مراقبت و کمک به مصدوم بهمن

موضوع مراقبت و کمک به مصدوم بهمن آخرین سرفصل در حوزه بهمن است که ما پیش‌تر درباره اصول اولیه بهمن، بهمن شناسی، پیش بینی بهمن، ایمنی در برابر بهمن‌ و نجات شخص بهمن زده با شما سخن گفتیم. اینک در آخرین گام از این سلسله مطالب به موضوع مراقبت و کمک به مصدوم بهمن خواهیم پرداخت.

در هر دو مورد از سه مورد مرگ به وسیله بهمن، شخص مصدوم به وسیله خفگی فوت می‌کند. اغلب صدمات دیگر در نتیجه شوک وارده، معمولاً در قسمت سر و گردن هستند. تقریباً همه نجات‌یافتگان از بهمن از شوک بیش از حد، سرمازدگی و یا صدماتی که در زیر لباس‌های سرد آنها وجود دارد رنج می‌برند. آنها باید بی‌درنگ از کوهستان بیرون برده شوند.

مراقبت سریع از یک مصدوم بهمن زده عبارتست از:

• حمایت‌های اساسی و اولیه
• ثابت نگه داشتن سر و گردن در صورتی که آسیب دیده باشند
• معالجه و مراقبت برای شوک وارده و سرمازدگی

اقدامات بیشتر برای نجات شخص بهمن زده احتیاج به کنترل کامل مسایل احتمالی دیگر، جلوگیری از صدمات بیشتر و انتقال مصدوم از محل دارد. هیچکدام از این اقدامات را نمی‌توان از قبل پیش‌بینی کرد و برای آنها راه حل مشخصی ارائه داد. هر شرایطی با شرایط دیگر فرق می‌کند و هر حالت اضطراری هم منحصر به فرد است. تشخیص درست باید بر حسب تجربه و آگاهی درست صورت گیرد.

حمایت‌های اساسی و حیاتی

در مرحله اول همه تلاش‌ها باید برای بیرون آوردن سر مصدوم از زیر برف باشد، مراقب باشید که سر یا نقاطی از بدن را به وسیله بیلچه خود مجروح نکنید. سریعترین راه برای حفاری این است که مقداری فاصله با محل قرار گرفتن مصدوم داشته باشید، حدود یک متر و سپس با زاویه به نزدیک او برسید و حفره‌ای در کنار بدن او ایجاد کنید.

به محض اینکه به صورت مصدوم رسیدید، روی آن را از برف‌های پوشیده که دهان و حفره‌های بینی را پوشانده‌اند پاک کنید و به حفاری خود ادامه دهید تا سر، سینه و صفحه دیافراگم زیر قفسه سینه را آزاد کنید.

راه‌های عبور هوا را با ثابت نگه داشتن سر و گردن مصدوم و فشار انگشتان اشاره به آرواره‌ها باز کنید. همین عمل را می‌توانید با نگه داشتن سر با یک دست و کشیدن چانه با دست دیگر (کشش چانه) انجام دهید. تنفس بیمار را چک کنید و در صورت احتیاج تنفس دهان به دهان را اجرا کنید.

همانطور که حفاری ادامه دارد، یک نفر باید نبض را کنترل کند و تلاش زیادی در این مورد باید صورت گیرد. معمولاً گرفتن نبض در مریض سرمازده و یخ زده مشکل است و اگر در گرفتن نبض اشکالی پیش آمد، نباید تمام امید را از دست داد، چرا که مصدومان سرمازده‌ای که بدون حیات به نظر می‌رسیده‌اند، توانسته‌اند نجات داده شوند.

چه زمانی باید CPR یا احیای قلب و ریه شروع شود؟

این سوال آسان نیست. ممکن است که مصدوم بهمن دارای قلبی سرد و محکم باشد که خیلی حساس است و ممکن است احیا قلب و ریه منجر به توقف آن شود و اگر مصدوم به حدی سرد شده است که بدن او شروع به سخت شدن کرده است، احیای قلب و ریه به هر صورت تأثیری نخواهد داشت.

