قله یخچال و کوبری

قله یخچال و کوبری در جنوب همدان و شمال تویسرکان و در میانه خط الرأس رشته کوه الوند واقع گردیده‌اند. قله کوبری با ارتفاع ۳۵۸۶ متر اولین و قله یخچال با ارتفاع ۳۵۸۰ متر، دومین قله مرتفع استان همدان به شمار می‌آیند.

قله یخچال تا سال ۱۳۹۹ بر اساس ابزارهای تعیین ارتفاع قدیمی مرتفع‌ترین قله الوند محسوب می‌شد و در فهرست طرح سیمرغ کوههای ایران قرار داشت و از این جهت محبوب بود.

با اندازه‌گیری‌های جدید و دقیق‌تر مشخص شد که ارتفاع قله کوبری ۳۵۸۶ متر است. بنابراین قله کوبری یا کوبره بام استان همدان نامیده شد و به جای قله یخچال در فهرست طرح سیمرغ کوههای ایران قرار گرفت.

نرمال بودن مسیر صعود قله یخچال باعث حفظ محبوبیت آن شده است. نزدیک بودن به قله کوبری و وجود پناهگاه صاحب الزمان (پناهگاه یخچال) در مسیر صعود و نیز وجود چشمه‌های متعدد بر محبوبیت قله یخچال افزوده است.

معرفی قله یخچال و کوبری

اولین برف پاییزی که ببارد این کوهستان را سفیدپوش می‌کند و حتی در تابستان نیز این ارتفاعات دارای هوای بسیار سردی است. بیشترین آب ورودی به سد اکباتان همدان از طریق همین قله کوبری و یخچال تأمین می‌شود.

با توجه به وجود جاده خاکی از تویسرکان یا روستای چشین و تخت رستم حتی می‌توان تا نزدیکی پناهگاه یا قله با ماشین پیش رفت. اما برای صعود از مسیرهای نرمال بر حسب نقطه‌ای که به عنوان شروع پیاده‌روی انتخاب می‌کنید باید بین ۸۰۰ تا ۱۵۰۰ متر از مبدا ارتفاع بگیرید.

کوهنوردان زیادی برای صعود به قله کوبری و قله یخچال به استان همدان سفر می‌کنند. به دلیل وجود جاده خاکی تا نزدیکی قله یخچال، قله کوبری و یخچال یکی از ایمن‌ترین قلل ایران برای امدادرسانی محسوب می‌شود. زمستان قله یخچال و کوبری سرد و طوفانی است و در زیر قله عبور از امتداد نقاب برفی مشهور آن به دلیل ریزش بهمن خطرناک می‌باشد.

روستای دره مرادبیگ در مبدا صعود قله یخچال و کوبری یکی محلات خوش آب و هوا و محبوب در شهر همدان است. وجود تردد زیاد، به آبادانی مرادبیگ و ایجاد امکانات رفاهی برای کوهنوردان در ابتدای مسیر صعود کمک کرده است.

وجه تسمیه قله یخچال

به دلیل ذوب دیرهنگام برف‌های این قله، به آن یخچال گفته می‌شود. دیگر دلیل نامگذاری قله یخچال نیز به دلیل زاویه تابش خورشید بر پیکره کوهستان است. چرا که در اغلب طول سال این کوهستان سفیدپوش است و تابش نور خورشید به گونه‌ای است که چندان این منطقه را گرم نمی‌کند. به همین دلیل حتی در تابستان نیز هوای قله یخچال سرد است.

مهرداد دوم پادشاه اشکانی پس از بازدید از سربازخانه در دره الوسجرد یکی از افراد معروفی بود که ماهانه این کوه را فتح می‌کرد. او هر ماه برای تفریح به کوه یخچال می‌آمده و در دره‌ای نزدیک، کتیبه‌هایی از خود به یادگار گذاشته است.

یکی دیگر از افرادی که این کوه را فتح نموده است، اردشیر بابکان بوده که در سن ۴۵ سالگی به این کوه از پی گنج آمد ولی به هیچ نیز نرسید. ولی او می‌خواست که نام این کوه را کوه ساسان بگذارد که بر اثر حمله اعراب این نام نهادینه نشد.

