شرایط و تجهیزات لازم برای صعود به قله دماوند
قله دماوند به عنوان بلندترین قلل ایران و بلندترین آتشفشان خاورمیانه شناخته می‌شود. این کوه در قسمت مرکزی رشته‌کوه البرز در جنوب دریای خزر و در بخش لاریجان شهرستان آمل قرار دارد.
قله دماوند از نظر تقسیمات کشوری در استان مازندران قرار دارد.
به نقل از درگاه ملی آمار ایران، ارتفاع این قله ۵۶۱۰ متر است؛ منابع دیگر، از جمله پایگاه ملی داده‌های علوم زمین ایران و وب‌گاه رصدخانه زمین ناسا، ارتفاع ۵۶۷۰ متر و ۵۶۷۱ متر را نیز برای قله این کوه ذکر کرده‌اند.
شاید صعود به قله دماوند آرزوی هر کوهنورد ایرانی باشد.
نوشته زیر راهنمایی است برای صعود به قله دماوند در این نوشته به بررسی موارد زیر می‌پردازم:
- آشنایی با مسیرهای صعود به قله دماوند
- برنامۀ غذایی
- حمل کوله‌پشتی و وسایل
- مشکل هم‌هوایی
- آب آشامیدنی
- ضروری‌ترین تجهیزاتی که برای صعود به قله دماوند باید به همراه داشت
- خطرهای جسمی و محیطی در صعود به قله دماوند
و نیز به سوالات زیر پاسخ داده خواهد شد:
- آمادگی بدنی در چه سطحی باشد؟
- چه ماه‌هایی از سال صعود کنیم؟
- چه روزهایی از هفته صعود کنیم؟
- چه ساعتی از روز صعود کنیم؟
آمادگی بدنی در صعود به قله دماوند
آمادگی بدنی کافی، نخستین شرط لازم برای صعود به قلۀ کوه دماوند است.
صعود به قله دماوند از جبهۀ جنوبی، برای افرادی که به طور منظم به کوهپیمایی می‌پردازند و دارای آمادگی جسمانی کافی هستند، صعود مشکلی نیست.
البته فوران گاز گوگرد در نزدیکی قله، ممکن است مرحلۀ آخر صعود از جبهۀ جنوبی را کمی با زحمت بیشتر همراه کند.
چه ماه‌هایی از سال صعود کنیم؟
آب و هوای دماوند در دو ماه فروردین و اردیبهشت زمستانی، بسیار ناپایدار و همراه با توفان‌های شدید است و برنامه‌های صعود را مختل کرده و احتمال بروز حوادث مختلف بالا می‌رود.
بهترین زمان برای صعود به قله دماوند ماه‌های تیر و مرداد است. هرچه از مرداد ماه به سمت شهریور می‌رویم، این منطقه خشک‌تر شده و با تغییرات ناگهانی آب و هوایی روبرو می‌شویم.
چه روزهایی از هفته صعود کنیم؟
این نکته بیشتر در جبهۀ جنوبی کوه دماوند اهمیت دارد؛ چرا که جبهۀ جنوبی آسان‌ترین مسیر صعود به کوه دماوند است و حضور بی‌شمار کوهنوردان در یال جنوبی، شلوغی بیش از حد و سر و صدای زیادی به همراه داشته و ضمن ایجاد مشکلات دیگر، مانع استراحت و صعود آسان می‌شود.
این مساله در روزهای آخر هفته کاملا قابل مشاهده است. بنابراین توصیه می‌شود برنامه‌های صعود از این جبهه، حتما در روزهای اول هفته انجام شود.
در بارگاه سوم به جز دو پناهگاه موجود، فضاهایی مسطح و مناسب برای برپا کردن چادر نیز ایجاد شده. با این حال به دلیل حضور کوهنوردان از تمامی نقاط ایران در روزهای آخر هفته، ممکن است کمبود جا برای برپا کردن چادر در این فضاها نیز وجود داشته باشد.
چه ساعتی از روز صعود کنیم؟
بیشتر کوهنوردان بر این باورند که به دلیل گرمای روز و تابش آفتاب بر روی سنگ‌های گوگردی و متصاعد شدن بوی گوگرد، صعود بهتر است در تاریکی شب انجام شود.
به نظر می‌رسد تابش آفتاب تاثیر چندانی در این خصوص نداشته باشد و ارزش استراحت در طول شب و صعود به قله با انرژی بیشتر در صبح زود، از اولویت بیشتری برخوردار باشد.
آشنا بودن به منطقه و مسیر صعود
اگر نخستین بار است که وارد این منطقه می‌شوید، بهتر است با افرادی صعود کنید که به منطقه آشنا هستند. اگر چه در طول صعود، مسیر پاکوپ وجود دارد ولی وجود سنگ‌های ریزشی در مسیر، تغییرات ناگهانی آب و هوا و … ممکن است مشکلاتی را در طول صعود ایجاد کند.