از طرف دیگر اگر مصدوم نیم یخ‌زده می‌باشد، احیای قلب و ریه شانس عالی او برای زنده ماندن می‌باشد. معمولاً اگر شخص کمتر از دو ساعت مدفون بوده و دارای نبضی نیست، باید از احیای قلب و ریه استفاده شود و تا زمانی که خطری برای مصدوم ندارد از آن استفاده شود. اگر مصدوم بیشتر از دو ساعت مدفون بوده، احیای قلب و ریه احتمالاً خطرناک و یا غیرقابل استفاده خواهد بود. آمار می‌گوید که عملیات احیای قلب و ریه در مورد قربانیان بهمن کمتر مؤثر بوده است.

هرچند که خونریزی جدی در قربانیان بهمن چیزی غیر عادی است ولی کماکان لازم است که کنترلی در مورد کمبود خون آنها بر اثر خونریزی صورت گیرد. خونریزی ممکن است که در پشت لباس‌های چندلایه مخفی باشد و تنها راه کنترل کردن آن این است که با دست خود لباس‌های زیر فرد مصدوم بهمن را چک کنید. توجه کنید که در صورت خونریزی ممکن است مقدار زیادی از خون فرد به داخل برف فرو رفته باشد.

ثابت نگه داشتن سر و گردن شخص چه به هوش باشد یا نباشد، باید خیلی آرام و ملایم از درون برف بیرون آورده شود. همانطور که ذکر شد، یک عمل تند و خشن، ممکن است که به توقف قلب ختم شود. عدم توجه و دقت در مورد گردنی که صدمه دیده است، ممکن است باعث خطرات دیگری از جمله فلج شدن شخص … یا مرگ او گردد.

تا زمانی که خلاف آن ثابت نشده، باید فرض گردد همه قربانیان بهمن دارای گردنی شکسته هستند. باید یک نفر سر شخص را نگه دارد و دیگران هم بقیه بدن او را و در حال حرکت همه با هم حرکت کنند و شخصی که سر مصدوم را در دست دارد فرمان می‌دهد که بقیه چه کنند.

در صورتی که تعداد نفرات شما کم باشد، سعی خود را به نحو احسنت انجام دهید. کشیدن آرام و آهسته مصدوم، شاید ایمن‌ترین راه باشد. متأسفانه حتی در مصدومین به هوش هم فقط اشعه ایکس است که می‌تواند ثابت کند که گردن، شکسته یا سالم است. بهترین کار این است که در طول نقل و انتقال، گردن را با یک گردن‌بند طبی ثابت نگاه داشت.

در طول نقل و انتقال هم مصدوم بهمن باید به یک سورتمه یا محلی ثابت محکم بسته شود تا از صدمات بیشتر گردن در امان باشد.

صدمات سر

بعضی مواقع صدمات سر مشخص هستند، اما در اغلب مصدومین بهمن، آسیب جمجمه کمتر خود را نشان می‌دهد. اگر مصدوم به هوش است، علایم آن گیجی در حال ازدیاد، درد، تیر کشیدن و … و بالاخره بی‌هوشی خواهد بود. ممکن است شخص مصدوم از سردردی که در حال بدتر شدن است، شکایت کند و ممکن است چندین بار استفراغ کند. سرعت ضربان قلب و نیروی او کاهش پیدا خواهد کرد و تنفس او عجیب خواهد شد.

ممکن است که اطراف چشمان او شروع به کبود شدن کنند (اگر بهمن تخته‌ای به قسمت جلوی سر برخورد کرده باشد) و یا پشت سر و زیر گوش‌ها شروع به کبود شدن کنند (اگر بهمن از پشت سر به او ضربه وارد کرده باشد). شخص مصدوم ممکن است از تاری دید خود شکایت کند و صحبت‌های او ممکن است نامفهوم باشد.

راه رفتن او ممکن است ثابت نباشد. یک مردمک چشم او ممکن است بزرگتر و غیر حساس‌تر از دیگری باشد. شاید مصدوم دارای تشنج باشد. درست مانند زمان صدمات گردن با او رفتار کنید و سعی کنید که سر او را به طور مختصری بالاتر از پاهایش نگه دارید. اگر دارای ناراحتی تنفسی است، تنفس دهان به دهان را انجام دهید و هر بار که می‌خواهید نفس بکشید، تنفس به او بدهید.