وجه تسمیه قله کوبری

کو در زبان محلی به معنای کبک و بری به معنی تعداد زیاد اطلاق می‌شود و در اصطلاح محلی به محل زندگی کبک‌ها، کوبری گفته می‌شود.

پناهگاه قله یخچال

پناهگاه قله یخچال در سال ۱۳۸۳ در مسیر صعود به قله یخچال از سمت جنوب غربی شهر همدان (دره مرادبیگ) احداث گردید. پناهگاه قله یخچال در ارتفاع ۳۲۰۶ متری جانمایی شده است. وجود این پناهگاه مجهز سبب شده تا افراد با آمادگی جسمانی متوسط نیز بتوانند با استراحت و تجدید قوا در این پناهگاه قله یخچال را به صورت دو روزه صعود نمایند.

این پناهگاه به پناهگاه صاحب الزمان یخچال نیز مشهور است که از امکانات کامل و خوبی برخوردار بوده تا بتواند نیازهای کوهنوردان و طبیعتگردان را بخوبی پوشش دهد. چراغ‌های نصب شده در اطراف پناهگاه و میله‌های نشانگر که با شب‌رنگ مشخص شده‌اند، در صعودهای برفی و شب‌ها راهنمای بسیار خوبی برای راهیابی به پناهگاه و شناخت مسیر در تاریکی یا شرایط نامناسب جوی است.

پناهگاه یخچال برای اقامت کوهنوردان در تمام طول سال بسیار مجهز بوده، به طوری که در فصول سرد سال، گنجایش استراحت و خواب را برای ۵۰ نفر و در فصول گرم تا ۸۰ نفر را در خود دارد. در بیرون پناهگاه سه سکوی سنگفرش، ظرفیت استراحت و برقراری چادر را فراهم آورده و دارای چشم‌اندازی زیبا از شهر همدان است.

پناهگاه یخچال صاحب الزمان دارای سیستم روشنایی کاملی است که با سلول‌های خورشیدی کار می‌کند. طراحی مناسب و جالب دو طبقه پناهگاه و چند قفسه کتاب با موضوعات مختلف کوهنوردی، تاریخی، ادبی و … محیط خوبی را برای علاقه‌مندان صعود به قلل یخچال و یخچال شرقی (کوبری) فراهم آورده است.

این پناهگاه به دلیل داشتن پنل‌های خورشیدی، سرویس بهداشتی و نوع طراحی و ساخت آن، از مجهزترین پناهگاه ها و جانپناه های ایران به‌شمار می‌آید. عموم کوهنوردان قبل از صعود به قله‌های یخچال و یخچال شرقی (کوبری)، استراحتی کوتاه در این پناهگاه دارند.

علاوه بر پناهگاه صاحب، جانپناه ایزدی نیز در میانه مسیر دره مرادبیگ برای اقامت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

صعود به قله یخچال

صعود به قله یخچال و کوبری همدان به صورت کلی سه مسیر اصلی و همچنین مسیرهایی فرعی و قدیمی و خط‌الرأسی دارد که هریک را به اختصار معرفی خواهیم نمود.

دانلود ترک مسیرهای قله یخچال و کوبری همدان

مسیر اول (شمالی)

متداول‌ترین مسیر صعود به قله یخچال و کوبری از درون دره مرادبیگ در جنوب شهر همدان بوده و اکثر کوهنوردان و دوستداران طبیعت این مسیر را برای صعود به این دو قله انتخاب می‌کنند. دره مرادبیگ با حدود ۳ کیلومتر جاده خاکی به مبدأ کوهپیمایی در ارتفاع ۲۳۴۰ متری در محل خانه ییلاقی می‌رسد.

مقدار مسافت صعود از مسیر دره مرادبیگ تا قله یخچال نزدیک به ۹ کیلومتر است. پناهگاه یخچال نیز در میانه این مسیر قرار دارد. از خانه ییلاقی تا پناهگاه صاحب حدود ۶ کیلومتر و ۹۰۰ متر افزایش ارتفاع با زمانی بین ۳ تا ۳.۵ ساعت و همچنین از پناهگاه تا قله نیز ۲.۵ کیلومتر که تقریبا ۱.۵ ساعت زمان نیاز دارد راه باقیست. (در کل ۵ تا ۶ ساعت برای صعود و ۴ تا ۴.۵ ساعت برای فرود).

