عینک کوهنوردی

عینک کوهنوردی از آن دسته لوازم و تجهیزات کوهنوردی است که باید در هنگام خرید آن کاملاً دقت به خرج داد.

چرا که اگر در تابستان به کوه رفته باشید، درخواهید یافت که نور خورشید تا چه اندازه آزاردهنده بوده و همچنین در زمستان هم بارش‌های سنگین مانع از ادامه درست مسیر و نگاه به جلو می‌شود.

عینک آفتابی از وسایل بسیار مهم در کوهنوردی است. چشم نسبت به اشعه آفتاب بسیار حساس است. شبکیه چشم بدون آنکه احساس کنید در صورت عدم استفاده از عینک، می‌سوزد و باعث ایجاد برف کوری می‌شود.

عدم توجه به خصوصیات عینک و استفاده از عینک‌های آفتابی، می‌تواند تبعاتی از قبیل خیرگی چشم، کاهش وحدت بینایی، کاهش حساسیت به کنتراست و احتمالاً ایجاد کاتاراکت و بیماری سنی شبکیه را به دنبال داشته باشد.

حتی با نگاهی به فیلم‌های ساخته شده در کوهستان هم در خواهیم یافت که شرایط آب و هوا در ارتفاعات، خرید یک عینک مناسب را تا چه اندازه لازم می‌کند.

آیا هر عینک آفتابی، می‌تواند به جای عینک کوهنوردی بکار گرفته شود؟

عینک‌های آفتابی برای محافظت از چشم‌ها در برابر پرتوهای مضر نور خورشید طراحی شده‌اند. برچسب روی عینک، محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش و سایر امواج نورانی طبیعی را مشخص می‌کند.

برخی از کوهنوردان نه‌ چندان حرفه‌ای به استناد همین نکته تصور می‌کنند که عینک آفتابی معمولی با هزینه‌ای بالاتر از سایر عینک‌ها همان کار عینک کوهنوردی را انجام می‌دهد.

اما نباید از یاد برد که امواج ماورا بنفش در ارتفاعات بلند در نزدیک‌ترین نقطه با انسان قرار داشته و عینک کوهنوردی باید این امواج را کاهش دهد. از سوی دیگر این عینک نباید اختلاف سطحی در دید ایجاد کند.

از آنجایی که میزان تحرک و جابه‌جایی یک کوهنورد بسیار زیاد است، به همین خاطر عینک باید روی صورت فیکس بوده و به ‌هیچ ‌وجه تکان نخورد. محکم و مقاوم بودن عینک یکی دیگر از نکاتی است که باید آن را مدنظر گرفت. چرا که هر لحظه امکان دارد عینک پرت شده و یا سایر وسایل سنگین روی عینکتان بیفتد و باعث شود که عینک بشکند.

از سوی دیگر تجربه‌ی برخی از کوهنوردان حرفه‌ای ثابت کرده است که عینک کوهنوردی مناسب عینکی است که باید اطرافش پوشیده باشد تا ذرات یخ و یا گرد و خاک به داخل چشم نفوذ نکند.

بدون شک نکات گفته‌ شده در خرید عینک کوهنوردی را اگر یک کوهنورد مبتدی باشید نخواهید فهمید. به همین دلیل همواره توصیه ‌شده است که یا از فروشندگان آشنا خرید انجام گیرد و یا در هنگام خرید با یک فرد آشنا و حرفه‌ای در این زمینه صحبت کنید.

ویژگی‌های کلی عینک آفتابی مناسب

۱- عینکهای آفتابی با شیشه‌های رفلکس که دارای پوشش آینه‌ای هستند، برای مصارف اسکی یا کوهنوردی مناسب می‌باشند.

۲- وقتی عینک‌های آفتابی را در مقابل یک صفحه طرح‌دار تکان می‌دهیم نباید صفحه موج‌دار، تار و کج دیده شود.

۳- عینک‌های آفتابی نباید تشخیص رنگ‌های اشیا و چراغ‌های راهنمایی را مختل نماید. رنگ خاکستری شیشه عینک از این نظر ارجح است.

۴- شیشه‌ها باید نسبت به ضربه مقاوم باشند. پلی‌کربنات از همه موارد مقاوم‌تر است. سایر عینک‌ها نیز باید استانداردهای FDA را از نظر مقاوم بودن داشته باشند.