اگر تیم نجات با وسایل اکسیژن به محل رسیده است، سریعاً به او اکسیژن بدهید. انتقال سریع مصدوم حیاتی است. متأسفانه زمانی که بیمارستان دور است، مصدومین ناحیه سر، کمتر بهبود می‌یابند.

شوک

انتظار داشته باشید که همه مصدومین بهمن علامت‌هایی از وارد شدن شوک نشان دهند. ضربان سریع یا ضعیف قلب، ریتم تنفسی کوتاه، پوست رنگ پریده و سرد (که تا حدی برف دلیل آن است) و سطوح مختلف به هوش بودن. شوک در حقیقت نشانگر خوب جریان پیدا نکردن خون دارای اکسیژن است. صدمات، درد، ترس و سرما همه یک بخشی از مسئله هستند. شوک می‌تواند انسان را بکشد، حتی اگر انسان زنده از زیر برف بیرون آورده شده باشد.

مراقبت در محل در مورد شوک باید شامل بازگذاردن راه‌های تنفسی، گرم و خشک کردن مریض و قرار دادن او به طرزی که پاهایش کمی بالاتر از سرش قرار گیرند، است. مصدومین بهمن معمولاً آب بدنشان تمام شده است که این کار به نوبه خود باعث تشدید مسئله شوک و سرمازدگی می‌شود.

اگر شخص به هوش است، می‌توان به او مایعات خوراند (ترجیحاً گرم ولی به مقدار کم). تمام اقدامات باید در محیطی آرام و با روش‌های ملایم و اطمینان‌بخش صورت گیرند. اکسیژن اضافی یک بار دیگر می‌تواند خیلی سودمند باشد. وقتی که در حال برطرف کردن شوک هستید، همزمان در حال مداوای سرمازدگی نیز می‌باشید.

سرمازدگی

انتظار سرمازدگی یا افت درجه حرارت نیز در همه مصدومین بهمن می‌رود. کسانی که مدت زیادی در سرما باقی می‌مانند، اختلالات جدی در کارکرد بدن آنها به وجود خواهد آمد. در سرمازدگی متوسط، قدرت مغز انسان تحلیل می‌رود، عدم توازن در بدن به وجود می‌آید و اگر حرارت مرکزی بدن به حدود ۳۵ درجه برسد، لرزش غیر قابل کنترل به بدن دست می‌دهد.

سرمازدگی بیشتر باعث پدید آمدن حالت کوما، نبض و تنفسی که به زحمت قابل تشخیص هستند (و شاید هم اصلاً قابل تشخیص نباشد) و سفت شدن ماهیچه‌ها می‌شود. به نظر می‌رسد شخص معمولاً مرده باشد. سرمازدگی عمومی و عمیق در بین مصدومین بهمن زیاد شایع نیست، چرا که قبل از اینکه بدن آنها سرد شود، از خفگی یا شوک وارده می‌میرند.

محافظت از سرمازدگی

برای هر نوع سرمازدگی، معالجه عبارت از خارج نمودن آنها از محیط خیس و سرد و بردن آنها به محل خشک و گرم است. ابتدا شخص را از درون برف خارج کنید، ترجیحاً او را درون یک پناهگاه یا لایه‌ای عایق قرار دهید. لباس را آرام در بیاورید و شخص مصدوم را آهسته درون یک لایه عایق ضخیم بپیچید. لباس‌ها و کیسه خواب را خشک کنید.

یک محافظ حرارتی، مثل صفحه پلاستیکی، پتو یا چادر که به عنوان آخرین لایه به دور مریض پیچیده می‌شود، می‌تواند تا جایی که امکان دارد، حرارت بدن مریض را حفظ کند.

شکل نهایی که شاید به شکل پیله کرم ابریشم به نظر برسد، به نام پوشش سرمازدگی، معروف است. بسته‌های شیمیایی حرارتی یا بطری‌های آب گرم که درون پوشش سرمازدگی و در نقاط مختلف بدن گذاشته می‌شوند (مثل گردن، زیر بغل، کشاله ران، کف دست و پاها) در گرم کردن دوباره این نقاط مؤثر هستند. اگر شخص به هوش است، چیزی گرم جهت نوشیدن به او بدهید.