مسیر دوم (جنوبی)

مسیر صعود قله یخچال از سمت تویسرکان و سرکان در جنوب، کمی کوتاه‌تر است. اما مسیر فاقد پناهگاه مجهزی مانند پناهگاه صاحب است. ارتفاع مبدا صعود در ابتدای دره چم سرهنگ ۲۸۴۰ متر است و تا قله اندکی بیش از ۵ کیلومتر راه و حدود ۸۰۰ متر افزایش ارتفاع در پیش است. (۳ ساعت برای صعود و کمتر از ۲ ساعت برای فرود).

در صورتی که از چم سرهنگ به سمت راست رفته و ابتدا قصد صعود قله کوبری را داشته باشیم می‌توانیم از پناهگاهی که در این راه ساخته شده برای استراحت و یا کمپ شبانه استفاده کنیم. 

اگر در فصل زمستان نتوانید جاده خاکی دره چم سرهنگ را تا انتها با ماشین طی کنید مسیر صعود از تویسرکان طولانی‌تر خواهد شد و ناچار خواهید شد از حدود ارتفاع ۲۱۵۰ پیاده‌روی را آغاز نمایید و بایستی در حدود ۱۲ کیلومتر کوهپیمایی تا قله یخچال انجام دهید.

مسیر سوم

مسیر سوم برای صعود به قله یخچال و کوبری از سمت روستای چشین و ییلاق تخت رستم در شمال غربی است. به لطف جاده خاکی ییلاق تخت رستم، این مسیر از همه مسیرها کوتاه‌تر است. ارتفاع مبدا صعود در انتهای جاده خاکی ییلاق تخت رستم بیش از ۳۰۳۰ متر است و ضمن اینکه پناهگاه یخچال در مسیر شما قرار دارد.

از این مسیر شما نزدیک به ۶۰۰ متر افزایش ارتفاع و حدود ۳.۵ کیلومتر مسافت را تا قله یخچال را پیمایش خواهید کرد. (حدود ۲ ساعت برای صعود و کمتر از ۱.۵ ساعت برای فرود). توجه داشته باشید جاده خاکی ییلاق تخت رستم تنها مناسب ماشین‌های شاسی بلند است و در زمستان به دلیل برف امکان تردد ندارد.

مسیر چهارم (قدیمی)

مسیر فرعی و قدیمی قله یخچال و کوبری از سنجوزان به سمت قوم دره می‌باشد. این مسیر یکی از مسیرهای غریب و کم تردد صعود به قله یخچال همدان است. این مسیر از طریق روستای سنجوزان و گشانی و از راه دره اردک مردک، آغ بولاغ و تنگ سراب و نهایتا از طریق راه کجه به قله یخچال می‌رسد.

در سال‌های نسبتا دور (قبل از انقلاب) مردم روستای سنجوزان از این طریق به شهر همدان تردد داشته‌اند که بعضا افرادی در این مسیر نسبتا سخت در سرمای طاقت‌فرسای زمستان جان باخته‌اند. مسیر قله یخچال از روستای سنجوزان در فصل گرما یک مسیر بسیار زیبا و جذاب برای کوهنوردی است.

بهترین فصل صعود به قله یخچال و کوبری

از لحاظ آب و هوایی و زیبایی طبیعت و پرآبی چشمه‌ها، از میانه اردیبهشت‌ماه تا اواخر خرداد بهترین زمان برای صعود به قله یخچال و کوبری است. اما در حالت کلی آب و هوای قله یخچال و قله کوبری در فصول بهار، پاییز و تابستان برای صعود عالی است.

صعود زمستانی به قله یخچال و کوبری

قله یخچال و کوبری معمولا از زمستان‌های سردی برخوردارند. بر حسب میزان تردد کوهنوردان و برودت احتمال یخ زدگی مسیر صعود زیاد است بنابراین هنگام کوهنوردی در زمستان حتما به کرامپون یا یخ شکن نیاز مبرم خواهید داشت.