۵- لازم است شیشه‌های عینک، جاذب اشعه UV باشند. استاندارد ANSI Z 80.3 مقرر می‌کند که برای موارد عادی، حداکثر عبور اشعه UVB، پنج درصد و برای موارد خاصی که در بالا ذکر شد، یک درصد باشد. حداکثر عبور UVA برای موارد عادی باید به اندازه میزان عبور نور مرئی و برای موارد خاص نصف میزان عبور نور مرئی باشد.

۶- قاب عینک آفتابی باید بزرگ باشد تا محافظت کافی صورت گیرد. محافظ جانبی عینک نباید به نحوی باشد که دید کناری را مختل نماید.

۷- تیرگی عینک باید به حدی باشد که شخص در نور آفتاب با آن راحت باشد و دچار حالت خیرگی نشود.

یک دستور ساده برای فهمیدن مناسب تیرگی عینک این است که زمانی که در یک اتاق با نور معمولی با عینک به آینه نگاه می‌کنیم، چشم‌های خود را نبینیم. حداکثر موارد میزان عبور نور ۱۵ درصد تا ۲۵ درصد مناسب است، یعنی عینک باید ۷۵ تا ۸۵ درصد نور را جذب یا منعکس نماید. البته برای بعضی فعالیت‌ها مانند اسکی، کوهنوردی، پرواز در بالای ابرها و به سر بردن در سواحل آفتابی عینک‌های تیره‌تری لازم است. در این موارد بهتر است عینک حفاظ جانبی نیز داشته باشد.

۸- بعضی داروهای پوستی یا چشمی ‌حساسیت چشم‌ها را به نور آفتاب بیشتر می‌کند. در صورت استفاده از این داروها (به عنوان مثال کسانی که از قطره‌های چشمی ‌یا قرص داکسی سیکلین استفاده می‌کنند) باید حتماً از عینک آفتابی استفاده کنند.

۹- برای تهیه عینک آفتابی بهتر است با یک چشم‌پزشک مشورت کنید و یا از یک اپتومتریست کمک گرفته و جهت خرید آن به عینک فروشیهای معتبر مراجعه نمایید. با خرید یک عینک خوب به راحتی می‌توانید تا چند سال از آن استفاده کنید.

به طور کلی نیز استفاده از عینک‌های آفتابی در تابستان و در موارد نور شدید آفتاب برای همه اشخاص مفید است.
اثر اشعه آفتاب روی بافت‌های بدن، جمع‌شونده (cumulative) است. یعنی اثری که اشعه روی بافت می‌گذارد باقی می‌ماند و اثر مواقع دیگر نیز به آن اضافه می‌شوند. بنابراین تماس طولانی کودکان و جوانان با آفتاب می‌تواند اثر خود را در سنین متوسط و بالاتر ظاهر نماید.

میزان اشعه UV در ساعات میان روز، بین ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر، از مواقع دیگر بیشتر است و کسانی که در این ساعات از روز در فضای آزاد به سر می‌برند بیشتر نیاز به استفاده از عینک آفتابی دارند. مشخصات کلی یک عینک آفتابی خوب را می‌توان به صورت زیر خلاصه نمود.

راهنمای خرید عینک کوهنوردی

۱- فریم و قاب سبک

بهترین عینک کوهنوردی عینکی است که وزن سبکی داشته باشد. توجه داشته باشید فریم‌های پلاستیکی به سبب وزن کم، یکی از بهترین انتخاب‌های پیش روی شما هستند.

هیچ چیزی بدتر از این نیست که در هوایی گرم و طاقت‌فرسا، زمانی که انرژی بدن شما به سرعت تخلیه می‌شود، سنگینی فریم عینک شما نیز تبدیل به یکی از مشکلات پیش‌رو شود. پس توجه داشته باشید انتخاب فریم سبک در عینک‌های کوهنوردی تأثیر زیادی در راحتی شما دارد.

۲ – دوام و میزان مقاومت خوب

فریم‌های پلاستیکی عمر و دوام بیشتری نسبت به دیگر جنس‌ها در استفاده طولانی دارند. اگر برای یک صعود سخت و طولانی آماده می‌شوید که امکان شکستن و خراب شدن عینک در آن وجود دارد، توجه به جنس و دوام آن یکی از نکات ضروری خرید می‌باشد.