سرمازدگان بی‌هوش، مخصوصاً آنهایی که مرده به نظر می‌رسند، احتیاج به مداوای خیلی آهسته و ملایم دارند. توجه داشته باشید که آنها در مقابل سرما خیلی حساس هستند. آنها هم باید در پوشش سرمازدگی پیچیده شوند.

اما شما که وسیله این کار را ندارید، باید تا آمدن تیم نجات صبر کنید. اگر مصدوم سرمازده، بدون تنفس به نظر می‌رسد، تنفس دهان به دهان را شروع کنید. جریان هوای گرم و مرطوب بدن شما به مصدوم کمک خواهد کرد.

یخ زدگی

یخ زدگی به معنای یخ زدن بافتی در یک قسمت بدن است. یخ زدگی می‌تواند خیلی سطحی باشد، مثل پوست یا عمیق‌تر شود، مثل استخوان. بافت یخ زده، سرد، رنگ پریده، سفید یا خاکستری رنگ و سفت است. هرچه یخ زدگی عمیق‌تر باشد، بافت سفت و سخت‌تر می‌شود تا اینکه بالاخره مثل سنگ سخت می‌شود. یخ زدگی‌های سطحی وقتی که پوست به آرامی پس از فشار دادن فرو می‌رود را می‌توان، سریعاً با حرارت غیر فعال، مثل حرارت بدن دوباره گرم کرد.

یخ زدگی عمیق و سخت باید در محیطی ثابت و یکنواخت، از طریق بردن بدن در آب گرم مجدداً بدن را گرم کرد. سعی نکنید که این کار را در محل حادثه انجام بدهید. مریض‌های دارای یخ زدگی، بهتر است که در پوشش خشک و عایق پیچیده شوند و سپس یک پزشک در یک محیط قابل کنترل، کار گرم کردن آنها را به عهده بگیرد. برای معالجه هر نوع یخ زدگی، هیچگاه محل را مالش ندهید و آن را نزدیک شعله یا هر منبع حرارتی دیگر نبرید. هر قسمت یخ‌زده‌ای که گرم و باز شده است را از جراحت و صدمه بیشتر یا یخ زدن مجدد حفظ کنید.

ارزیابی و تشخیص

مصدومی که تنفس می‌کند و دارای نبض است باید جهت سایر صدمات احتمالی نیز معاینه شود. معاینه کردن بستگی به فاکتورهای غیر قابل پیش‌بینی دیگری دارد که شامل کمک‌های اولیه جهت زنده ماندن (البته ممکن است شما هیچوقت نتوانید معاینه و تشخیص کلی را انجام دهید، چرا که ممکن است کار با CPR یا احیای قلب و ریه شما را به خود مشغول کرده باشد)، شرایط آب و هوایی و سختی هوا و تعداد افراد نجات‌دهنده است.

معاینه مصدوم باید از سر شروع و به پا ختم شود. استخوان‌ها را فشار بدهید و مفصل‌ها را به آرامی حرکت دهید. به دنبال بریدگی‌ها و کبودی‌ها باشید، هرچیز یا مسئله غیر عادی را چک کنید. معاینه شما نباید باعث قرار دادن مریض در سرمای بیشتر شود. در بعضی از موارد می‌توانید صدمات را بررسی و معالجه آنها را به بعد از گرم شدن مریض موکول کنید.

علامت در موردها و نشانه‌های حیاتی باید کنترلی صورت بگیرد، مثل درجه به هوش بودن مریض، شدت ضربان قلب، شدت تنفس و موقعیت پوست شخص. یک فرد نرمال می‌تواند جواب سؤالات را خیلی منطقی بدهد، مخصوصاً سؤالاتی در رابطه با کی و کجا، چه وقت و کدام وقت. شدت ضربان قلب عادی بین ۶۰ تا ۸۰ بار در دقیقه و تعداد تنفس عادی هم بین ۱۲ تا ۲۰ بار در دقیقه است. پوست در نقاطی که رنگدانه موجود نیست (مثل خط‌های مخاط لب و چشم‌ها) باید به شکل صورتی و مرطوب باشد.