ساده‌ترین مسیر صعود به قله دماوند، از مسیر جنوبی می‌باشد که امکانات بهتری نیز در رینه و پلور برای کوهنوردان فراهم شده است.
برنامه غذایی
همواره تغذیه در کوه برای یک کوهنورد امری بسیار مهم بوده است. بهترین غذاها برای کوهنوردی غذاهای کم‌حجم و پر انرژی است تا ضمن کمتر شدن وزن وسایلی که باید حمل شوند، فضای معده بیش از حد انباشته نشده و تنفس و صعود را با مشکل مواجه نکند.
همچنین از مواد غذایی باید استفاده شود که فاسد نشوند، به ویژه در فصل‌های گرمتر سال. اصلی‌ترین قسمت هر وعده از غذا، می‌توانند این موارد باشند: عسل، مربا، خرما.
همراهان صعود
در صعودهای گروهی چند نکته را باید متذکر شد: بهتر است دست کم یک نفر از اعضای گروه، قبلا به قله دماوند صعود کرده باشد.
در مرحلۀ آخر صعود، یعنی از آخرین پناهگاه تا قله، اگر همراهانی در میان گروه وجود دارند که نسبت به توانایی صعود آنها اطمینان کاملی وجود ندارد، بهتر است از صعود نهایی خودداری نمایند تا برنامۀ دیگر افراد گروه مختل نشود؛ یا این که پیش از صعود، فردی از میان گروه برای بازگشت و همراهی با فرد یا افراد از صعود بازمانده، داوطلب شود.
حمل کوله پشتی و وسایل
بهتر است از حمل وسایل سنگین، اضافی و دست و پاگیر خودداری نمایید. برای حمل بار تا آخرین پناهگاه می‌توانید از چهارپایان استفاده کرده تا انرژی بیشتری برای صعود نهایی داشته و خستگی کمتری ایجاد شود. در مرحلۀ آخر صعود نیز با برداشن وسایل ضروری و قراردادن آنها در کوله‌پشتی کوچک‌تر، به سمت قله حرکت نمایید.
هم هوایی یا تطابق با ارتفاع
هم‌هوایی، فرایند تدریجی تطبیق بدن با کمبود اکسیژن هوا در مکان‌های مرتفع است. این تغییرات سبب آسان شدن تحویل اکسیژن بیشتر به سلول‌ها و همین طور موجب کارایی استفاده از اکسیژن می‌گردد.
تفاوت‌های فردی قابل ملاحظه‌ای در توانایی افراد برای تطابق با ارتفاع وجود دارد. بعضی اشخاص به سرعت با ارتفاع تطابق می‌یابند در حالی که برخی دیگر دچار کوه‌گرفتگی حاد شده و نیازمند دوره‌های زمانی طولانی‌تری برای تطابق کامل با ارتفاع می‌باشند.
مهم‌ترین آثاری و نشانه‌هایی که تا زمان تطابق کامل با هوای موجود بروز می‌یابند سردرد، تهوع و سرگیجه می‌باشند. برای رفع عوارض هم‌هوایی و آمادگی بیشتر برای صعود نهایی، با انجام یک صعود به ارتفاع ۴۵۰۰ متری و بازگشت به پناهگاه، به خوبی می‌توان با این مشکل مقابله کرد.
در صورت بروز مشکلات جدی‌تر و علائم حادتر، فرد را سریعا به ارتفاعات پایین‌تر منتقل نموده و تا رسیدن امداد، از افرادی که با کمک‌های اولیه آشنا هستند کمک بگیرید.
آب آشامیدنی
آب چشمه‌های موجود در ارتفاعات بالاتر این منطقه، در طول شب یخ می‌زند و برای دسترسی به آب باید در گرمای روز و پیش از یخ زدن مجدد آب اقدام نمایید.
البته به دلیل وجود کمی ناخالصی و مزه‌دار بودن آب، می‌توان از قرص‌های تصفیه آب نیز استفاده کرد. دسترسی به آب آشامیدنی در جبهۀ شمالی کمی مشکل‌تر از مسیرهای دیگر است و ممکن است برای تهیۀ آب، نیاز به ذوب کردن برف باشد.
در طول مسیر صعود به قله دماوند
حتما این یک بیت را شنیده‌اید:
رهرو آن نیست که گه تند و گهی خسته رود / رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود
از نخستین نکات مهم در ورزش کوهنوردی، آهسته و پیوسته حرکت کردن است که از چند جنبه دارای اهمیت است.
تقسیم انرژی برای ادامه دادن کل مسیر، با گام‌های آهسته و پیوسته میسر می‌شود، به ویژه در مسیرهای طولانی‌تر و دارای شیب بیشتر.
همچنین لذت از کوه و کوهنوردی تنها در رسیدن به قله و مقصد نیست، بلکه تمامی طول مسیر و جاذبه‌های گوناگون آن می‌تواند لذت‌بخش باشد و هدف از فتح قله، استفاده از تمامی جاذبه‌ها و زیبایی‌های مسیر است.