زمانی که در طبعیت و کوه هستید، شکستن عینک کوهنوردی و در نتیجه، با چشمی نیمه باز زل زدن به خورشید، یکی از بدترین اتفاقاتی هست که ممکن است گریبان‌گیر شما شود، پس مطمئن شوید که عینک مورد انتخاب شما دوام خوبی دارد و نسبت به فعالیت شما، مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد.

۳ – قرار گرفتن راحت بر روی صورت

همچنین فریم‌های پلاستیکی روی صورت شما، بسیار راحت هستند. توجه داشته باشید که راحتی عینک‌ها روی صورت، یکی از نکات اصلی در خرید است. حتما دلتان نمی‌خواهد زمانی که در حال لذت بردن از صعود خود هستید، وزن و بدنه عینک، تبدیل به یکی از مشکلات شما شود. تصور کنید زمانی که پاهای شما مقداری خسته شده‌اند، عینک شما نیز روی صورتتان، شما را آزار می‌دهد! پس به راحتی آنها روی صورتتان، دقت کنید.

۴ – لنزهای پلاریزه

یکی دیگر از نکات مهم در خرید بهترین عینک کوهنوردی توجه به لنز آن و خرید لنزهای پلاریزه است. این لنزها، به خوبی از چشمان شما در برابر خورشید، برف، باران و شن و… محفاظت می‌کنند.

تابش مستقیم نور خورشید می‌تواند چشم‌های شما را خسته کند و باعث سردرد شود. پس انتخاب لنزهای پلاریزه (قطبی شده) یکی از مفیدترین نکات در خرید عینک کوهنوردی است تا لذت شما را از صعودتان دو چندان کند.

۵ – شاخص فرابنفش عینک

توجه به شاخص و درجه اشعه ماورابنفش عینک (UV RATING)، یکی از نکات ضروری در خرید عینک کوهنوردی است. لنزهای این عینک‌ها را از ۰ تا ۴ نمره‌گذاری می‌کنند. عینک با نمره حدودی ۳ تا ۴، بهترین انتخاب برای خرید است. این لنزها، اشعات بیشتری را دفع کرده و به خوبی از چشم‌های شما محافظت می‌کنند.

۶ – لنزهای ضدخش

اگر مسیری سخت و دشوار را برای کوهنوردی خود انتخاب کرده‌اید، سراغ عینک‌هایی با لنز ضدخش بروید تا از سلامت آنها تا پایان صعود خود، اطمینان حاصل کنید.

همچنین این لنزها، در برابر ضربه و تکان نیز، مقاومت خوبی دارند. پس اگر می‌خواهید دنبال عینکی با این کیفیت بروید، The Julbo RACE 2.0 polarized یکی از آنها می‌باشد. دوام و عمر آنها نیز مطمئنان از یک هفته صعود شما بیشتر است و حالا حالا‍‌ها برای شما کار می‌کنند!

۷ – انحنای بدنه و شکل صورت

زمانی که برای خرید عینک کوهنوردی اقدام می‌کنید، اولین کار، توجه به شکل صورت شما و بدنه‌ی عینک می‌باشد. بهترین شکل فریم برای عینک کوهنوردی شما، آن‌هایی هستند که انحنایی نزدیک به صورت شما دارند و از قوس صورت شما پیروی می‌کنند. این عینک‌ها، روی صورت شما بسیار راحت هستند و معمولا از گوشه‌ها نیز، از صورت شما محافظت می‌کنند.

عینک‌های با فریم کمربندی (wraparound)، از گوشه‌های صورت، به خوبی در برابر اشعات مضر خورشید محافظت می‌کنند. این فریم‌ها راحتی خوبی نیز روی صورت شما دارند و می‌توانید در تمام مسیر صعود، آن را روی صورت خود داشته باشید.

یکی از مواردی که در کوهنوردی نباید در قید و بند میزان هزینه آن بود انتخاب عینک است، البته گران خریدن دلیل بر یک انتخاب خوب نیست.

مهم کارایی عینک است و اطمینان از اینکه شیشه این عینک اشعه‌های محدود طول موج فرابنفش را از خود عبور ندهد، یعنی به عنوان یک جاذب در محدوده ۲۰۰ تا ۴۰۰ نانومتر عمل کند.