تغییرات در نقاط حیاتی بدن به شما نمی‌گوید که چه اتفاقی افتاده است، اما این‌ها علایمی از تغییر شرایط شخص مصدوم هستند. تغییرات به طرف عادی شدن علامات بهبود و تغییر از حالت عادی به معنی مریض بودن شخص هستند.

معالجه جراحات

استخوان‌ها و بندهای دردآور و غیرثابت باید خوب بسته شوند. زخم‌های باز باید تمیز و ضدعفونی و باندپیچی شوند. آتل‌ها را سفت و باندها را آرام ببندید تا خون بتواند راحت جریان پیدا کند. عدم گردش صحیح خون باعث می‌شود که شخص مصدوم از سرمازدگی دچار یخ زدگی شود.

بیشتر جلوگیری از صدمات زمانی که مداوا صورت گرفت، باید مریض دقیقاً وارسی و چک شود تا هرگونه تغییر حالتی در او کشف شود. هرچه مریض کمتر به هوش باشد، به مراقبت دقیق‌تری احتیاج دارد. نباید فقط مراقبت را به جراحات و صدمات خلاصه نمود، بلکه درجه حرارت، احتیاج به مایعات و غذای او را هم باید در نظر گرفت. ممکن است که مریض احتیاج به کمک در توجه به کارکردهای بدن خود داشته باشد.

احتیاج مریض به کمک روحی و روانی را دست کم نگیرید. اغلب بزرگترین کار می‌تواند با درک محبت‌آمیز انسانی صورت بگیرد. نه یک پرستاری خوب و شاد و نه مراقبت از دور مریض، بلکه چیزی بین این دو است که می‌تواند اعتماد به نفس و جرأت روحی مصدوم بهمن را افزایش دهد.

حمل و نقل

حمل و نقل مصدوم بهمن آخرین مرحله کار است. حمل مریض را باید با این فکر که از چه وسیله‌ای برای حمل او استفاده شود، شروع کنید. آیا مریض می‌تواند راه برود یا اسکی کند؟ آیا شما می‌توانید مریض را روی پشت خود حمل کنید؟ آیا گروه شما به اندازه کافی بزرگ و قوی هست که بتواند فرد مصدوم را ایمن حمل کند؟

آیا می‌توانید یک برانکادر یا سورتمه جهت این کار درست کنید؟ آیا به اندازه کافی غذا و آب برای گروه در طول مدت حمل و بردن مریض دارید؟ آیا عاقلانه‌تر نیست که به عوض حرکت کردن به دنبال کمک بفرستید تا کار نقل و انتقال از طریق آنها صورت بگیرد؟ از چه کسی برای کمک درخواست خواهید کرد؟ آیا در منطقه شما هلیکوپتر یا اسنوموبیل در دسترس است؟ جواب به این سؤالات مشخص می‌کند که چگونه مصدوم بهمن را از محل حادثه بیرون ببرید.

خلاصه موارد ایمنی

زمانی که مصدوم بهمن پیدا و از زیر برف بیرون آورده شد، باید توجه سریع و لازم به نکات حیاتی و اساسی مصدوم بهمن نمود. تنفس و راه‌های تنفسی و گردش خون از جمله مسائل هستند. توجهی مخصوص باید به گردن و صدمات احتمالی سر، شوک وارده و سرمازدگی کرد. یک معاینه و بازبینی دقیق باید صورت گیرد و جهت کلیه موارد مشکوک معالجه صورت بگیرد. مریض باید تحت مراقبت و بازدید باشد تا از هرگونه تغییر حالت که منجر به بدتر شدن مریض می‌گردد، جلوگیری شود.

توجه مخصوصی به مجاری تنفسی، حرارت لازم بدن، احتیاجات غذایی و مایعات بدن و احتیاجات روحی و روانی مریض بنمایید. در صورت امکان، هرچه زودتر مریض را از منطقه خارج نمایید.

منبع: کتاب بهمن شناسی و ایمنی در برابر بهمن‌ نویسنده: باک تیلتون مترجم: رحیم دانایی گردآوری و تهیه: حامد اسپرهم