قلل هفت خوان

قلل هفت خوان مجموعه قللی مرتفع در خط الرأسی شمال غربی – جنوب شرقی در ناحیه جنوب غربی منطقه کوهستانی تخت سلیمان در حدفاصل دو رودخانه گرمارود از جنوب و رودخانه تخت سلیمان از شمال قرار گرفته است.

توپوگرافی قلل هفت خوان

مجموعه قلل هفت خوان به صورت خط‌الرأسی دندانه‌دار و کمانی از قعر دره میانرود سه هزار به هوا خواسته و پس از تشکیل در حدود ۲۶ قله بالای ۴۰۰۰ متر، به مرتفع‌ترین قله آن و پس از آن با گردنه‌ای به همین نام به قله خرسان جنوبی می‌رسد.

سراسر دامنه جنوبی این مجموعه قلل از زبانه‌های فرعی یخچال بزرگ هفت خوان پوشیده شده است که برخی بصورت سفید و شفاف و برخی نیز در اثر ریزش سنگها بر روی آنها به رنگ تیره دیده می‌شوند.

بلندترین نقطه این خط‌الرأس فشرده بر روی جناح شمالی آن به صورت شاخکهای برجسته برج مانند چهارهزار متری دیده می‌شوند. دامنه جنوبی این خط‌الرأس به صورت یکدست پوشیده از شیب‌های تند سنگلاخی و دهلیزهای ریزشی است که به دره آبگرم منتهی می‌شوند.

این قلل تنها از طریق گردنه ۴۴۰۰ متری به نام گردنه هفت خوان و از طریق قله خرسان جنوبی به سایر قلل علم‌کوه متصل می‌شوند.

این مجموعه در حدود ۲۶ قله اصلی و فرعی را در خود جای داده است. ‌در مورد اسامی قلل هفت خوان باید این نکته را قید کرد که استاد مشهدی در کتاب بوم شناخت البرز شمالی، نام ۲۳ قله را قید کرده‌اند که بیشتر این اسامی از قلل فرعی بوده و باید در نظر داشت که هر بلندی تعریف قله اصلی این خط‌الرأس را ندارد.

در تصویر زیر نام ۲۳ قله از قلل اصلی و فرعی این مجموعه جانمایی شده است.

ویژگیهای قلل هفت خوان

وجود چند دیواره در میان‌گرده‌ها از جمله دیواره مرتفع ۱۵۰ متری قله لانا (هفت خوان ۲) و زبانه یخچالی منتهی به گردنه هفت خوان از ویژگی‌های مهم منطقه به شمار می‌آید.

این قلل فرسایشی، ریزشی و در حال متلاشی شدن می‌باشند. به همین دلیل دست‌یابی به آنها دشواری‌های خاص خود را دارد.

یکی دیگر از ویژگی‌های این منطقه زمستان‌های سخت، سرمای طاقت فرسا، بهمن‌های مهیب و پر تکرار، پرتگاه‌ها، نقاب‌های عظیم برفی، بوران و کولاک و بادهای شدید غربی است که فرصت صعود زمستانی این قلل را از علاقمندانِ آن سلب می‌نماید.

چهره شرقی و غربی این قلل بسیار متفاوت هست. از طرف غرب به صورت مرتعی با میانگین شیب ۴۰ درجه به دره رودخانه سه هزار ختم می‌گردند. راه‌های صعود و فرود از این سو روان است و چکاد قله‌ها از کنار رودخانه قابل رویت نیست و برعکس منظره رخ شرقی بسیار شکوهمند، بلند، نوک‌تیز و زیباتر که در این سو دیواره‌ها و چکاد قلل منطقه همگی در نگاه صعودکنندگان خودنمایی می‌کند.

سنگ‌های آیینه مانند، صاف و صیقلی گرانیت با شیب ۹۰ درجه به شکوهمندی هرچه بیشتر مجموعه شگرف و سترگ رشته کوه تخت سلیمان در کنار دیواره‌های علم‌کوه، خرسان و تخت سلیمان که در فاصله هوایی بسیار نزدیکی از یکدیگر قرار دارند افزوده است.

وجه تسمیه قلل هفت خوان

عدد هفت و ترکیب هفت خوان از دیرباز مورد توجه اقوام بوده است. مانند هفت اقلیم، هفت آسمان، هفت تنان، هفت پادشاه، هفت شهر عشق، هفت دریا، هفت بیجار، هفت سین و …

هفت‌خوان در بادی امر افسانه هفت خوان رستم که در شاهنامه حکیم طوس آمده است تداعی می‌کند. خوان به معنای سفره می‌باشد و نیز معنای چشمه و چاه هم می‌دهد.