نکته مهم دیگر شکل ظاهری قاب عینک لست، عینک آفتابی شهری دارای فریمی هست که کناره آن باز است و شاید در شهر خیلی مهم نباشد که کنارهای آن بسته باشد.

ولی در کوهستان به خصوص در مناطقی که برف و یخ وجود دارد و تابش خورشید شدیدتر است، انعکاس نور توسط اشیاء از طریق مسیرهای کناری عینک وارد چشم شده و به چشم آسیب می‌رساند.

یک کوهنورد باید بداند که شاید شکل ظاهری این عینک‌ها زیاد باب میل نباشد ولی فوق‌العاده مفید و کارآمد می‌باشد. همیشه عینک آفتابی، کرم ضدآفتاب و لباس، جهت محافظت از آفتاب همراه داشته باشید. عینک آفتابی از وسایل بسیار مهم در کوه می‌باشد.

شبکه چشم بدون عینک بی آنکه هیچ ناراحتی احساس کنید، می‌تواند بسوزد و باعث به وجود آمدن ناراحتی درد آوری بشود. اشعه ماورابنفش حتی از میان ابرها هم رد می‌شود. بنابراین در روزهای ابری گول نخورید و چشم‌های خود را بدون محافظ نگذارید.

توصیه مناسب این است که هر زمان که از کرم ضدآفتاب استفاده می‌کنید، از عینک هم استفاده کنید و در ارتفاعات بالا، هر دو آنها را در مواجهه با برف، یخ و آب استفاده کنید.

“عینک آفتابی باید ۹۵ تا ۱۰۰ درصد نور ماورابنفش را حذف و فیلتر کند. عینک آفتابی باید آنقدر رنگی باشد که فقط نور کمی از آن رد شود و به چشم برخورد کند.”

فریم عینک آفتابی باید از جنس غیر فلز باشد و قاب این عینک باید دارای محافظ کناری در پیرامون خود باشد تا از ورود اشعه و در هنگام طوفان از ورود گرد و غبار و برف جلوگیری کند.

عینک مخصوص طوفان

این عینکها نیمی از صورت را پوشانده و می‌تواند ۵ تا ۱۰ درصد نور مرئی را از خود عبور دهد. معمولا این عینک از جنس طلقی (نوعی پلاستیک) هستند و توسط یک بندکشی به روی صورت قرار می‌گیرد.

با توجه به شدت اشعه آفتاب در کشور ما و گزارش‌های متعددی که در مورد زیان اشعه فرابنفش منتشر شده، مقوله استفاده از عینک‌های آفتابی اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.

عوارض استفاده از عینک نامناسب

انتخاب عینک‌های آفتابی اغلب بر مبنای در دسترس بودن، وضعیت ظاهری عینک و قیمت آن، بدون در نظر گرفتن ویژگی‌های فنی و نحوه ساخت و نیاز موارد خاص انجام می‌گیرد. تداوم این روند و عدم توجه به ویژگی‌های ضروری عینک و نیز عدم استفاده از عینک‌های آفتابی، بر حسب مورد، می‌تواند تبعاتی از قبیل خیرگی چشم، کاهش حدت بینایی، کاهش حساسیت به کنتراست و احتمالاً ایجاد کاتاراکت و بیماری سنی شبکیه را به دنبال داشته باشد.

به طور کلی برای مصارف عادی در کشورمان،‌ شیشه‌های پولاریزان رنگی که ۷۵ تا ۸۵ درصد ازنور را جذب می‌نماید و اشعه فرابنفش را نیز جذب نمایند، مناسب‌ترین شیشه‌های آفتابی می‌باشند.

این شیشه‌ها را می‌توان به شکل عینک آفتابی جداگانه و یا فیلترهایی که روی عینک‌های طبی نصب می‌شود (on filters- clip)، استفاده نمود. در مواردی که شخص نیاز به عینک طبی ندارد و عینک‌های آفتابی جداگانه استفاده می‌شوند، بهتر است قاب عینک بزرگ باشد تا نور جانبی نیز کمتر به چشم برسد.

منابع: ویکی‌کوه، اسپرتان و BIGWORLDSMALLPOCKETS