌تر می‌لغزاند تا شکسته شدن‌های قطری. سعی کنید از دور زدن‌هایی که شما را به شیب ضعیف قبلی بهمن‌گیر می‌کشاند اجتناب کنید. مخصوصا در اسکی کردن، دور زدن فشار بیشتری به سطح شیب وارد می‌کند.

۴. بند کوله پشتی را شل و بند کمر آن را باز کنید. بندهای ایمنی اسکی را باز کنید. بندهای کفش‌های اسکی را شل کنید و دست‌ها را از درون بندهای حمایت باتوم کوهنوردی یا چوب‌های اسکی بیرون بیاورید. روی هم رفته باید هر چیزی را که احتمال تصادم بهمن با آن می‌رود طوری آماده کنید که بتوانید به راحتی از دست آنها خلاص شوید.

۵. دکمه و زیپ‌های لباس خود را بیاندازید، کلاه بر سر بگذارید، دستکش‌های خود را دست کنید. اگر برف بتواند به درون لباس یک قربانی بهمن نفوذ کند، او را سریعتر سرد می‌کند و شانس زنده ماندن را کاهش می‌دهد.

۶. کنترل کنید که گیرنده/فرستنده نجات شما کار می‌کند و آن را روی فرستنده قرار دهید. این وسیله باید به یک نقطه‌ای از بدن وصل باشد و نباید آن را درون کوله پشتی گذاشت. در صورت نداشتن این وسیله، توجه کنید که نخ بهمن به دنبال هر کسی بسته شده باشد.

۷. در هر نوبت یک نفر از روی شیب عبور کند. همیشه یک نفر ناظر، مواظب همه مراحل عبور کردن باشد. وظیفه ناظر این است که منطقه را زیر نظر داشته باشد. اگر بهمن آمد با فریاد کردن آن را اعلام نماید. همچنین شخصی که در حال عبور است را زیر نظر داشته باشد و آخرین نقطه دیده شده او و اینکه برف او را به کجا کشانده است را در نظر داشته باشد.

معمولاً بهترین روش این است که همه از یک مسیر عبور کنند، اما وقتی گروه بزرگ باشد، این کار را نکنید، چرا که فشار زیاد بر روی برف باعث شکسته شدن عمیق آن و ایجاد گودال می‌شود که این کار امکان تشکیل صفحه‌ای از برف سرخورنده را بیشتر می‌کند. تا زمانی که به یک نقطه ایمن نرسیده‌اید، در هیچ جا نایستید.

اگر گروه دارای طناب است و نقطه حمایتی در آن نزدیکی است و شیب خطرناک هم به اندازه کافی باریک است، حمایت با طناب می‌تواند درجه اطمینان را بیشتر کند. اما از آنجا که طناب باعث پیچیده شدن به دور شخص قربانی بهمن و یا کشیده شدن سایر اشخاص به پایین می‌شود، معمولاً بر روی شیب‌های عریض و پهن وسیله‌ای خطرناک به حساب می‌آید نه ایمن.

خلاصه نکات ایمنی در برابر بهمن

به خوبی برنامه خود را طرح‌ریزی کنید. معین کنید که چه اشخاصی با شما هستند، چه کسی سرپرست است، چه کسانی برای کمک به شما در دسترس هستند، به چه منطقه‌ای می‌خواهید بروید، چرا به آنجا می‌روید و چه وسایلی با خود می‌برید. پیش بینی بهمن را در طول مسیر خود به دست آورید. از اجرای انفرادی برنامه پرهیز نمایید.

به هنگام کوهنوردی در زمستان، از نقاط خطرناک دوری نمایید. هیچگاه بیشتر از یک نفر را در آن واحد از روی منطقه بهمن خیز عبور ندهید. با سرعتی حرکت کنید که همیشه نفر مقابل برای شخص پشتی قابل روئیت باشد. سعی کنید که با سرعت کندترین شخص گروه حرکت کنید.

اگر باید از یک شیب خطرناک عبور کنید، سعی کنید از مطمئن‌ترین قسمت عبور کنید. به طور مورب عبور کنید. همه وسایلی که با شما هستند را طوری شل کنید که سریعاً قابل جدا کردن باشند. همه لبا س‌های خود را کیپ و محکم کنید. مطمئن شوید که گیرنده/فرستنده خود را روشن کرده باشید. نخ بهمن را به خود متصل کنید. یک نفر ناظر را مستقر کنید. فقط یک نفر را در هر زمان از روی سطح خطرناک بهمن گیر عبور دهید. در مورد همه این مسایل یک بار دیگر هم فکر کنید.

منابع: وبسایت avalanche.org و کتاب بهمن شناسی و ایمنی در برابر بهمن‌ نویسنده: باک تیلتون مترجم: رحیم دانایی

گردآوری و تهیه: حامد اسپرهم