هفت‌خوان یعنی هفت موضع یا هفت مرحله یا سختی و یا هفت مکان است. منظور از هفت خوان به معنی دشواری‌های سر راه خط‌الرأس قلل می‌باشد. کوهنشینان منطقه سه هزار بیشتر چشمه‌های فراوان دامنه‌های غربی این کوه‌ها را مصداق هفت خوان می‌دانند.

صعود به قلل هفت خوان

به طور کلی سه مسیر برای صعود به قلل هفت خوان تعریف می‌شود. کلیه مسیرهای صعود به هفت‌خوان‌ها تجربه، تجهیزات و توان بالای جسمی و روحی را می‌طلبد.

کروکی قلل هفت خوان و منطقه عمومی تخت سلیمان

دانلود ترک مسیر صعود به قلل هفت خوان (دلیر به درجان)

دانلود فایل PDF گزارش پیمایش دلیر به درجان بهمراه تصاویر

مسیر صعود به قلل هفت خوان

1. مسیر کلاردشت  (شمال بریز / پناهگاه سرچال / علم چال / شانه کوه / عبور از یخچال اسپلیت و نگین / گردنه اصلی هفت‌خوان).
2. مسیر سه هزار (روستای درجان / میانرود / یال اولین لنگری و با پشت سر گذاشتن قلل آن به ابتدای هفت‌خوان‌ها می‌رسد).
3. مسیر سوم (گردنه میش چال / صعود قلل گردون کوه – مناره – ستاره – خرسان جنوبی و گردنه هفت خوان).

گروه کوه‌های لنگری روی مجموعه یال‌هایی هستند که از غربی‌ترین نقطه خود یعنی از آبگرم سه هزار و مزارع اشتیاق و از شمال تا میانرود و از شرقی‌ترین ناحیه خود از یال شرقی هفت خوان ها تا اعماق دره برور و رودخانه تخت سلیمان را دربر گرفته‌اند.

یال‌های شرقی آن مرتفع‌تر از یال‌های غربی‌اند و نفوذپذیری یال‌های غربی به مراتب بیشتر از شرقی می‌باشند. توده اصلی لنگری‌ها و هفت خوان ها که شمال به جنوب واقع شده‌اند دقیقا مبدا صعود آنها از میانرود بوده. تنها جبهه و امکان صعود برخی از لنگری‌ها و حتی هفت خوان ها از روستای میانرود است. میانرود آخرین روستای سه هزار می‌باشد.

لنگری‌ها ریشه اولیه چین خوردگی طولانی هفت‌خوان‌ها از سوی شمال هستند که از دل رودخانه و روستای درجان و میانرود به ناگاه بلند شده و هیبت و شکوهمندی خاصی از خود در چشم‌انداز اطراف به ویژه روستای سه هزار به جا گذاشته‌اند.

این کوه‌ها برف‌گیر هستند و این برف در اغلب ماه‌های سال باقی‌ست که موجب سرمای بیشتری برای یخچال بزرگ هفت‌خوان‌ها می‌شوند.

وضعیت زمستانی قلل هفت خوان

خط‌الرأس هفت‌خوان به دلیل دور بودن از منطقه عمومی تخت سلیمان و دسترسی دشوار به آن از جمله دشوارترین مسیرهای صعود زمستانی در البرز مرکزی به شمار می‌آید.

وجود توفان‌های شدید زمستانی و ریزش بهمن روی یخچال، مسیر صعود را محدود به یال‌های گرده‌ای و سنگی می‌کند که از کف یخچال بزرگ هفت‌‌خوان تا قله به پیش رفته‌اند و این در زمستان با استفاده از تکنیک‌های ویژه کوهنوردی زمستانی مقدور است.

در مورد صعود زمستانی هفت خوان ها تلاش‌های زیادی صورت نگرفته است. ولیکن در این زمینه تلاش آقایان نیما اسکندری و علی محمودی در یک زمستان سرد و سخت و پیمایش آنها از روستای میانرود تا گردنه خرسان جنوبی امری ستودنی‌ست.

عکس و تِرک مسیر: مجید ملک‌محمدی
منابع: “بوم‌شناخت البرز شمالی” پرویز مشهدی، “کوهنوردی در ایران” علی مقیم