در صعود زمستانی به قله یخچال و کوبری باید ریسک خطر بهمن در مسیرهای شمالی را پذیرفت. بنابراین بایستی حتما پیش از انجام برنامه زمستانی در این قله آشنایی لازم را با اصول اولیه بهمن و بهمن شناسی و چگونگی ایمنی در برابر بهمن کسب نمود.

صعود به قله کوبری

صعود به قله کوبری از شهر سرکان در ارتفاع ۲۱۰۰ متری آغاز می‌شود. از میان کوچه باغ‌های زیبا و چشم‌نواز گذشته و به انتهای جاده آسفالت در ارتفاع ۲۱۴۷ متری به جاده خاکی خواهیم رسید. این جاده برای دسترسی به آب‌بند بریوه سرکان ایجاد شده است.

پس از حدود ۵ کیلومتر به چمن سرهنگ، ابتدای مسیر کوهپیمایی در فصل بهار، تابستان و پاییز در ارتفاع ۲۸۵۰ متری می‌رسیم. دسترسی به این بخش از مسیر با وسایل نقلیه نیز امکان‌پذیر است.

در زمستان با توجه به بسته بودن جاده دسترسی به آب‌بند بریوه و نیز تردد اهالی منطقه در کلیه فصول سال از جاده سمت راست در بیشتر اوقات این جاده قابل تردد است و برای صعود زمستانی از این مسیر برای رسیدن به چمن سرهنگ (چم سرهنگ) استفاده می‌شود.

ارتفاع محل ابتدای مسیر ۲۴۸۰ متر می‌باشد. از ابتدای مسیر چشمه آب و سرویس بهداشتی در دسترس است. از پاکوب سمت چپ کوهپیمایی را آغاز و پس از طی مسافتی کوتاه به چشمه جلوگیره می‌رسیم. پناهگاه زارعی در بالادست این چشمه برای صعود زمستانی ساخته شده است.

چشمه بعدی در ابتدای مسیر شیب قله کوبری در کنار گوسفندسرای شادی در ارتفاع ۲۸۷۰ متری قرار دارد. مسیر پرتردد و نرمال صعود به قله کوبری همان مسیر دره مرادبیگ می‌باشد که کوهنوردان بیشتر از این طریق خود را به قله یخچال و سپس به قله کوبری می‌رسانند.

نکات مهم صعود به قله یخچال و کوبری

• دسترسی به آب از طریق چشمه‌های متعدد (به دلیل وجود گله‌های دام، بهتر است از جویبارها استفاده نشود).
• در بیشتر طول مسیر صعود آنتن‌دهی موبایل وجود دارد.
• درمانگاه سمیعی در دره مرادبیگ نزدیکترین مرکز درمانی استان همدان به مسیر صعود شمالی و درمانگاه سرکان نزدیکترین مرکز درمانی در مسیر جنوبی است.
• بررسی وضعیت آب و هوا برای اجرای موفق این برنامه بسیار مهم است (یک تا سه روز پیش از سفر دوباره آب و هوا را بررسی کنید).
• در روزهای آخر هفته و تعطیلات پناهگاه یخچال بسیار شلوغ می‌باشد. (صعودتان را در روزهای عادی برنامه‌ریزی کنید).

پوشش گیاهی قله یخچال و کوبری

وجود درختان گردو در دامنه‌های جنوبی تا ارتفاع ۲۷۰۰ متری و نیز سایر گیاهان کوهستانی ایران همچون سماق، تا، گیلاس کوهی، گلابی کوهی و انواع بادام کوهی، گون، مفراح (که فقط در کوهستان الوند وجود دارد)، آویشن، پونه کوهی، لاله‌های رنگارنگ، ثعلب، موسیر و آذربه در دامنه کوه‌های الوند وجود دارد.

پوشش جانوری قله یخچال و کوبری

گونه‌هایی نظیر قوچ و میش از نژاد ارمنی، عقاب طلایی، روباه، کبک، تیهو، دلیجه، انواع مارهای سمی و نیمه سمی همانند افعی، یله مار و مار پلنگی، انواع آگاما و لاکپشت در منطقه یافت می‌شود.

منابع: دانشنامه ویکی‌پدیا، ویکی‌لاک، مجله همدان‌گردی و راهنمای سفر امین‌مانا گردآوری: حامد اسپرهم