برداشتن گام‌های آهسته، تنفس‌های عمیق (دم از راه بینی و بازدم از راه دهان)، نوشیدن مایعات شیرین و استراحت‌های بسیار کوتاه در طول مسیر، رسیدن به قله را آسان‌تر می‌کند.
در ضمن یک دوربین عکاسی نیز به همراه داشته باشید و لحظات صعود و زیبایی‌های پیرامون خود را ثبت کنید.
پس از بازگشت از کوه دماوند می‌توانید در نقاط مختلف منطقه استراحت کرده و از جاذبه‌های دیگر آن استفاده کنید، به ویژه استحمام در آب معدنی آبگرم لاریجان که علاوه بر دارا بودن خواص درمانی، خستگی صعود را تا اندازۀ زیادی برطرف خواهد کرد.
ضروری ترین تجهیزاتی که باید به همراه داشت
کفش کوه، کوله پشتی، بادگیر، کلاه پشمی، باتوم، کاپشن، جوراب پشمی، کیسه خواب، دستکش مناسب، عینک آفتابی، لباس گرم، چراغ قوه، کرم ضد آفتاب، شلوار گرم، چادر، سوت، قمقمه.
خطرهای صعود به کوه دماوند
صعود به کوه دماوند با در نظر گرفتن ارتفاع آن، کوه چندان سختی نیست. فشار اتمسفر در قلۀ آن ۴۵۶ میلی متر جیوه است. ولی با این حال همیشه خطرهایی کوهنوردان را تهدید می‌کند.
خطرهای محیط در صعود به قله دماوند
سرما
در زمستان، در هنگام طوفان و کولاک، در میانۀ ارتفاع کوه درجۀ حرارت به ۴۰ درجۀ سانتی‌گراد زیر صفر می‌رسد. چنین دمای پایینی به جهت و سمت دامنۀ کوه نیز بستگی دارد.
جبهه شمالی و جبهه شمال شرقی دماوند سردترین نقطه می‌باشد و دمای هوا گاهی به ۵۰- درجۀ سانتی‌گراد می‌رسد.
مسیر جنوبی دومین نقطه‌ای است که سرما بر آن حاکم است زیرا تا ظهر و نیمی از روز در سایه قرار دارد.
به همین دلیل کوهنوردی در چنین شرایطی تجربه و تجهیزات ویژۀ خود را می‌خواهد و کسانی که آن را در نظر نمی‌گیرند به سادگی با مشکل هیپوترمی ( یخ زدگی ) اعضای بدن و قطع آن روبرو می‌شوند.
طوفان، مه و باد
هرم آتشفشانی دماوند در فضای آزاد قرار گرفته است و طوفان از هر سمت به آن حمله می‌کند و مانع عبور رطوبت هوا از شمال و غرب می‌شود. در نتیجه اطراف قله را کلاه ابری فرا می‌گیرد.
در چنین حالتی ریزش برف و تگرگ یا وزش باد امکان‌پذیر است.
این شرایط نیز برای کوهنوردان خطرناک است. در زمستان به ویژه در سمت غرب کوه طوفان و باد زیاد است. مه و ابر سبب گم کردن راه می‌شود.
بهمن
وزش باد سبب جابجایی برف و انباشته شدن آن در چاله‌ها می‌شود که سبب ریزش بهمن می‌شود؛ به ویژه در آخر زمستان و ابتدای بهار در سمت جنوب احتمال ریزش بهمن وجود دارد.
سقوط بهمن در دماوند زیاد روی می‌دهد و به همین خاطر آشنایی و شناسایی مسیر بهمن برای جلوگیری از خطر ضروری است.
ریزش زمین، سنگ و گل و لای
با آغاز تابستان و ذوب برف‌ها، این خطر از هر زمان دیگری بیشتر است، به ویژه در قسمت غربی که مواد سنگی غیر ثابت و تثبیت نشده، با کوچک‌ترین فشار به سمت پایین سرازیر می‌شوند.
در بهار نیز در یخچال‌ها خطر ریزش سنگ وجود دارد، به ویژه در یخچال دوبی سیل و سیوله.
خطرهای جسمی در صعود به قله دماوند
بیماری ارتفاع، تهوع و سرگیجه
دماوند همیشه به خاطر ارتفاع زیاد آن، برای کوهنوردانی که وضع جسمانی خوبی ندارند یا با شرایط تازه خو نگرفته‌اند، مشکلاتی را پدید می‌آورد.
این افراد به بیماری ارتفاع مبتلا می‌شوند که به صورت سردرد، تهوع و یا سرگیجه نمایان می‌شود.
با ایجاد چنین حالتی کوهنورد نمی‌تواند راه را ادامه دهد و مجبور است راه بازگشت را هرچه زودتر در پیش بگیرد.
نوشته: میثم رودکی